Tíminn - 21.03.1970, Síða 9

LAUGAKDAGUR 21. marz 1970. TIMINN 9
WlÍÉWI
) Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastjóri: Kristján Benediktsson Ritstjórar Þórarinn
Þórarinsson (áb) Andés Kristjánsson .lón Helgason ug Tómas
Karlsson Auglýsingastjóri: Steingrímur Gíslason Ritstjóraar-
skrifstofur 1 Edduhúsinu simar 18300—18306 Skrifstofur
Bamkastræti 7 — Afgreiðslustmi: 12323 Auglýsingasim! 19523.
Aðrar skrifstofur sími 18300 Á.skrifargjald kr 165 00 a mán-
uði. innanlands — t lausasölu kr 10.00 eint Prentsm Edda hf.
bankans
Það mun koma mörgum á óvart, þegar þeir heyra,
að eitt stærsta iðnfyrirtæki landsins, Álafossverksmiðj-
an, hafi verið þjóðnýtt fyrir nokkrum misserum. Menn
hafa dæmt það af stóryrtum yfirlýsingum Sjálfstæðis-
flokksins, að ekki yrði gripið til meiriháttar þjóðnýting-
ar meðan hann væri aðalflokkur í ríkisstjórn. Það hefur
eigi að síður gerzt, að þetta stóra fyrirtæki, Álafoss,
hefur verið innlimað í ríkisreksturinn þegjandi og hljóða-
laust, eins og einu sinni var sagt, án þess að nokkur
lagaheimild væri fyrir hendi.
Saga Álafossmálsins er glöggt dæmi um það, hvernig
búið hefur verið að atvinnufyrirtækjunum sökum sam-
dráttarstefnu Seðlabankans í rekstrarlánamálum. Eig-
endur Álafoss fá með ýmsum hætti, eins og dugnaðar-
mönnum er títt, verulegt fjármagn til að byggja upp
myndarlegt fyrirtæki. Þegar að því kemur svo að reka
þetta stækkaða og myndarlega fyrirtæki, er stöðugur
skortur á rekstrarfé, því að Seðlabankinn ,,frystir“ stór-
an hluta af innlánsfénu, sem kemúr í viðskiptabankana,
og gerir þá þannig vanmáttuga til að fullnægja rekstr-
arlánaþörf atvinnuveganna. Gengisfellingarnar 1967 og
1968 stórauka rekstrarlánaþörf fyrirtækja, án þess þau
fái úr því bætt. Fyrirtæki eins og Álafoss komast því í
greiðsluvandræði. í stað þess að leysa úr málum þess
með eðlilegum hætti, er sjóður, sem Seðlabankinn raun-
verulega stjórnar. Framkvæmdasjóður, látinn leggja fyr-
irtækinu til hlutafé á þann hátt, að hann verður aðal-
eigandi þess. Án minnstu lagaheimildar er Álafoss þannig
gert að opinberu fyrirtæki. Að sjálfsögðu er svo Alþýðu-
flokksmaður gerður að forstjóra fyrirtækisins. Síðan
Álafoss komst þannig undir handleiðslu Seðlabankans
hefur fyrirtækið ekki skort rekstrarfé, þótt rekstrar-
fjárskorturinn hafi haldizt hjá einkafyrirtækjunum.
Bersýnilegt er, að þessi stefna, sem vel má kenna
við áðurnefnt fyrirtæki og kalla Álafoss-stefnu Seðla-
bankans, á að halda áfram. Eitt fyrsta verk ríkisstjóm-
arinnar á þessu þingi var að flytja frv. um að heimila
Framkvæmdasjóði að gerast eigandi hlutabréfa í end-
urreistum fyrirtækjum. Tekizt hefur að stöðva þetta
frumvarp að sinni, en það mun ekki takast til lang-
frama, ef 'óbreyttri stefnu verður fylgt í rekstrarlána-
málum atvinnuveganna.
Ef óbreyttri stefnu í rekstrarlánamálum atvinnufyrir-
tækja verður haldið áfram, munu fleiri fyrirtæki fara
Álafossleiðina. Samdráttarstefnan, sem Seðlabankinn
fylgir undir leiðsögn þeirra Gylfa Þ. Gíslasonar og Jó-
hannesar Nordals, mun sjá til þess. Fleiri og fleiri fyr-
irtæki lenda í greiðsluþroti og verða þjóðnýtt með áður-
greindum hætti. Fleiri og fleiri Alþýðuflokksmenn fá
vænar forstjórastöður á þennan hátt.
Það er nokkurt mark um þetta, að þingmeirihlutinn
hyggst nú visa frá tillögu Framsóknarmanna um að
tryggja iðnfyrirtækjum visst lágmark rekstrarlána, án
þess að nokkuð bóli á ráðstöfunum til að bæta úr rekstr-
ariónaskorti iðnfyrirtækjanna. Jóhann Hafstein er iðn-
aðarmálaráðherra og flytur hjartnæmar predikanir gegn
þjóðnýtingu. En það eru Gylfi Þ. Gíslason og Jóhannes
Nordal, sem ráða ferðinni, og halda markvíst áfram á
Álafossleiðinni- Þ.Þ.
Álafoss-stefna Seðla-
KATHLEEN TELTSCH, New York Times:
Barátta Sameinuðu þjóðanna
gegn offjöigun ma nnkynsins
Athyglisvert brautryðjendastarf í Egyptalandi.
ÞRISVAR í vik.il hópast kon-
ur hundruðum saman í heilsu-
gæzlustöðvar í Egyptalandi og
bíða þess þolinmóðar að þeim
verði afhentar getnaðarvamar-
pillur. Þetta eru fyrstu getn-
aðarvarnalyfin sem Samein-
uðu þjóðirnar útvega riki, sem
um aðstoð hefir beðið.
Þetta er ekki uimfangsmikil
starfsemi og tiil henmar á að-
eins að verja 300 þús. dolLurum
næstu sex mánuði, en eigi að
síður er hún talin marka fram-
faraspor og starfsmenn Sam-
einuðu þjóðanna eru ánægðir
með hana. Telja þeir þetta nýj-
ung, sem rekja megi til ráð-
stefnu, sem haLdin var í mai
í fyrra og John D. RockefeLLer
gekkst einkum fyrir. Sættu
Sameinuðu þjóðirnar nokkurri
gagnrýni á þessari ráðstefnu
fyrir framkvæmdaleysi, sem
einkum stafaði af skriffinnsku,
afbrýðisemi hinna ýmsu stofn-
ana samtakanna innbyrðis og
vöntun á framtakssemi.
Ahugamenn um fjölskyldu-
áætianir utan Sameinuðu þjóð-
anna viðurkenna, að breyting
hafi orðið á til batnaðar. Nokk-
urrar beiskju gætti þó í um-
mælum forustumanns eins í
læknastétt er haoin sagði:
„Hryggilega miklum tíma hef-
ir verið sóað vegna deyfðar-
innar, sem Sameiniuðu þjóðirn-
ar þjá®t af.“ Þetta sé enn
hryggilegra þegar þess sé gætt,
að senniiega hafi sitarfsmenn
Sameinuðu þjóðanna verið fyrst
ir til að aðvara um, að fjöig-
unin væri örari eu ætlað hefði
verið og heiidarmannfjöldinn
tvöfaldaðist sennilega á 30
árum.
E»IGINN heldnr fram, að
brautryðjendiastarfi® meðal
egypzkra kvenna valdi straum-
hvörfum Áhugamenn um það
telja þó að það sýni fram á
víðtæka möguleika til aðstoðar.
Egyptar eru 32,5 miiljónir og
offjölgun veidur þar meiri erf-
iðleikum en víðast hvar aon-
ars staðar. íbúamir eru taldir
verða 52 milljónir 1985 ef ekki
verður að gert.
Sérstakur sjóður Sameinuðu
þjóðanna leggur fram fé til
framikvæmdann'a. Haun var
stofnaður í júlí 1967, en lætur
nú fyrst að sér kveða undir
forustu Raphaels Saias, sem er
mjúikmiáll en ávann sér dugnað-
arorð í stjórnmálum Fiiipps-
eyja. Honum er ljést, að senni-
lega verðj hvað erfiðast að fá
allar hlutaðeigandi nefndir og
stofnanir tíl að leggjast á eitt.
Sjóðurinn heyrir undir þró-
unaráætlun Sameinulðu þjóð-
anna og ætti að vera frjáist að
bregða skjótt við aðstoðarbeiðn
um. Hann þarf ekki að lúta á-
kvörðun neinnar nefndar frá
mörgum rlkjum, þar sem á-
greiningur í viðkvaemum trú-
málum og menniogarmáium
gæti valdið alvarlegum töfurn.
Eianig er honitim heimilt að
leita aðstoðar annarra samtaka
og stofnaaa, svo sem Ford- og
- ----------------------- -
John D. Rockefeller
— Hann hefur mjög látlS fólks-
fjölgunarvandamálið taka til sín
og hefur Nixon nýlega skipað
hann formánn nefndar, er rann-
sakar þetta vandamál í Banda-
ríkjunum Hann er bróðir Nels-
ons Rockefellers .rfkisstjóra.
Rockefeller-stofnanannia og al-
þjóðasamtaka um fjöilsikyldu-
áætlanir, sem stofnuið voru
1952 og hafa innt af höndum
brautryðjendastarf í rannsókn-
um getnaðarvama og þjáifun
ráðleggjenida.
SENNILEGA verður lögð
aukin áherzla á leit að nýjum
getuaðarvörnum, bæði af hálfu
einkaaðila og hi,ns opinbera,
einfcum vegna hugsanlegra
aukaverkana pillanna og óvin-
sælda margra annarra varna.
Læknisfróðir menn líta einnig
svo á, að hér sé ekki um neima
lokalausn að ræða, heldur að-
eins tiltæk og virk ráð, sem
notast verði við unz betri bjóð-
ast.
Níu ríki hafa heitið mann-
fjöldasjóði Sameinuðu þjóð-
anna framlagi. Mestu hétu
Bandaríkin eða 15 milljónum
dollara á ári, en framlögin eru
bundin því skilyrði, að jafnvirði
komi annars staðar frá. 15 mili-
jónir dollara á ári eru ekki mik-
ið framlag hjá 75 milljónunum,
sem Bandaríkin hafa heitið til
fjölskylduáætlana á vegum al-
þjóða þróunarstofnunarinnar.
Valdamenn í Washington hafa
þó látíð í það skína, að vöi
venði á hærra framlagi ef nýj-
ar tilraunir gefi góða rauu.
SVÍAR og fleiri þjóðir veita
og aðstoð sína, og þar sem Sví-
þjóð er hlutlaust ríki og hefir
ekki verið nýlenduveldi, hefir
Svíum orðið sérlega vel ágen.gt
í Afríku og Asíu. Danir veita
og aðstoð sína og hafa tekið vel
þeirri uppástungu að komið
verði á fót í Kaupmaunahöfn al-
þjóðastofnun til baráttu gegn
offjölgun, og verði verkefni
hennar að annast rannsóknir og
þjálfa starfsmenn í samvinnu
við ýmsar stofnanir Sameinuðu
þjóðanna. Hugmyndin er
tveggja ára gömui, en ekkert
hefir orðið úr framkvæmdum.
Benda sérfræðingar á þetta
sem dæm; um það, að afbrýði-
semi milli stofnana innbyrðis
hindri nýtar framkvæmdir.
Bretar, Kanadamenn, Japan-
ir og Vestur-Þjóðverjar eru
meðal þeirra þjóða, sem heitið
hafa framlagi til takmörkunar
barneigna meðal fátækra þjóða.
Ford-stofnunin hafði annars
Lagt mest að mörkum til þess-
arra mála þar til Bandaríkja-
menn juku framlag sitt, og algt
í fyrstu framkvæmdirnar í Ind-
landi, Pakistan og víðar. Sér-
fræðingum kemur saman um,
að árangur af viðleitni Sam-
einuðu þjóðanna, einstakra ríkja
og stofnana velti á þvi, að góð
sam.vinna takist við stjórnmála-
leiðtoga, einkum meðal van-
þróuðu þjóðanna, þar sem
mannfjöigunin er mest.
DR. BERNARD Berelson
hefir sagt, að fjöls'kylduáætian-
ir séu ekki sérlega girnilegar
í augum stjórnmállaleiðtoga.
Almenningur taki þeim oft illa,
einkum þar sem hann hefir far
ið á mis við menntun. Fram-
kvæmdin valdi stjórendum erf-
iðleikum og sýnilegs árangurs
sé ekki að vænta fyrri en eftir
mörg ár og komi núverandi
valdhöfum því ekki að notum.
Hinir lægri embættismenn sýni
málinu lítinn áhuga, jafnvei í
þeim ríkjum, sem hafa yifrlýsta
stefnu í málinu. Berelson tel-
ur, að notokuð væri unnið ef
stjórnmálaleiðtogar fengjust til
að flytja tvær hvatningaræður
á ári.
Rockefeller hefir farið víða
til alð vinna að fram-gangi máls-
ins. Hann hyggur, að einhvers
konar alþjóðaviðurkenning fyr-
ir mikilvæg afrek á þessu sviðd,
— t.d. á borð við Nobels-verð-
launin, — gæti orðið til veru-
legrar hvatningar.
Óskar Harkavy hefir starfað
að þessum málum fyrir Ford-
stofnumina síðan 1952. í ljósi
þeirrar reynslu, sem hann hefir
fengið, leggur hann áherzlu á
mikilvægi þess a® láta heima-
menn fremur vinna að fram-
gangi þessarra mála en fá til
þess útJendinga. Hann leggur
einnig áherzlu á mikla fræðslu
og „fylila loftið af fjölskyldu-
áætlunum."
SUMIR halda fram, að vakið
geti andúð að auðugar þjóðir
tak; mjög áikveðna afstöðu og
bindi til dæmis veitingu aðstoð
ar því skilyrði, að árangur ná-
ist í fætokun barneigna. Óiskar
Harkavy er þarna á öndverð-
um meiði, en bendir hins veg-
ar á þá leið, að verðlauna sfculd
bindingar um framkvæmd fjöl-
skylduáætlana með verulega
aukinni aðstoð.
William H. Draper yngri er
talinn einn virkasti áróðursmað-
ur fjölskylduiáætlana í Washing
ton. Hann hvetur til þess, að
fA''hækkað verði .amtlmis
bæði framias Bandaríkjama.nna
beint tíl takmörtounar fólks-
Framhald á bls. 14