Tíminn - 09.08.1970, Blaðsíða 8

TÍMINN
SUNNUDAGUR 9. ágúst 1970.
Þörf upprifjun
Hvítserkur viS vestanvert Vatnsnes í Vestur-Húnavatnssýplu er sinn. sérkennilegasti og fallegasti klettur hér
við land. Timamynd Gunnar.
Verðbólgustefnan
AthyglisverSar játningar eru
birtar í föstudagsblaði Morgun
blaðsins. Þar er því lýst yfir,
að nauðsynlegt sé að atvinnu-
vegirnir fái að öllu og fullu bætt
ar upp þær kauphækkanir, sem
samið var um í sumar. Jafn-
framt er sagt orðrétt, að „vit-
anlega sé hægt með au-kinni hag
■ ræðingu í rekstri fyrirtækja og
öðrum áðgerðum að takmarka
að einhverju leyti þörf þeirra
til þess að hækka verð á vöru
og þjónustu“ — vegna kaup-
hækkananna. —
í vor sagði betta sama blað
* að atvinnuvegirnir gætu tekið
•á sig verulegar kjarabætur til
handa launþegum og sagðist
, treysta öllum góðum mönnum
til að standa áð slíkum samning
. um. Þetta blað sagði einnig þá,
að atvinnuvegirnir gætu tekið
á sig 10% hækkun gengis is-
lenzkrar krónu og 8% kauphækk
un að auki, án þess að til verð
hækkana eð-a skatthæíkkana
þyrfti að koma. Þetta var áður
en kosið var i vor — og Sjálf
• stæðismenn eru sagðir ánægðir
' með kosningaúrslitin-
i
Engum á óvart?
En nú segir Mbl. að „engum
þurfi að koma á óvart, þótt verð
á vöru og þjónustu fari hækk-
andi um þessar mundir“. f fram
haldi af því, að það sé „fárán-
legt, þegar því er haldið fram,
að ríkisstjórnin beri ábyrgð á
þeim verðhækkunum, sem orðið
hafa.“
Engin verðhækkun nær sam-
þykki án atbeina fulltrúa henn
ar í verðlagsnefnd. Einhverjar
verðhækkanir voru óhjákvæmi
legar vegna kjarasamninganna í
sumar, segir blaðið.
Usn það eru allir sammála, en
að allri kauphækkuninni yrði
velt beint yfir í verðlagið og
, miklu meira en henni nam á
þeim mikilvægu liðum, sem
þyngst vega í almennu verðlagi
til neytenda, kom óneitanlega á
óvart eftir yfirlýsingar ríkis-
stjórnarinnar og sérfræðinga
hennar um „getu atvinnuveg-
■ anna“ í vor áður en kosið var.
: Allt vondum að kenna
v En af hverju trúa menn því
ekki umsvifalaust, að verðbólgu
þróunin á íslandi og allur ófarn
aður í efnahagsmálum þjóðar
innar á síðustu árum sé vond
um mönnum í stjórnarandstöð
unni að kenna?
Er það ekki eina afíhkun
ríkisstjórnarinnar og málgagna
hennar fyrir verðbólgu og yfir
leitt hvers konar óáran í ís-
lenzku þjóðfélagi, að stjórnar-
andstaðan sé ekki verkefni sínu
vaxin á íslandi og hér stæði
blómlegt þjóðlíf, ef hún væri
ekki til? Hvernig má skilja mál
gögn hennar á annan veg?
Um leið og vissir menn innan
stjóimarfilokkanna hafa afhjúp
að fyrir þjóðinni hið raunveru
lega og sanna hugarfar sitt í
gtjórnmálum hafa þeir gefið
fólki tilefni til að rifja upp að
nokkru sögu „viðreisnarstj órnar
innar“ og þeirra fjögurra gengis
fellinga, sem stefna hennar hef
ur haft í för með sér.
Til að icyaa ekki nm at í
minni manna skal aðeins vikið
að störfum síðasta Alþingis.
Áður en kosið var í vor, sögðu
ráðherrar og málgögn þeirra að
atvinnureksturinn í landinu ræti
tekið á sig verulegar kjarabæt
ur til handa launþegum og lögðu
jafnframt áherzlu . á, að ekki
væri átt við þessar venjulegu
og ómerkilegu kjarabætur, sem
væru teknar allar aftur með
verðhækkunum.
Stefnan er rétt,
segja þeir
Er tollalagabreytingarnar voru
gerðar og söluskattshækkun
ákveðin á síðasta Alþingi lögðu
Framsóknarmenn m. a. fram þes«
ar tillögur:
1. Eftirtaldar nauðsynjar
yrðu alveg undanþegnar sölu
skatti: Kjöt, kjötvörur, smjör
skyr, ostur, kartöflur, kaffi
kornvörur, rafmagn til heim-
ilisnota, heitt vatn og gasolía
til heimilisnota.
2. Fjölskyldubætur verði
hækkaðar um 20% eða um
1000 kr. á barn.
3. Gerðar yrðu ráðstafanir
til að herða eftirlitið við inn-
heimtu söluskattsins m. a. á
þann veg, að fram færi árlega
sérstök rannsókn á framtölum
til söluskatts hjá tíunda hverj
um söluskattsskyldum aðila.
Þá yrði fjármálaráðherra
heimilt að ákveða, að í öllum
verzlunum, sölu- eða af-
greiðslustöðum, þar sem sölu
skattur er innheimtur, skuli
taka upp peningakassa, sem
auðvelt sé að stimpla í öll
söluskattskyld viðskipti, þami
ig að eftirlitsmenn fjármála-
ráðuneytisins geti gengið úr
skugga um, að allur innheimt
ur söluskattur komi fram.
Allar þessar tillögur voru
felldar, nema heimild fyrir ráð-
herra til að taka upp kassainn-
heimtu. Hún var samþykkt með
atkvæði Péturs Sigurðssonar, en
tveir stjórnarþingmenn voru
fjarverandi. Þessi aðferð hefur
gefizt vel í Bandaríkjunum og
Danmörku. Kemur nú í ljós,
hvort ráðherrann notfærir sér
þessa heimild, en það mun hann
gera, ef hann hefur slíkan áhuga
á innheimtu söluskatts og
hann vill vera láta.
Fjárráð ríkissjóðs
FjármálaráðheiTa reyndi að
mótmæla tillögum Framsóknar
cnanna á þeim grundvelli, að rík
issjóður gæti ekki tekið á sig
aukin útgjöld. Skal það atriði
því rakið nánara.
Samkvæmt greinargerð ráð-
herrans sjálfs, þegar hann lagði
tollskrána fyrir Alþingi, fólst í
frv. 410 tmillj. kr. raunverulegur
tekjumissir á áriuu 1970. Þessi
tekjumissir jókst um 30 millj.
kr. í meðferð Alþingis. Alls
nemur þá tollalækkunin 440
millj. kr á fjárhagsáætlunum
sem eru mjög varlegar. í reynd
verður hún sennilega ekki meiri
n um 400 millj. kr.
Sam'kvæmt áætlun þeirri, sem
fjárlögin byggjast á, á tekjuöfl-
un af 3V2 % hæfckun söluskatts-
ins að nema um 830 millj. kr„
en af því fær ríkið 780 millj. kr.
og bæjar- og sveitarfélögin af-
ganginn. Þar sem söluskattshækk
unin gildir frá 1. marz eða tíu
mánuði ársins 1970, verður tekju
aukinn af henni því ekki
nema 665 millj. króna á því ári.
Það er þó um 225—265 millj.
kr. minna en nemur tekjumissi
ríkisins af tollalækkuninni.
Fjármálaráðherra hefur hald-
ið því fram, að ríkið þurfi að
halda á þessari upphæð ti3 að
mæta ýmsum útgjöldum, er
voru samþykkt við 3. umræðu
fjárlaganua. Þessu hafa Fram
sóknarmenn mótmælt og bent á
að allir tekjuliðir fjárlaganna
era mjög varlega áætlaðir. Þeir
eru næstum allir miðaðir við
árið 1969, en allt bendir tii, að
árið 1970 verði miklu meira
veltuár og tekjur ríkisins verði
því meiri en áætlað er. Þá bentu
þeir á þá sta'ðreynd, að undan-
farin ár, sem sum hafa verið
tæpast í meðallagi, hafa tekjurn-
ar aldrei farið minna en um
500 millj. kr. fram úr ætlun.
Innan við 300 millj. kr.
FuHtrúar Framsóknarflokks
ins í fjárhagsnefnd n. d. gerðu
svofellda grein fyrir þeim kostn
aði, er hlytist af tillögum Fram
sóknarmanna:
„Við leggjum til í fyrsta lagi,
að söluskattur verði alveg af-
numinn á kjöti og kjötvörum,
smjöri, skyri kartöflum, kaffi
kornvörum, rafmagni, heitu vatni
og gasolíu til heimilisnota. Sam
kv. lauslegri áætlun Hagstofunn
ar rýrir þetta tekjur ríkisins um
245 millj. kr. miðað við 7%
söluskatt og allt árið. Þar sem
þessi niðurfeHin-g sölusfcatts-
ins kæmi ekki til framkvæmda
fyrr en 1. marz, og gilti því að-
eins 10 mánuði ársins, lækkar
þessi upphæð í 205 millj. kr.
'Þá missir rfkið líka
þá 3% % hækkun, sem
á að verða á þessum vörum
samkvæmt frv„ og nemur sú upp
hæð 65 millj. kr. þegar búið er
að draga frá þá niðurgreiðslu á
kjötvörum og smjöri, sem fjár-
málaráðherra hefur boðað. Sam-
tals verður því tekjumissir rík-
isins af þessu um 270 millj. kr.
árinu 1970.
Þá léggjum við til. að fjöl-
skyldubætur verði hækkaðar um
20%. eða sem nemur 1000 kr.
á barn. Þetta mun aufca út-
gjöld rílcisins um 75 millj. kr.
Alls mun þvj tefcjumissir og út-
gjaldahækkun ríkisins verða af
bessum aðgerðum um 345 millj.
Eftir er hins vegar að geta
þess. að hækkun fjölskyldubót-
anna og niðurfelHng söluskatts-
ins á umræddum vörum mun.
lækka vísitöluna um 3 stig, en,
það svarar til 50—60 millj. kr.i
útgjaldalækkunar hjá ríkinu.i
Raunverulega mun því útgjaldai
aukning og tekjumissÍT rífcis-'
ins af þessum ráðstöfunum ekld'
verða nema um 285—295 miHj,'
kr. á árinu 1970.“
Samkvæmt því sem áður seg-.
ir um fjárráð ríkisins, geturj
Iríkissjúður vel mætt þesisumj
lútgjöldum.
Dregið úr mestu
rangindunum
Hvað hefði svo unnizt við áð-
urgreindar ráðstafanir? Um þáð;
segir svo í nefndarálitinu:
„í fyrsta lagi er dregið úr.
mestu rangindunum, sem felast
í þeirri stefnubreytingu í skatta
málum að láta söluskatt, sem
leggst jafnt á allar vörur, koma,
1 stað tolla, sem leggjast mis-
jafnt á vörur eftir því, hve nauð
synlegar þær eru. Með því að
undanþiggja nokkrar helztu iífs,
nauðsynjar söluskatti og auka;
fjölskyldubætur er bætt aðstaða;
þeirra, er hafa minnstar tekjur!
og þyngst framfæri. Þá er það
ávinningur fyrir landbúnaðinn,
að undanþiggja afuiðir hans,
söluskatti, en sökum sívaxancE:
dýrtíðar og kjaraskerðingar er’
nú svo komið, að dregið hefuar!
verulega úr sölu ýmissa land-
búnaðarvara að undanförnu. Það;
er jafnt hagsmunamál hænda,
og neytenda að undanhiggja
þessar vörur sölusfeatti. f öðra;
lagi er með verðlækfe-
un og auknum fjölsfeyldumótum
hamlað gegn hækfeum fram-
færsluvísitölunnar og þannig stig
ið nokkurt sferef í þá átt að
draga úr verðbólguvextinum.
Hvert nýtt vísitölustig, sem bæt
ist við framfærsluvísitöluna,
eykur útgjöld atvinnurekstrarins
í landinu um 110 millj. kr. á
ári, þegar rekstur hins opinbera
er talinn með. Atvinnuvegimir
vinna þetta upp með hæfefcun
verðlagsins, en það leiðir svo
aftur til nýrra kauphækkana og
þannig koll af kolli. Þess vegna •
þarf að kapp-kosta að halda verð-
laginu sem stöðugustu, — og
þar með framfærsluvísitölunni, |
— m. a. með ráðstöfunum eins .
og þeim, sem hér er lagt tíl að •
verði gerðar.“
Góð upprifjun
Er ekki lærdómsríkt, bæði fyr
úr launþ. og atvinnurekendur að
rifja þessa sögu upp? Það voru
nægir möguleikar á því að halda
verðlagi í skefjum og tryggja
litla sem enga kjararýrnu á sl.
vetri, ef vilji hefði verið fyrir
hendi. Ef farið hefði verið að
ráðum Framsóknarmanna á Al-
þingi hefði ekki komið til hinnar
langvinnu kjaradeilu í vor, er
olli þjóðarbúinu ómældu tjóni,
því að þá hefði kauphækkunar ,
stökkið ekki þurft að vera svo .
hátt sem raun bar vitni — betta ■,
stökk, sem þó aðeins tryggði
þann kaupmátt launa, sem þeir
verkalýðsforingjar, hinir sömu
og nú ráða ríkjum, neituðu Her-
manni Jónassyni um að tryggja
launþegum, er þeir synjuðu um
viðræður við launþegasamtökin
um efnahagsráðstafanir, þegar
vinstri stjórnin var felld á sínum
tfcna illu heilli. — TK.