Mánudagsblaðið - 01.04.1968, Blaðsíða 4

4
Mánudagshlaðið
Mánudagnr 1. april 1968
Blaé jynr alla
Vikublað um helgar.
Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Agnar Bogason.
Verð í lausasölu kr. 15,00. — Áskriftargjald kr. 600,00 á ári.
Símar ritstjórnar: 13496 og 13975. Auglýsingasími: 13496.
Prentsmiðja Þjóðviljans.
Þjóð, sem missti af „glæpnum"
Ef ekið er um þjóðvegi landsins nú hvort heldur
í kring um höfuðstaðinn eða annarsstaðar á land-
inu verður mönnum æ ljósar hvílíka reginfirru
þjóðin gerði er hún notfærði sér ekki þau kosta-
boð að láta bandaríska varnarliðið, skipað fjöl-
mörgum hálærðum vegagerðarmönnum og mann-
afla nægum leggja fyrir okkur þjóðvegi, sem að
gagni yrðu. Hundruð milljónir í bifreiðakosti, við-
haldi og varahlutum fara árlega vegna þess að
þjóðvegir okkar eru engri menningarþjóð samboðn-
ir. Hundruð milljóna eyðast annaðhvert ár til að
viðhalda þessum moldarfarvegum, sem hér eru
kallaðir þjóðvegir og hafa það eitt sameiginlegt
með sjálfum sér að vera ófærir nær allan veturinn
og illfærir þau sumur, sem eru flest, að rigninga-
tíð er mikil.
Ef við hefðum nvtt okkur bá hjálp, sem við
hefðum getað fengið má ætla, ef vel hefði ver-
ið haldið á þessu nauðsynjamáli,að nær allir aðal-
þjóðvegir íslands væru nú þrjár akreinar, steypt-
ir eða malbikaðir og með varanlegri undirstöðu.
Flutningar og aðdrættir allir til sveita, milli lands-
hluta og í þorpin við strönd landsins hefðu verið
í senn heppilegri, miklu ódýrari og öllu hagkvæm-
ari en nú er.
Það ófremdarástand, sem við búum við má
„þakka" óskiljanletrri hræðslu stóru flokkanna við
kvabbið í kommúnistuunm 09 „þjóðernishjal"
þeirra 09 svo misskildum þjóðarrembingi, sem æti-
ar að kosta okkur meira beuar fram í sækir en afla-
brestir eða markaðsfail. íslendinoar eru fámennir i
stóru landi 09 samgöngukerfið er höfuð- 09 lífs-
nauðsyn þjóðinni. Samt er svo oífurieq stífnin, ein-
þykknin 09 skiiningsieysið, að þjóðin tanar millj-
ónum veona þess eins. Það er eins 00 landvættir og
allar góðar vættir hafi snúið bakinu að þessari
vesalings eyþjóð, blindað hana 09 vanrækt, villt
um fyrir henni og hrjáð í einu og öllu. Velmegun
hefst á styrjöldum, eða næstu ár eftir, en strax 09
á bjátar, hversu lítið sem það er sekkur þjóðin í
sama fenið, sama foræðið, sem hún virðist kunna
bezt við að velta sér unn úr.
Villimannaríkin í Afríku 09 vanþróuðu bióðirn-
ar í Asíu hafa þó það vit enn í dao að skilja, að
samgönguæðar á landi eru þeirra lífæð. Þar eru
byggðir vegir, varanlegir vegir, en ekki hver mold-
argatan á fætur annarri. Gamlir menn, kurfar, eins
úreltir eins 09 sauðskinnsskórnir, eru láfnir í valda-
embæfti. Haka- 09 skóflu-menningin ríður í söðl-
inum í nær öllum framkvæmdum 09 alþýðan dillar
af föonuði þá daga, sem fært er milli héraða. Dýr-
ustu bílafegundir hrisfast í sundur milli sýslna,
milliónir á milljónir ofan fara beina leið í súginn.
Allt þetta hefði vel mátt varast. Stóru þjóðirnar
keppast um að hjálpa þeim, sem minni eru og
máttlausari og láta sér vel skiljast, að það er nær
útilokað, að smábjóð í landi eins stóru og ís-
landi geti undir nokkrum kringumstæðum komið
upp þolanleau vegakerfi í nútímaþjóðfélagi
nema með tæknilegri og jafnvel verklegri hjálp.
Við erum í gljáandi bílunum okkar sama athlæg-
ið og nýríka fólkið með nýju baðkerin, sem það
notar ekki eða bókaraðirnar sem bað les ekki, en
hefur til sýnis. í höfuðstaðnum. í beztu og dýrustu
Framhald á 5. síðu.
KAKAU SKR/FAR:

í hreinskilni sagt
Snohbln á fslandi — Þjéð án stéttaskiptingar — Bankastjórar og bið-
stofur — Biðstofust jórar — Ráðherrar og almúginn — Hví I júga — Beð-
ið eftir svari — Nýríkir og „grónir“ kaupsýslumenn — Munurinn mikli
— Að drekka kampavín, sakna Svart dauðans—Veitingahús og lýðurinn
Þótt fóir tajli meira en ís-
lendingar um jafnrétti og lýö-
ræði, land án stéttaskiptingar
og yfirleitt dásami í einum
kór hið gróa og litlausa í
okkar ágæta þjóðfélagi, þá
fullyrði ég, að snobbið á ís-
landi á sér hliðstæður í n*r
öllum löndum, en er þó, hér
heima. miklu lágkúrulegra en
víða annarsstaðar. Auðvitað
er skammt að sækja til Svía,
en titill þar, þótt ekki sé nema
forstjóratitill, svo ekki sé tal-
að um stórgróser, nægir til
þess að svínbeygja hina al-
sælu alþýðu þar í landi.
Hér er það dálítið öðruvisi.
Að ráði félaga míns, sem er
nokkuð skarpskyggn, gekik ég
nýlega á allar biðstofar
bankastjóranna hér f borg.
Ekki það, að það þýði nokk-
uð- fyrir- mig, að leita til fjár
hjó þessuim háu herrum. Þeir
eru of skarpir fjármálamenrj
til þess. Heldur af hinu, að
mig langaði að sannprófa
þessa fullyrðingu vinar míns.
Að koma á þessar biðstofur
er, í rauoinni, ágæt reyns|a
og um leið eins konar ókeyp-
is (það eina sem er frítt í
þessum stofn.unum) kennslu-
stund í sálfræði mannsins i
heild. Þegar inm kemur bregð-
ur upp slkemmtálegri en held-
ur paþetískri mynd af hin-
um sanma syni og eftirkcm-
anda víkingsins. Þama, i einini
heldur blautri kös, úti var
bæði slydda, snjór og rigning,
sat hópur manna og kvenna,
Hver horfði í sinn gaupnir,
bljúgur, tilbúinn að brosa eð
hverri gamansamri athuga-
semd yfirvaldsins, sem í þessu
tilfelli er hinn glaðværi og
ágæti hópur manna, sem ann-
ast það, að vísa mönnium á
gæjann - þ.e. imn í dýrðlna,
skrifstofu bamkastjóranma.
Þessir ágætu menm, sem sátja
þama eru eimskonar algjort
yfirvald fraimmi í biðstofunni.
biðstofustjórar, sem reyma að
greiða fyrir þeim, sem þurfa
að sækja á brattanm. Og fólk-
ið sjálft, sem í hjarba sínu
bölvar og illindast út I
„bamkavaldið" ræskir sig,
skiptir um sæti, gluggar i
magasín, en hefur þó i laumi.
nánar gætur á öllu því, sem
fram fler í stofunmi. Viðvan-
ingamir eru uppburðarlausiri
hálfskelkaðdr, því fæstir hafa
komið inn á shkar skraut-
stofur og biðstotfur þessar eru
nú — á öndvegisdögum harð- •
viðartímabilsdns í menningar-
sögu þjóðarimnar.
Þeir hednaavönu, sem þarna
hafla setið áratugum saman
em mikilúðlegir, þykjast
gjarnan vera hugsi, en eru þó.
að sagt er, í rauninni afar
hræddir og, í huganum, að
semja lamga raunatölu fyrii
eyru bankastjórans. Það er
auðséð að þeir vænta úrslausn
ar, enda margir sem byggja
allt á sþ'kum viðskiptum og
hafa gert um áraraðir.
En hvermiig sem á árangur-
inn er litið, þá er hreinlega
niðurdrepandi að ímynda sér
hve feikinllega almenningi er
lagið að snobba og lítillækka
sig í umgengni við banka-
stjóra. Sjálfir eru banka-
stjórarmir, umdamtekmingarlií-
ið, allskemmtilegdr menn í
umgengni, þó þar séu undan-
tekningar, en ár skömmtui.ar
og bragðvísi, hafa smátt og
smátt, jafnvel á velgengnis-
árum, gert hefð að undír-
lægjuháttum og dóna að
snobbinu. Þar sem alvöru-
bankar starfa, bankar, sem
ekki byggja allt sitt á fast-
eignabraski og lóðakaupurr,.
eru bankastjórar ekki annað
en venjulegir businessmenn.
sem vega og meta og ákvefta
síðan, kunna fulla siðu og sldl
á ástandi hvers mann og at-
vinnu hans. Þeir bjóða mönn-
um inn í stað þess, að láta
þá híma og hafa á í öllu við-
skiptabrag.
Smátt og smátt hefur þetta
orðið til þess, að íslenzkur
almenninigur og jafnvel „rík-
ara“ fó|kið er farið að ólita
þetta einskonar guði, h'kt og
smá bændur litu á dönsku
kaupmenmina og heimasætur
á búðarlokur. Þetta óheil-
brigða ástand endunspegíast
á biðstofum bankanna. Óviss-
an, óttimrn, umdirmeðvitumdin
um neitun, hafa svínbeygt all-
an manndóm almennings, og
jafnvel þeir í iðnaði eða öðr-
um arðvænllegum fyrirtækjurr
eru óttaslegnir um, að þedðm-
um þeirra verðd ekki sdnmt.
Óeðlið og hundslundi-n eru
einkar skemmtile'gt viðfangs-
efni, en þó áhugaivert fyrir
þann, sem gamnan hefur af að
skoða mammfálkið, sjá við-
brögð þess, þegar á reymir og
deilan stendur milli algjörrar
undirlægju og þeirra mann-
legu virðingar, sem flestum
ætti að vera ásköpuð.
Þessi hundflata framkoma á
ekki aðeins skylt við banií-
ana, þótt pymgjan og velferS
henmar sé hverjum mamni á-
hugamál. Á biðstofum ráð-
herra er slíku hinu sama að
mæta. Þar sitja ýmusir memn i
allskyns erindum — í erind-
um til manna, sem í raum-
inmi — edns og ChuroMl
gamli sagði — eru þjónar al-
mennings og ráðnir til að
vinna úr vandræðum hans,
guggnir og gnúpir, sumir með
yfirborð kokhreysti, aðrir með
uppgerðar manndóm í fasi í
raumtnmi allir hræddir, em þeir
kjarkmestu gæddir þeirri
bjartsýni, sem oft skapast af
algjöru vonleysi.
Og í þriðja lagi kemur svo
vanmáttarkenndin bezt og
gleggst í ljós þá sleppt er
biðstofunum og komið út í
hringiðu samkvæmislífsins.
Sannleikurinn er sá, að fjöldi
bankastjóra eða ammarra ráða-
manna í bönkum og ráðherrar
eða ráðamenm þar i herbergj-
um geta ekki sótt opinbera
matstaði ekki numið staðar
við vínbar augnablik fyrir á
sókn og leiðindum ednstak-
linga sem nú hafa drukkið í
sig kjark og þykjast færir í
hvem sjó. Þessi hvimleiðd sdð-
ur, að sækja að þessum
mönnurn, á opiniberum veif-
imgastöðum, er týpiskt dæmi
um undirlægjuháttinn, þar
sem hamn er bezt blandað-
ur snobbinu. Kjarkileysinginn
sem aldrei þorir að segja
meiningu sína þe'gar hann er
ódrukkiinn, fær ofsakjark
hálfur eða fuliur og fer út
yfir öll mörk velsæmisins. Eg
man einu sinni tvo ráðherra
sem sátu í kvöldverð á hóteli
með kanum sa'num. Vitamilega
þekktir menm og öllurnn kunn-
ir. Ég fylgdist með þvi um
kvöldið, að þessir menn höfðu
engam matfrið, unglingar.
smáguttar, sem farið höfðu
einntúr með togara, þurftu
að láta ljós sitt skína — f
nafni hetja hafsins —
iðnaðarmenn, sem smal-
að höfðu við síðustu kosning-
ar, þurftu að „tala“ við ráð-
herrana og svo gekk koll af
kolli. Svo lauk, þrátt fyrir
ötula baráttu þjónsins um að
halda þessum árásarlýð frá
borðinu, að mennirnir hlutu
að fara. Það var orðið ósætt
á veitingastaðnum fyrir trufl-
ununri óviðkomandi manna.
Jafnvel vinir og persónulegir
kunningjar ættu að vita, að
friðhelgi á slíkum stöðum er
undirstöðuatriði veitingarekst-
UTS.
Snobb Islemdinga nær ekki
aðeins til tignarmanna diris
og að ofan greinir. Menn,
sem framariega standa i i-
þróttum, eru áberandi á eiru
eða öðru sviði í þjóðmálum
verða fyrir sífelldum aðköst-
um þessara minnimóttargu.tta,
sem lítdllækka sig með þvi-
líku háttalagi. Hér2 er ekki
um að ræða mat einstak-
lingsins á mannkostum við-
komandi manna. Síður en svo.
Hér er snobbið beint að stöðu
mannsins, hversu sem hann
stendur sig í henni. Snobbinu
er nóg, að viðkomandi er á-
berandi í þjóðfélaginu, máske
umtalaður eða skammaður,
skiptir raunar minnstu, svo
lengi, sem hann þekkist.
Það er stundum sagt, og með
réttu, að íslendingar hafi til-
hneigingu til að snobba „nið-
urávið“. Þetta er dagsanna.
En það er líka algjör misskiln.
ingur að halda að við kunnum
ekki að snobba ,,uppávið“. Við
erum meistarar í hvoru
tvéggja. Undantekningarnar
eru að vísu margar, en þær
eru ekki alltaf eins merkileg
ar og þær eru margar. Sumir
eru þannig settir í þjóðfélag-
inu, að þeir þurfa ekki að
snobba hvorki upp né niður,
en þeir ná sér upp á því, að
fyllast kjánalegum, jafnvel
búralegum, þótta og mikil-
mennskubrag, húmorleysi og
almennum leiðindum. Þessi
týpa er algeng hjá stétt „gró-
inna“ business-manna,,
manna, sem hafa ekki annað
til saka unnið í þjóðfélaginu
en að lenda í vitlausri faktúru
tunnu eða öðru álíka. Þetta
eru rólyndir menn, oftast bún
ir að vinna mikið, sálarlega
geldir, en þó vakandi í fjár-
málum. Þá má vel kenna frá
hinum nýríku. Nýríkir menn
drekka alltaf dýrustu vínin og
gretta sig í laumi. Þeir sakna
brennivínsins, sem þeir voru
aldir upp á. Margir hinna
grónu drekka góð vín, því
æsku þeirra var varið í vinnu
og þá var enginn tími til
kaupa á nokkru áfengi. Nú
þekkja þeir aðeins hið göfuga
vín. — Sá er munurinn.
Nei, við skulum ekki tala
um stéttlaust þjóðfélag né al-
gjöra samfylkingu allra. Við
erum snobb og munum áfram
stæra okkur af hinu gagn-
stæða. Er það ekki dásamlegt,
að vera ekki aðeins snobb
heldur njóta í fullum mæli
þeirrar tilfinningar að vera
um leið meistarar í sjálfsbelkk
ingu?