Tíminn - 03.11.1970, Qupperneq 7

ÞREÐJUDAGUR 3. nóvember 1970. __ TIMINN 7
l—W®é**i—
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framtevæmdastjóri: Kristjáin Benediktsson. Ritstjórar: Þórarian
Þórarlnssom (áb), Andrés Kristjánsson, Jón Ilelgason og Tómas
Karlsson. Auglýsinigasitjóri: Steingrímur GísJiason. Ritstjómar-
skrifstofur í Bddiuhúsinu, símar 18300 —18306. Skrifstofur
Bankastræti 7. — Afgreióslusimi 10323. Auglýsingasími: 10623.
ASrar skrifstofur simi 18300. ÁsfcriftamgjaJd kr. 105,00 á mánuði,
mmanlamds — í lausasölu kr. 12,00 eint. Prenitsmiðjan Edda hf.
„Að leggja til atlögu"
í forsíðuleiðara í Alþýðublaðinu í gær segir Gylfi Þ.
Gíslason, viðskiptamálaráðherra og formaður Alþýðu-
flokksins m.a. um ákvörðun ríkisstjórnarinnar að grípa
til verðstöðvunar:
„Aðalatriðið og það sem skiptir almenning mestu máli,
er að ríkisstjórnin hefur nú lagt til atlögu við verð-
bólguna/
Þetta segir Gylfi sitjandi enn í þeirri ríkisstjórn, sem
fyrir rúmum 10 árum hóf starf sitt með það að höfuð-
markmiði að stöðva verðbólguna og vernda verðgildi
gjaldmiðilsins. Árangurinn er sá, að þessi ríkisstjórn
hefur slegið öll verðbólgumet. Aldrei hefur verðbólgan
vaxið jafn ofsalega og á þessu tímabili eða hátt í 300%,
með ekki færri en 4 stórfelldum gengislækkunum
krónunnar, sem tilheyra slíkri þróun efnahagsmála. —
En sem sagt, hvað sem fortíðinni líður, góðir hálsar, þá
er það aðalatriðið „að ríkisstjórnin hefur nú (loks?)
lagt til atlögu við verðbólguna"!
Það er eins og menn minni, að ríkisstjórnin hafi nú
sagt ærið oft á sl. 10 árum, að hún væri að leggja til
atlögu við verðbólguna. Og ef menn glugga frekar í
gamlar yfirlýsingar komast menn að raun um, að ríkis-
stjómin hefur beitt til þess margvíslegum ráðum og
raunar öll efnahagsstefnan frá upphafi við það miðast
fyrst og fremst að stöðva verðbólguna! Verðbólgudraug-
urinn sinnti þessu því miður ekki, heldur magnaðist
hann í sífellu og hefur óvíða í heiminum komizt til
slíkra valda sem hér á sl. 10 árum.
Örlítil hlé hafa þó verið stundum milli aðal verðbólgu-
hrinanna. Viðreisnarmenn hafa nefnilega ætíð komizt að
þeirri niðurstöðu nokkrum mánuðum fyrir kosningar að
verðstöðvun sé þjóðráð. Fyrir kosningamár 1967 var al-
menningi meira að segja talin trú um að „verðstöðvun-
arstefnunni" mætti halda áfram til langrar framtíðar.
Nú á að fara að kjósa aftur og þá er bragðið til hins
sjálfsagða þjóðráðs. Það er kannski hara tilviljun, að við-
reisnarherrunum skuli aðeins koma þetta þjóðráð í hug
rétt fyrir kosningar og út af fyrir sig ekki sanngjarnt
að deila á menn, þá þeim koma góð ráð í hug. Hitt er
verra, að þeir skuli alltaf hverfa frá þjóðráðinu, þegar
búið er að kjósa.
En langlundargeð okkar er mikið, og hæfileikinn til
að fyrirgefa og gleyma, þegar fólk heldur að loks séu
viðreisnarmenn að taka sig á, heyrir til kristlegu hug-
arfari. Og í þessu tilviki á orðskviðurinn „betra er seint
en aldrei“ vissulega vel við, því að samkvæmt yfirlýs-
ingum Gylfa og snjöllum útskýringum Vísis á fram-
kvæmd verðstöðvunarinnar, þá á hún fyrst og fremst
að miðá að því að laga það ,sem stjómarherrarnir hafa
verið að samþykkja og gera í allt sumar í verðlagsmál-
um. Sem sagt, að taka til baka það, sem þeir sjálfir
hafa lagt til kyndingar dýrtíðareldsins. En eins og Gylfi
segir: „Fyrst verðlagið hefur orðið of hátt, kostar það
auðvitað þjóðarheildina eitthvað að lækka það aftur".
Og nú verður þjóðarheildin að sýna skynsamlega fórn-
arlund, því að betri er verðstöðvun en verðbólga. Hver
dregur það í efa? Gylfi segir: „Allir tapa á henni (verð-
bólgunni), þegar til lengdar lætur. Hins vegar má auð-
vitað segja, að ýmsir hópar í þjóðfélaginu tapi mismun-
andi miklu og með mismunandi hætti." Jú, við vitum
um ýmsa, sem hafa tapað, og vonandi hefur bankamála-
ráðherrann einnig þá í huga, sem voru svo vitlausir að
leggja sparifé í banka í hans umsjá. En ekki er víst að
allir trúi, að Gylfi viti ekkert um ýmsa umsvifamikla
kjósendur stjórnarflokkanna, sem á þessu hafa grætt —
og það töluvert. — TK
f
GísBi Guðmundsson, alþm.:
Tímamdt fyrir 30 árum
-----f maímánuði s. 1. voru
rétt 30 ár liðin síðan fslend-
ingar tóku stjórn hins íslenzka
ríkis að fullu í sínar hendur, og
fjórum árum síðar var lýðveld-
ið ísland formlega stofnað með
atkvæðum þjóðarfuíltrúa, þjóð-
aratkvæðagreiðslu og viður-
kenningu annarra ríkja á lýð-
veldinu og eignarrétti þess á
landinu. Það var auðvitað mik-
ill atburður, þegar danskur ut-
anríkisráðherra og dönsk sendi
ráð hættu að fara með utanrík-
ismál íslands erlendis, þegar
íslenzkur lýðveldisforseti kom
í sta'ð Danakonungs sem samein
ingartákn og höfðingi þjóðar-
innar og hinn sameiginlegi
þegnréttur fslendinga og Dana
féll úr gildi með sambandslög-
unum. Því má þó ekki gleyma,
að þegar á árinu 1918 varð fs-
Iand fullvalda, þó að það héldi
áfram í 22 ár að vera í konungs
sambandi við Danmörku, og að
sambandslögin frá 1918 voru
uppsegjanlegur samningur. Sú
breyting, sem varð á afstöðu
íslands í veröldinni á árnnnm
1940—1944, var í rauninni ekki
fyrst og fremst fólgin í lýð-
veldisstofnuninni, þó mikilvæg
væri, heldur öllu fremur í því,
að á þessum árum lenti fsland
í þjóðbraut milli heimsálfa.
Vegna hinnar nýju Atlantshafs-
þjóðbrautar um ísland á legi og
í lofti kom hingað erlendur her
og, .var Jiér fyam yfir styrjald-
arlok, og enn eru hér hermenn
og herbúnaður, þó að í smáum
stfl sé. Vegna þesV að ísland
komst í þjóðbraut á styrjaldar-
árunum, og hefur verið það síð-
an, hafa samskiplin milli íslend-
inga og annana þjóða márgfald
azt. íslendingar eru orðnir
loftsiglingaþjóð, og ísland er
að verða ferðamannaland í vax
andi mæli. Átta til nín hnndruð
ungra íslendinga eru við skóla-
nám í öðrum löndum og ótrú-
legur fjöldi af íslenzku fólki
ferðast til útlanda ýmissa er-
inda eða sér til skemmtunar.
Ef hér harðnar á dalnum, fara
menn í atvinnuleit til annarra
landa, og sumar stéttir íslenzkra
sérfræðinga eiga aðgang að vel
launuðum ábyrgðarstöðum
ríkra þjóða. Útlend atvinnufyr-
irtæki eru orðin þátttakendur
í atvinnulífi hér á Iandi og ekki
fyrir það að synja, að sú þátt-
taka kunni að aukast.
Það var auðvitað hin hraða
tækniþróun nútímans, sem olli
því, að fsland lenti í þessari
miklu þjóðbraut, fyrst styrjald
artæknin, síðar og jafnframt
hin margvíslega tækni í sam-
göngum og samskiptum. Einn
öflugur þáttur þessarar atóm-
aldartækni er sálnaveiðin
mikla, sem er i fullum gangi
um alla jörð, auglýsinga- og
áróðurstæknin, sem yfir dynur
úr mörgum áttum og í ótal
myndum. f gerningahríð nú-
tíma sjónhverfinga verður oft
lítið viðnám ósvinns manns, er
„hyggur sér alla vera viðhlæj-
endur vini“, eins og segir f
kvæði fo"nu — bæði í þessu
landi og öðrum.
Samskipti við aðrar þjóðir
hafa oft, bæði fyrr og síðar.
orðið íslendingum til góðs. En
nú eru þessi samskipti orðin
svo mikil. að ástæða cr til að
vera á verði gagnvart þeim.
Gísli GuSmundsson, alþm.
Það er óhjákvæmilegt að gera
sér grein fyrir því, að fslend-
ingar eru ákaflega fámenn
þjóð, og að margt af því, sem
aðrar þjóðir geta gert með sam
eiginlegu átaki er óframkvæm-
anlegt hér, og ekki heldur
alltaf þörf á því. En af því að
þjóðin er svo fámenn, er hætt
við, a® á hana sæki minnimátt-
arkennd gagnvart stærri þjóð-
uim og fjölbreytni umheimsins.
Að henni finnist óþarflega
mikið til þess koma og ofmeti
það, sem gerist eða tíðkast með
stærri þjóðum, api eftir þeim
í tima og ótíma, geri þeirra
hugsanir að sínum hugsunum,
þeirra siði að sínum siflum,
þeirra viðfangsefni að sinum
viðfangsefnum, án þess að
ástæða sé til, geri jafnvel milli-
ríkjadeilur úti í heimi að inn-
byrðis deilum á íslandi.
Við vorum tveir saman að
hlusta á útvarp nýlega. Það
urðu mistök í fréttatímanum og
þulurinn baðst afsökunar. Hann
hafði i ógáti lesið innlendu
fréttirnar á undan þeim út-
lendu. Við, þessir tveir hlust-
endur, litum hver á annan, gerð
um okkur grein fyrir því, sem
við höfðum svo sem enga eftir-
tekt veitt fyrr, að það er orðin
föst venja fyrir löngu að byrja
á útlendu fréttunum, þær sitja
í fyrirrúmi fyrir því, sem ger-
ist í landinu sjálfu. Þetta
látum við gott heita og tökum
varla eftir því.
Það er kannske meinlaust að
les? útlendar fréttir á undan
innlendum í útvarpinu. En það
er ekki meinlaust, ef hin sterku
áhrif umheimsins á okkar fá-
mennu þjóð í alfaraleið heilla
okkur svo eða bergnema, að við
gleymum okkar eigin lífi hér á
fslandi og hlutverki okkar hér
og látum berast eins og rekald
út í hina ólgandi allieimsröst
með stríðandi straumum. Eftir-
öpunajtilhneigingin, sem segir
okkur, að ýmiss konar þjóðfé-
lagshættir, sem tíðkast hjá stór-
veldum eða milljónaþjó'ðum,
HLJÓTI einnig að eiga við hér,
er HÆTTULEG. Sumt á við
og suimt ekki. Hið fámenna, ís-
lenzka þjóðfélag á tiltölulega
stóru eylandi er ákaflega sér-
stætt meðal þjóðanna og þá um
leið viðfangsefni þess, sem eru
bæ'ði einfaldari og auðsærri en
hjá stórþjóðunum.
Við fslendingar erum um
þessar mundir vel bjargálna
þjóð, þó að við kunnum enn
ekki nógu vel með fé að fara
og séum óvarkár gagnvart
gjaldmiðlinum. Við höfum lært
allmikið í galdri tækninnar, og
alþýða þessa lands er að mörgu
leyti eins langt komin á fram-
farabrautinni og gengur og ger
ist í næstu heimsálfum. Og
þeir, sem eiga sitt undir sól og
regni, sýna enn f verki hina
fornu trú á mátt sinn og meg-
in, þegar hart er í ári. En hin
alþjóölega efnishyggja, „lífs-
þægindagræðgi" og gervi-
mennska situr um sálir okkar.
Ef þessar 200 þús. manneskj-
ur, sem landið byggja, eiga
ekki að skolast eins og rekald
út á ólgusjó þjóðahafsins, verð
um við íslendingar að eiga eða
eignast okkar eigin íslenzka
hugmyndaheim byggðan á þjóð
legu raunsæi, þar sem við get-
um haft fast undir fótum. Við
verðum að tileinka okkur
ákveðna íslenzka Iífsskoðun og
lífstrú, sem sé þess umkomin
að móta hugsunarhátt og við-
horf uppvaxandi og komandi
kynslóða og skapa þann and-
lega styrk, sem þjóðin þarf á
að halda í smæð sinni, til þess
að vita hvað hún vill og geta
borið höfuðið hátt.
Það á að vera fyrsta boðorð
hinnar íslenzku lífsskoðunar,
að á fslandi skuli eiga heima
sjálfstæð, íslenzk þjóð og að
landið allt skuli vera eign henn
ar um aldur og ævi. Að þetta
ágæta, fagra og heilnæma land
skuli þjóðin byggja, vernda og
nýta svo vel, að ekki verði að
því fundið né réttur hennar í
efa dreginn vegna getuleysis á
því sviði.
Það þarf að vera íslenzk lífs-
skoðun, að þjóðin geti bætt sér
upp mannfæðina með þvi að
koma því til leiðar með upp-
eldi og á annan hátt, að andlegt
og líkamlegt atgervi sem allra
flestra einstaklinga njóti sín
sem bezt — og með því að
hindra það eftir mætti, að orku
sálar og líkama verði sóað eða
spillt.
Þjóðin þarf a® gera sér Ijóst,
a® hún verður að vera fjárhags-
lega sjálfbjarga, og ef vel á að
vera, ekki upp á aðra komin
þannig, að henni verði lagt það
til lasts. Að velmegun er æski-
leg, en að lífskjör og þjóðar-
heill er undir fleira komin en
npphæð þjóðariekna í pening-
um.
Hún þarf að gera sér grein
fyrir því, að hlutverk hins ís-
lenzka þjóðfélags er fyrst og
fremst í því fólgið að efla far-
sæld, öryggi og menningu þess-
arar fámennu þjóðar og að það
er því ærið viðfangsefni. Að
það hefur eins og nú standa
sakir hvorki mátt né aðra að-
stöðu til að hafa úrslitaáhrif á
það, hvernig aðrar þjóðir haga
stjórnarfari sínu eða lífi og að
íslenzk utanríkisstefna verður
að miðast við hnattstöðu lands-
ins og vera vinsamleg í eðli
sínu.
Samt er það staðreynd, að
hér á íslanrli eru — og þá ekki
sízt vegna fámennisins, — en
.i(ii ha lo -i OIS 11
ÞRIÐJUDAGSGREININ
3£sa i