Mánudagsblaðið - 20.12.1978, Qupperneq 2

2
Mánudagsblaðið
Miðvikudagur 20. desember 1978
Ritstjóri og ábyrgðarmaóur: AGNAR BOGASON
Simi 13496 — Auglýsingasimi 13496
Verð i lausasölu 200 krónur — Askrif tir ekki teknar.
Blaðaprent hf.
Breytingargirni
°g
sýndarmennska
Breytingagirni og tilhneig ing
til brambolts og sýndar-
mennsku hafa i aldaraðir verið
einkenni islensku þjóðarinnar.
Þetta setti sinn svip á hið frum-
stæða bændaþjóðfélag sem hér
var rikjandi fram á þessa öld.
Þaðvar einhver órói i blóðinu á
fólkinu, það vildi alltaf vera að
prófa eitthvað nýtt, breytingu
breytingarinnar vegna.
Bændurnir voru alltaf að flytj-
ast af einu kotinu á annað,
svona til tilbreytingar, og fóru
þá oft og tóiðum af einum slæm-
um stað á annan verri. En bara
tilbreytingin gaf lifinu eitthvert
innihald, svona er nú einu sinni
okkar þjóðarkarakter. Sumir
segja, að hringlandahátturinn I
fari okkar tslendinga sé arfur
frá trum, en um það má sjálf-
sagt lengi deila. Og ekki voru
íslensku prestarnir betri en
bændurnir. Það var undan-
tekning, ef þeir undu lengi á
sama brauðinu. Flestir prest-
arnir þjónuðu að minnsta kosti
fimm, sex brauðum á slnum
ferli og sumir enn fleirum. Þeir
fóru landshornanna á milli
þegar þeir skiptu um brauð, til
dæmis frá Vestfjörðum austur I
Hornafjörð Og oft fór aleiga
þeirra eða meira til I þessa
flutninga. Þessi brauðaskipti
urðu ekki til að bæta kjör prest-
anna, oft fóru þeir af nokkuð
góðum brauðum á önnur verri.
A bak við þessa flutninga lá
fyrst og f remst breytingagirnin,
sem okkur lslendingum eriblóð
borin, brambolt bramboltsins
vegna. Það hefði mátt segja sér
það fyrir, hvernig viðbrögð
þjóðar með þessa eiginleika
mundi verða, þegar hdn svo að
segja I einu vetfangi var hrifin
dr hinu gamla frumstæða
bændaþjóðfélagi I tækniþjóð-
félag nútimans, og fór allt I einu
að vaða I peningum I stað þess
að lepja dauðann úr skel. Það
var nokkuð augljóst, að bram-
boltsnáttúra þjóðarinnr mundi
þá taka á sig nokkuð svo fárán-
legar myndir, þegar hinn
grobbni islenski bóndi breyttist
allt 1 einu í braskara meðfullar
hendur fjár. Þegar Bjartur I
Sumarhúsum var allt I einu
orðinn Bör Börsson. En umsig-
sláttúrinn tók nú allt I einu ný jar
myndir. 1 staðinn fyrir mein-
lausar grobbvlsur smábóndans
komu nú hallir braskarans,
fullar af harðviði. En á bakvið
bjó sama hugarfarið og fyrr,
drýldin, s jálfsgleðin og tilhneig-
ingin til brambolts og sýndar-
mennsku. Það getur vel verið,
að þessi einkenni séu I rauninni
til að breiða yfir djúpstæða van-
máttarkennd, en það er önnur
saga. tslendingar hafa frá fornu
farihaft allskonar meðöl til að
breiða yfir vanmáttarkenndina.
Kotungarnir á heiðabýlunum
hér áður fyrr þöndu út brjóstin
við tilhugsunina um að vera
komnir af konungablóði. Og
annað ágætt meðal var grillan
að viö værum gáfaðastir allra
þjóða. Litla, gáfaða þjóðin var
eins og töfraformúla. Reyndar
veit ekki nokkur maður, hvað
gáfur eru I raun og veru, en þaö
beit nú ekki á okkur. En nú eru
bara lúxusviUur og harðviðar-
halUr komnar I staöinn fyrir
konungablóð og ofsalegar gáfur.
Það er enginn vafi á þvl, að
langmesta byltingin Í sögu
Islendinga frá upphafi gerðist
nálægt miðju tuttugustu aldar.
Það er fáránleg vitleysa, sem
kennd er 1 skólum, að ártöl eins
og 874, 930, 1000, 1264, 1874, 1904,
1918 og 1944 séu eitthvaö stór-
merkileg I lsiandssögunni, þó að
barnungunum I skólunum sé
kennt það. Þetta eru heldur
ómerkileg ártöl, sem breyttu
engu verulegu I sögu þjóð-
arinnar. En árin 1940-1950 byltu
aldri og gerð Islenska þjóö-
félagsins, það var annað og nýtt
eftir miðja öldina og reyndar
hefur sú þróun haldiö áfram
siðan. Þá fór gamla bændaþjóð-
félagið að hrynja og nú er það
hrunið. Þessi bylting sem hófst
með hernáminu á strlðs-
árunum, hefur gert Islensku
þjóðina að meira eða minna
leyti brjálaða, eins og sjá má I
dag. Nú komu aðrar og nýjar
hugsjónir fram, sem kannske
voru mest á oddinum á sjöunda
áratug aldarinnar. Hagvöxtur
til eillfðarnóns! Hver smá-
borgari slna hixusvillu og tvær
sólarferöirá ári! Auknar tekjur
ár frá ári! Sama kaup fyrir
sama og enga vinnu! Paradfsin
er að koma! Þessi hugsunar-
háttur greip allar stéttir hér á
landi og nokkurnveginn jafnt
fólk úr öllum stjórnmála-
fiokkum. Þaö voru helst nokkrir
anarkististiskir unglingar, sem
kunnu ekki vel við sig I hinu
nýma sælurlki, haröviöarpara-
dlsin fór eitthvaö I taugarnar á
þeim. En velsældarfólkið
fussaði nú bara á sllka fábjána.
Ætli þeim væri ekki nokkuö nær
að byggja nýjar villur með
nýjum tegudnum af haröviöi en
aö fara I fýlu I hinu dásamlega
paradisarriki?
Á áttanda ártugum hefur
dregið ansi mikið úr bjartsýn-
inni, trúnni á eilifar framfarir
og hagvöxt um allar aldri. Það
hefur jafnvel sett hroll að
sumum þeim sem áður brostu
við velsældarrlkinu. Það er
ýmislegt sem bendir til þess, að
hagvextinum sé lokiö, jafnvel
að hjóUð hafi snúist við og að
framundan sé svört kreppa,
auðUndir plánetunnar að verða
búnar, og aö hungur og hatlæri
fyrir mannfólkiðsé framundan,
sem sagt á skömmum tfma
stökk frá himnarlki niður I hel-
vfti.
Þaðeru margir á þvi, aö nú sé
að hefjastkreppaum allanheim
með stórminnkuðum tekjum,
atvinnuleysi og öðrum
ósköpum. Og flest bendir tii
þess, að sú kreppa verði harðari
á islandi en I flestum öðrum
vestrænum löndum. Það er
þegar byrjaöaöharðna f búi hér
á landi. Og það á áreiðanlega
eftir að stórversna. Þaö er
nokkurnveginn vlst, að niundi
áratugurinn verður hér á landi
timi kreppu, atvinnuleysis og
afturfarar. Þá fer aö þykja
hlægilegt að tala um hagvöxt,
þá verður þaö hagrýrnun, sem
gildir og versnandi lffskjör.
Þetta er nokkurnveginn öruggt,
þó auövitað dreymi smaborg-
arann um kraftaverk, svo' sem
nýjar heimsstyr jaldir, sem
gætu fært honum strlösgróða og
nýjan hagvöxt. Eða kannske
oliu I Faxaflóa? Eða jafnvel gull
I ölfusinu? En þessir óska-
draumar rætast ekki. Kreppan
skellur á hagvaxtar- og harð-
viðarfólkinu. Það missir jafnvel
af sólarlandaferðum sinum. Og
þá er spurningin: Hvernig
bregst fólkiö hér á tslandi, sem
Ufað hefur I svalli og bilifi,
sólarlandsferðum og harðviöar-
draumum, við svæsinni kreppu,
sem lætur allar draumaborgir
þess hrynja? Hver verða viö-
brögö þess við sjokkinu? Þau
verða móðursýkisleg, þaö er
gefiö, en hvað svo? Framhald.
AJAX
KRATAR
A RETTRI LEIÐ
EN GRÝTTRI
Innanfiokkátökin í Al-
þýöuflokknum eru ekki
einvörðungu átök um
völdin í flokknum eins og
margir virðast álíta.
Vissulega verða menn að
hafa áhrif og fylgi sem
sagt völd/ til að koma
sjónarmiðum sínum í
verk en þar með er ekki
sagt að innanf lokksdeilur
Alþýðuflokksins séu ein-
vörðungu valdaátök
upprunalega. Spurningin
er einfaldlega: Hvernig
fer flokkurinn að því að
halda því fylgi sem hann
fékk í síðustu kosningum
og jafnvel vaxa.
I fyrsta lagi kom sigur-
inn svo mikið á óvart að
Alþýðuf lokkurinn sem og
aðrir utan hans gera sér
ekki fyllilega Ijóst i öllum
atriðum hvers vegna
sigurinn vannst. I öðru
lagi hefur Framsókn
ákveðið fyrir löngu að
styðja við bakið á Alþýðu-
bandalaginu í átökum
þess við krata. Gegn svo
sterku samsæri veröa
kratar að gæta þess fyrst
og fremst að viðhorf
þeirra gleymist ekki. Og
hvernig geta þeir það án
þess að fella stjórnina
meðan ekki hillir undir
möguleika á annarri
samsetningu ríkisstjórn-
ar nema að skapa opin-
beran ágreining
Sá ágreiningur er eðli-
legur undir núverandi
kringumstæðum. Fram-
sókn og kommar sitja
ekki inni með góðar
lausnir þeirra aðgerðir
eru sum part verri en
engar aðgerðir. Hvers
vegna skyldi kratar sætta
sig við tillögur þeirra,
enda þótt þeir séu í ríkis-
stjórn? Stjórnarsáttmál-
inn var þannig úr garði
gerður að stjórnin hlaut
að stjórna frá árs-
f jórðungi til ársf jórðungs
og semja um málin inn-
byrðis frá degi til dags.
Þetta er auðvitað ekki
rikisstjórn nema að nafn-
inu til.
Sé þetta haft í huga
hvað er þá úrhættis við
ágreining þann sem
margir krataþingmenn
gera við tillögur meiri-
hlutans í ríkisstjórninni.
Bókstaflega ekki neitt.
Ekki munu kratar tapa á
þeim ágreiningi þegar
frá líður. Allir geta séð
sem vilja sjá að Fram-
sókn og kommar eru að
fara með efnahagsmálin
endanlega til helvítis —
annað orðabragð á ekki
betur við um þessar
UGGI
SKRIFAR
mundir. Helsta von krata
úr því að þeir neyddust til
að fara í stjórnina er að
firra sig ábyrgð á
heildarstefnunni eftir því
sem þeir best geta. Ung-
kratarnir fengu fylgi í
kosningunum vegna þess
að þeir voru ekki taldir
bera ábyrgð á ástandinu
eins og það var orðið og
voru ekki mjúkmálir í
gagnrýni sinni. Þeir eiga
ekki annarra kosta völ en
að halda áfram á
svipaðri línu þar til nýjar
kosningar sem skapa
skýrari línur ellegar
möguleikar til annars
stjórnarsamstarfs opn-
ast. En á því getur orðið
bið.
Kratar myndu koma
vel út í kosningum sem
færu fram um þessar
mundir eða í framhaldi
af þingrofi snemma á
næsta ári. Hafi ölafur
Jóhannesson hótað kröt-
um með ferðalagi til
Bessastaða ætti þeim að
vera auðvelt að láta slíkt
sem vind um eyrun þjóta.
Framsókn og kommar
hafa nú bundið sig við
slíkar-skattahækkanir án
árangurs í verðbólgumál-
um auk verslunar með
hagsmuni launþega eink-
um láglaunafólks að
kratar þurfa ekkert að
óttast, ef þeir aðeins
halda áfram að láta í Ijós
óánægju sína með sam-
vinnu og tillögugerð
framsóknar og komma.
Afstaða Braga Sigur-
jónssonar og Sjafnar
Sigurbjörnsdóttur er hár-
rétt. Deildarforseti fer
auðvitað eftir skyldum
sínum við þingið sem
stofnun og segir af sér
forsetastörf um þegar
hann telur að þingið sé
ekki lengur fært um að
gegna hlutverki sínu með
sóma í mikilvægustu
málum. f þessu sambandi
skiptir litlu hvort svo
heitir í orði kveðnu að
forseti vilji ekki vera
samstarfstákn meirihlut-
ans á þingi. Hann er engu
að síður að lýsa yfir
skoðun sinni á öllu þing-
inu tillögugerð þess og
vinnubrögðum. Slík mót-
mæli hafa auðvitað sér-
staka þýðingu þegar um
forseta er að ræða meiri
en til dæmis ef formaður
þingnefndar segði af sér
vegna svipaðra sjónar-
miða. Afstaða Braga
Sigur jónssonar er
harðasta gagnrýni á nú-
verandi þingi sem hugs-
ast getur og sýnir hvílík-
um alvöruaugum hann
lítur á það sem nú er að
gerast innan þingveggja.
Þingforseti er ekki ofan
við ágreining flokka
nema í formlegum störf-
um sínum, þegar hann
gegnir skyldum sínum
við bókstafi reglur um
vinnubrögð þingsins
þingskipin og hefðir sem
myndast hafa. Deildar-
forseti er eins konar faðir
þingdeildar þegar hann
vegur og metur hvað ger-
ist fyrir framan hann í
umræðum og af-
greiðslum. Blöskri hon-
um gjörsamlega það sem
er að gerast í þinginu og
fær ekki við neinu gert
hlýtur hann að láta börnin
fara sína leið en sjálfur
• Framhald ál7. siðu.