Tíminn - 10.12.1970, Blaðsíða 9

FIMMTUDAGUR 10. desember 1970 ______________________TÍMINN__________________________________________________________________9
Wwéwi
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Pramikvæmdastjóri: Kristjáin Benediktsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinssoo (ábJ. Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Tómas
Karlsson. Auglýsingastjóri: Steingrímur Gislason. Kitstjómar.
skrifstofux i Edduhúsinu, símar 18300 — 18306. Skrifstofux
Sankastræti 9 — Afgreiðslusími 12323. Auglýsingastmi: 19523.
Aðrar skrifstofm sími 18300. Askriftargjald kr 195,00 á mánuði,
tnnanlands — í lausasölu kr. 12,00 eint. Prentsmiðjan Edda hf.
Ánægjulegar
stefnubreytingar
Stjómarblöðin gera sér nú mjög tíðrætt um land-
helgismálið og er það vel. Sérstaklega er þó ánægjulegt,
að í þessum skrifum koma fram tvær veigamiklar
stefnubreytingar, sem eru í samræmi við það, sem Fram-
sóknarmenn hafa beitt sér fyrir á undanförnum árum,
en þá fengið takmarkaðan hljómgrunn í innstu herbúð-
um stjómarsinna.
Fyrri stefnubreytingin er fólgin í því, að stjórnarblöð-
in leggja nú mikla áherzlu á, að reynt sé að hafa sem
nánasta samvinnu milli flokkanna um landhelgismálið.
Ólafur Jóhannesson, formaður Framsóknarflokksins, hef-
ur á mörgum undanförnum þingum flutt tillögu um slíkt
samstarf, en hún ekki hlotið undirtektir hjá þingmeiri-
hlutanum og hana því dagað uppi. Það er fyrst á þessu
ári, sem þessi tillaga Ólafs hefur hlotið stuðning stjóm-
arflokkanna og ríkisstjórnin hefur því beitt sér fyrir að
skipuð hefur verið nefnd frá flokkunum til viðræðna um
málið. Þessu ber að fagna, því að vonandi vakir hér meira
fyrir ríkisstjórninni en nefndarskipunin ein. Mest velt-
ur að sjálfsögðu á því, hvernig og hver störf nefndar-
innar verða. . lX • í'. 'm öu !f
Hin stefnubreytingin er fólgin í því, að stjómarhlöð-
in leggja nú áherzlu á, að íslandi beri einkaréttar til fisk-
veiða og fiskvemdar á öllu landgrunninu. Fljótlega eftir
að langhelgissamningurinn var gerður 1961, kom annað
hljóð í strokkinn hjá ýmsum talsmönnum stjómarflokk-
anna. Þá var farið að tala um að strandríki bæri einhver
óljós forgangsréttur utan 12 mílna markanna. Þá var
farið að tala um kvótakerfi og það jafnvel lagt að jöfnu
við stækkaða landhelgi. f5 ræðum, sem fluttar vom um
málið á alþjóðlegum vettvangi, var hætt að minnast á
landgrunnskenninguna. Nú hefur hér orðið breyting á
og að nýju lögð aðaláherzla á tilkall til alls landgrunns-
ins. Þessu ber að fagna og ber fastlega að vona, að fram-
hald verði á því.
Sannarlega væri það æskilegast, að þjóðin gæti staðið
sem mest einhuga í þeirri nýju sóknarlotu, sem er fram-
undan í landhelgismálinu. En sú lota verður ekki
létt. Þar er nú stórfelldur þröskuldur í veginum, þar
sem er landhelgissamningurinn frá 1961. Milli 20—30
ríki hafa nú stærri fiskveiðilandhelgi en tólf mílur. Ef
ísland hefði einhliða útfærslurétt eins og fyrir 1961,
gæti það farið í slóð þessara ríkja og haldið áfram að
stækka fiskveiðilandhelgina í áföngum. Með landhelgis-
samningnum frá 1961 gekkst ísland undir að leggja all-
ar frekari útfærslur undir úrskurð Haag-dómsins. Sú
hætta er þar yfirvofandi, að dómurinn telji sér ekki
fært að viðurkenna nema þrönga fiskveiðilandhelgi
meðan víðátta hennar er mismunandi hjá hinum ýmsu
þjóðum. Þegar engin ákveðin lög eða mjög óákveðin lög
eru fyrir hendi, líkt og í þessu tilfelli, eru dómstólar yfir-
leitt varfærnir og íhaldssamir.
Þetta er nú mesta torfæran í landhelgismálinu. En
vissulega eru þær fleiri, og þá ekki sízt barátta tveggja
mestu stórvelda heims fyrir því að gera 12 mílumar að
alþjóðalögum á nýrri hafréttarráðstefnu. Svo margar og
miklar eru torfærumar í þessu máli, að sannarlega er
hin mesta þörf á því, að þjóðin fylki sér saman um
ákveðna og einbeitta stefnu og hafi náin samráð við þær
þjóðir, sem lengst og djarfast ganga í þessum efnum. Þ.Þ.
ERLENT YFIRLIT
Cardenas - einn mesti leiötogi
er rómanska Amerika hefur átt
Stjórnarforusta hans 1934—40 varð Mexíco heilladrjúg.
MEXICO er það ríki hinnar
rómönsku Ameríku, sem lengst
hefur búið við traust og öruggt
stjórnarfar. Þar hefur engin
bylting verið gerð síðan 1934,
en sami ftokkurinn farið óslit-
ið með völd. Sá maður, sem
meira en nokkur annar hefur
tryggt Mexico þetta stöðuga og
trausta stjórnarfar, Lazaro Car
denas, lézt 19. október síðast-
liðinn, en 30 ár voru þá liðin
siðan hann hafði lagt niður
^ völd. Hins vegar hafði hann
jafnan ráðið miklu á bak við
tjöldin og oftast átt meginþátt
í því, að stöðugleiki stjórnar-
farsins héldist. Þó var hans við
andlátið ekki fyrst og fremst
minnzt sem þess manns, er þann
ig hafði átt meginþátt í að
treysta stjórnarfarið í Mexico,
heldur sem hins mikla byltinga
leiðtoga, sem fyrstur hóf merki
þeirrar þjóðlegu og róttæku
endurreisnar í rómönsku Amer-
íku, sem nú virðist vera að
koma til sögu í löndum eins og
Perú, Eíolivíu og Chile. Þau
verk hans voru líka grundvöll-
ur þess -stöðugleika stjórnar-
farsins, er hefur haldizt í Mex-
ico undanfarin þrjátíu ár.
LAZARO CARDENAS fæddist
21. maí 1895. Faðir hans var
verz.'unarmaður. Hann var elzt-
ur átta systkina. Skólagöngu
hans lauk, þegar hann var ell-
efu ára, því um framhaldsskóla
var ekki að ræða í heimahéraði
hans, þegar barnaskólam minu
lauk. En Cardenas las mikið og
reyndi að afla sér sem mestrar
þekkingar af eigin .ammleik.
Hann hóf að rita blaðagreinar
16 ára gamall. Þegar hann var
18 ára gama.l gekk hann í
flokk þeirra, sem höfðu staðið
fyrir byltingunni 1910, og náði
þar skjótum frama sök-
um augljósra forustuhæfileika
sinna. Stjórnarfarið var mjög
ótryggt á þessum árum, því að
Bandaríkjamenn studdu gagn-
byltingarmenn til valda undir
forustu Huertas hershöfðingja.
Cardenas gekk í her byltingar-
manna, tók þátt í almörgum bar
dögum, og hafði hlotið hers-
höfðingjanafnbót eftir skamm-
an tíma. Arið 1920, tæplega 25
ára gamaL', var hann settur rík-
isstjóri í heimafylki sínu og
kosinn nokkru síðar. Hann
gegndi því starfi til 1931, þeg-
ar hann varð innanríkisráð-
herra, en tveimur árum síðar
varð hann hermálaráðherra.
Hann tók mikinn þátt í starfi
Þjóðlega byltingarflokksins (P
RN), sem þá var stjórnarflokk-
urinn, og hafði sett sér róttæka
stefnuskrá. Árið 1930 var hann
kosinn formaður flokksins og
1934 náði hann kosningu
sem forseti Mexico. Þvi starfi
gegndi hann í sex ár.
ÞAU SEX ár, sem Cardenas
var forseti, urðu mestu bylt-
ingarárin í sögu Mexico, þótt
allt færi fram með friðsamleg-
um hætti. Hann hófst strax
handa um að framkvæma hina
róttæku stefnaskrá flokksins.
Stórfellt átak var gert til að
bæta alþýðufræðsluna. Hafizt
var handa um að skipta jarð-
eignum í stórum stíl. Uppbaf-
lega var það ætlun Cardenas
að bændur tækju upp samyrkju
búskap, en þeir kusu heldur
sjálfseignarbúskap. Alls yar 45
millj. ekrum lands skipt '15
smáhænda í stjórnartíð Oairden-
as. Ymsar verksmiðjur voru
gerðar að sameign verkamann-
anna, sem ráku þær á samvinnu
grundvelli. Utan Mexico vakti
það þó mesta athygli, þegar
Cardenas þjóðnýtti olíunámur,
sem amerísk fyrirtæki áttu í
Mexico. Minnstu munaiði, að það
leiddi til styrjaldar við Banda-
ríkin, en Franklin D. Roosevelt
var þá forseti þeirra og hafn-
aði að fyJgja í slóð fyrirrenn-
ara sinna, sem hvað eftir ann-
að beittu ríki rómönsku Am-
eriku hernaðarlegri íhlutun. Þá
þjóðnýttí Cardenas nokkrar
járnbrautir, sem erlend auðfé-
lög áttu, og margar aðrar eig-
ur erlendra auðhringa.
Meðan Cardenais fór með völd,
endurskipulagði hann flokk
sinn og tengdi hann við stétta-
samtök verkamanna og bænda,
sem mjög voru efld 1 stjórnar-
tíS hans. Flofckurinn hefur far-
ið óslitið með völd síðan. Car-
denas fekk það tekið í lög, að
enginn mætti vera forseti nema
i eitt kjörtímabil, því að þann-
ig yrði heit tryggt, a? völdin
skiptust milli manna. Sjálfur
neitaði hann ð gefa kost á sér
til endurkjörs, enda þótt hann
hefði verið viss um end’- kjör,
ef hann hefði kært sig um það.
MEÐAN Cardenas var for-
seti, lifði hann mjög óbreytta
lftí og bjó aldrei í forsetahðll-
inni. Hann ferðaðist þá mikið
um landið og lagði sig fram
um að hafa sem nánust tengsl
við almenning. Eftír að hann
hætti forsetastörfum, dró hann
sig að mestu í h.'é og kom ekki
fram opinberlega. Þó félst
hann á að vera hermálaráðherra
á heimsstyrjaldarárunum. Eftir
það settist hann að mestu í
helgan stein. Þó réði hann allt-
af miklu á bak við tjöldin, þvi
að forustumenn flokksins vissu,
að Cardenas átti öruggt fylgi
hjá þjóðinni og gat því ráðið
miklu, ef hann beittí sér. í aug
um bænda og verkamann? var
hann þjóðhetja. Á síðari árum
hefur f.ökkur Cardenas færzt
til hægri, a. m. k. miðað við
það, sem áður var, en líklegt
þykir þó, að sú breyting hefði
orðið meiri, ef Cardenas hefði
ekki spornað gegn því bak við
tjöldin. Hann lét sjaldan heyra
frá sér opinberlega. Helzt var
það um utanríkismál. Þannig
lét hann í ljós stuðning sinn við
byltinguna á Kúbu og for-
dæmdi tilraunir ti.' að reyna að
steypa Castro úr stóli. Þá for-
dæmdi hann einnig opinber-
lega hernaðarlega íhlutun
Bandaríkjamanna í Vietnam.
Kommúnistar sýndu honum því
ýmis virðingarmerki og kusu
hann L d. forseta svokal’.aðs
heimsfriðarráðs á síðastliðnu
árL Fjarri fór þó þvi, að Car-
denas teldi sig kommúnista, en
hins vegar hafði hann samúð
með öllum þjóðlegum, róttæk-
um hreyfingum og ta.'di ekki
skipta höfuðmáli hvað þær köll
uðu sig.
Það var dómur flestra, sem
rituðu uœ Cardenas eftir and-
lát hans, að hann hefði verið
einn allra áhrifamesti og merk-
asti leiðtogi, sem rómanska Am-
erika hefur eignazt & þessari
öld. Þ.Þ.