Tíminn - 16.08.1970, Blaðsíða 9

iSUNNUDAGUR 16. ágúst 1970.
TÍMINN
Útgefandl: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastjórl: Kristján Benediktsson Ritstjórar- ÞórarinD
Þórariinsson (áb), Andrés Kristjánsow, Jón Helgason og Tómas
Karlsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gíslason. Ritstjómar-
skrifstofur í Edduhúsinu, simox 18300—18306 Skrifstofur
Banikastræti 7 — Afgreiðslusími 12323. Auglýsmgasiml 19523
Aðrar skrifstofur sími 18300 Áskriftargjald kr. 165.00 á mánuði.
innanlands — í lausasölu kr. 10,00 eint Prentsm Edda hf
Forustumenn stjórnarflokkanna sitja þessa dagana á
fundum, þar sem þingað er um, hvort efnt skuli til þing-
. kosninga strax eða þær látnar fara fram að vori,
þegar kjörtímabilinu lýkur. Endanleg ákvörðun fer eftir
því, hvort verður álitið sigurvænlegra fyrir stjórnarfl.
Meðan ráðherrarnir ræða þannig um, hvað sé heppi-
legast fyrir stjóranrflokkana, skeyta þeir ekkert um mál,
sem nú varðar mestu, en það er að hamla gegn hinni
hraðvaxandi dýrtíð. Afkoma almennings, atvinnuveganna
og þjóðarheildarinnar fer þó mest eftir því, hvernig
haldið er á því máli. En stjórnarherrarnir hugsa ekki um
það, heldur hitt, hvernig þeir geta hangið áfram í stól-
unum. Það er takmark þeirra fyrst og fremst.
Eftir þær óhjákvæmilegu kauphækkanir, sem urðu
hér í sumar, áttu það að verða fyrstu viðbrögð stjórnar-
valdanna að gera allar hugsanlegar ráðstafanir til að
' koma í veg fyrir, að þær leiddu til stórfelldra verðhækk-
ana og síðan koll af kolli. Það hefðu stjórnarvöld gert
' alls staðar annars staðar. Hér hefur ekkert verið gert
' í þessa átt af hálfu ríkisstjórnarinnar, heldur miklu frem-
ur hið gagnstæða. í mörgum tilfellum hafa opinber fyrir-
, tæki gengið á undan og hækkað verðlagið miklu meira
, en kauphækkuninni nemur. í öðrum tilfellum hafa stjórn-
. arvöldin leyft miklu meiri verðhækkanir en kauphækk-
anirnar gefa ástæðu til, ýmist með beinu frumkvæði
' eða fullu samþykki ríkisstjórnarinnar. Eykst dýrtíðin nú
hraðar en nokkru sinni fyrr.
Ekki er annað sjáanlegt en að rlkisstjórnin stefni
þannig markvisst að nýrri gengisfellingu, enda þótt marg-
föld reynsla sýni, að slíkt er engin lausn, heldur bráða-
, birgðaúrræði, sesi innan stundar gerir ástandið enn
verra.
Það er annars ekki neitt nýtt, að núverandi ríkis-
stjórn hagi sér þannig. Það hefur eins og verið keppi-
kefli hennar að láta verðlagið hækka meira en kaup-
gjaldið, gera allar kauphækkanir þannig að minna
en engu. ísland er nú eina landið í heiminum, þar
sem verðlag helztu neyzluvara hefur hækkað meira
en tímakaupið á síðastliðnum 10 árum, og kaupmáttur
tímakaupsins þannig verið raunverulega skertur. í
öllum öðrum löndum Evrópu hefur kaupmáttur tima-
kaupsins aukizt verulega á þessum tíma.
Það er sannarlega kominn tími til að horfið sé frá
þessari sannkölluðu dýrtíðarsttefnu stjórnarflokkanna.
Reynsla síðustu vikna sýnir bezt, að það verður ekki
gert að óbreyttri stjórn. Hér verður engin breyting á,
nema stjórnarflokkarnir missi meirihluta sinn í næstu
kosningum, hvort heldur sem þær verða í haust eða að
vori.
Togararnir
Ríkiss'ijórnin er nú að tilkynnr. að hún hafi látið
undirbúa smíði á nokkrum togurum Stjórnarandstæð-
ingar hafa á mörgum undanförnum þingum flutt tillög-
ur um endurnýjun togaraflotans. en ríkisstjórnin ekki
fengizt til neinna aðgerða fyrr en á síðasta þingi Nýju
togararnir koma því miklu seinna og verða færri en
þurft hefði að vera, og hlýzt af því obætanlegt tjón fyrir
bióðina. Vafalaust myndi þó ríkisstjórnin enn sofa á
' ■'sw máli, ef stjórnarandstæðingum hefði ekki að lokum
tekizt að knýja hana til athafna Það er dýrt að búa við
þreytta og athafnalitla ríkisstjórn. Þ.Þ.
Þrjár forustugreinar úr The New York Times:
í Michigan er það oriið refsi-
vert að menga umhverfi sitt
3. ágúst.
STJÓRN Michigan-fylkis hef-
ir forustu um mótun þess þjóð-
félags, þar sem þegnarnir. bera
lagaiegá ábyrgð á því, ef þeir
menga umhverfi sitt, hvort sem
þeir gera það sem einstakling-
ar eða duibúnir sem hluthafar.
Milliken fylkisstjóri er búinn
að staðfesta lög, sem heimila
venjulegum borgara að höfða
mál gegn þeim, sem hann telur
vaida alvarlegri mengun lofts,
vatns eða iands, sem allir eiga
tilkall til, og eins þó að um
fylkið sjálft sé að ræða.
Samkvæmt lögum Michigan-
fylkis þarf málshöfðun ekki að
byggjast á sönnun persónulegs
skaða, fremur en samkvæmt
Hart - McGovern - Udall - frum
varpinu, sem er tii athugunar i
§ nefndum í báðum deildum
Bandaríkjaþings, að minnsta
kosti ekki þess háttar skaða.
sem mældur er í dollurum og
centum. Nægja á að sannfæra
dómstóla Michigan-fylkis um
að verið sé að valda mengun
iofts eða ár í trássi við gildandi
lög, og jafnvel nægir að sýna
fram á, »5 gildandi iög séu
ekki nægilega ströng til að
koma að gagni. Dómstólarnir
geta veitt áminningu, sett skil-
yrði og jafnvel staðið fyrir um-
bótum.
Ef til vill yrði ekki þörf á al-
ríkislögum um efnið ef hin
fylkin 49 færu að dæmi Michig-
an, sem þó er tæpast senniiegra
en sama afstaða alira fylkja til
hjónaskilnaða-, refsi- eða kosn-
ingalaga. Alríkislög gætu hins
vegar numið burtu þörfina á
því, að hvert fyll:! um .ig heim-
ili málsókn að lögum. Meðferð
Hart - McGovern - Udail - frum
varpsins sýnir, að ekki er ráð-
legt að gera fyrirfram ráð fyr-
ir samþykkt þess þó að æski-
leg væri. Vitað er, að dóms-
málaráðuneytið er and'dat frum
varpinu, ef ti! vill af ótta viö
þá óþægilegu aðstöðu að verða
að verja aðrar stjórnacdeildir,
sem ákærðar kynnu að verða.
Finna verður þegnunum fæira
leið til að leita xagaiegs réttar
einmitt vegna þess, að stjórn-
arstofnanir bæði fylkja og ai-
ríkis eru oft og tíðum óvirkar
við framkvæmd þeirra mála,
sem þeim var ætlað að sinna.
Ekki er sennilegt að dómarar í
Michigan, sem þegar hafa ærið
að starfa, líði málsóknir í léttúð
og gáieysi, en ástæðulaust er
að ræða það í léttum tón. Hver
og einn, sem kærir mengun,
ætti að vera skyldur að sýna
fram á alvöru málsins. En þeg
ar hann getur það og gerir á
hann tvimælalaust rétt á öðru
og meira en skjótri frávísun eða
óendanlegum frestunum, en
þetta tvennt virðist oft og ein-
att fylgja skriffinnskukerfi
stjórnvalda.
Hætta stafar af hreinsiefnum
4. ágúst.
ÞEGAR farið var að fram-
leiða hreinsiefni úr nitrötum á
árunum upp úr 1950 fylgdi
Sþeim feikna mikil froða, sem
erfitt var að fosna við. Hún
ólgaði í lækjum og vötnum
landsins og barst í vatnsból.
Húsmæður hneyksluðust þeg-
ar sápufroða var á vatninu úr
krananum í eldhúsinu.
Þingmenn hugleiddu bann við
þessum hreinsiefnum, en fram-
leiðendur lofuðu að leysa vand
ann á eigin spýtur Þeir tiku
að nota fosföt i stað nítiata.
Froðan hvarf að mestu, en fos-
fötin hafa reynzt afbragðs á-
burður á þörungagróður og ör
viðgangur hans hefir raskað
lifsskilyrðum í vatni, þeir hafa
svelgt súrefni þess og valdið
fiskadauða.
Kanadamenn hafa bannað
framleiðslu hreinsiefna, sem
innihalda meira en fimmtung
af fosfötum. Nelson öldunga-
deildarþingmaður frá Wisconsin
hefir borið fram fru..ivarp,
sem stefnir að sama marki í
Bandarikjunum. Undirbúnings-
viðræður fóru fram í vor, en
framgangur málsins er hægur.
Sú nefnd öldungadeildar, sem
fjallar um mengun lofts og
vatns, er að reyna að ná aukn-
um árangri á þann hátt, að
ríkisstjóm og fram.’eiðendur
hafi samvinnu um að gengið
sé úr skugga um, áður en ný
framleiðsluvara er sett á mark
að, að hún valdi ekki spjöllu i
á umhverfinu.
Hreinsiefnin eru hversdags-
legt dæmi um erfiðleika, sem
á vegi verða á mörgum sviðum.
Nýju hreir.iiefnin eru unnin
úr olíu og tvímælalaus framför
frá sápunni, sem ömmur okkar
notuðu. Fosföt auka hreinsi-
hæfni efnanna, fjarlægja fleiri
b.’etti og gera hvítan þvott
blæfegurri. En er sá hæfi'eiki
ekki o" dýru verði keyptur þeg
ar áhrifin til spillingar á um-
hverfinu ern tekin með i reikn-
inginn?
Þegar cfnahagslífið a þrif
sín undi.” tækniframförum er
erfitt að s.ara þeirri spurningu.
Ef ekki verður tekið til skjót-
virkra ráða verður að fara að
dæmi Kanadamanna og banna
nýja, skaðlega framleiðsluv" j
hverja fyrir sig, þrátt fyrir
truflanír og þau óþægindi, sem
það veldur neytendunum. Voð-
inn, sem yfir umhverfinu vofir,
,’eyfir engin undanbrögð
Risaflugför spilia
5. ágúst
ÞEGAR öldungadeild Þings-
ins tekur ákvörðun um, hvort
hún eigi að veita 290 millj
dollara til smíði háloftaflugvél-
arinnar tii vöruflutninga, hefir
hún fyrir framan sig á.'it vís-
índamanna, sem hafa lagt til,
að málinu verði frestað þar til
að vísindamenn geti skorið úr
uin líkleg áhrif i gufuhvolfinu-
Þarna var ekki um að ræða
hóp leikmanna, sem vildi mála
fjandann á vegginn Hópui
bandariskra og evrópskra vís
indamanna kom saman á veeurn
MIT og sat að störfum í mán
uð til þess að undirbúa ráð
stefnu Sameinuðu þjóðanna
1972 um umhverfi nn :
Þarna voru ful.trúar tó’f vis
indagreina, auk fu!':rúa stjór:
arvalda >p iðnfyrii-tækja Þeu
komust a? raun jm að súr-
efnisforðinn á jörðinn. tæki lit!
um breytingum 02 áhri* DDT á
svif sjávar væru ánægjulega
lítil. — en bet. u á a var’-g
vandamá! í samba.'di við há-
.öftaflugvélina
Uppi á háloftunum. þar sem
flutningaflugvélunum æ'lað
að fara um, verða útbiásturs
efni þeirra um kyrrt i hinu
þunna lofti í eitt til þrjú ár
Þegar flugvé'.ar halda áfram
ið fliúga barna um geta úrgangs
efnin va.'dið verulega aukntim
hita
Vísindamennirnir vildu ekk
fullvrða hver áhrifin kvnnu að
verða á iörðu niðri en einn
þeirra sagði' „Betra er að fara
oilu með gát, þegar farið er
v* breyta einhverju. sem hefur
áhrif um allan hnöH'
trúadeild þingsins hefir þegar
samþykkt fjárveitinguna. Dr.
George Mac Donald, sem sæti á
í nefndinni. sem fjallar um var-
veizlu umhverfisins, skýrði þing
dei.’dinni frá því, að vatnsgufa
frá háloftaþotunum kynni að
skerða varnir gegn útfjólublá-
um geislum.
Þegar hinir færustu menn í
heimi bera fram slíkar aðvaran-
ir ætti öldungadeildin að fresta
öllum fjárveitingnm þar til
mjög aukin vitneskja er fengin.
Hvað spm líður vafasamri þörf
fvrir vélarnar. hávaða þeirra og
austri o únbers fjár ti’ fram-
'eiðslu þeirra. — sem hvers-
dagslega er haldið á lofti þegar
verið er að andmæla smíði vél-
anna. — væri hrein vitfirring
að halda áfram við framkvæmd,
sem va'dið gæti loftslagsf'reyt
ingu um ú.’a jörð að pvi atTb«t
er vitað.