Tíminn - 09.03.1971, Blaðsíða 3

ÞRIÐJUDAGUR 9. marz 1971
TÍMINN
á olíumengun í höfnum og við
olíubirigðastöðvar, stundum frá
olíuskipum eða vegna mistaka
við losun eða lestun. Mengun í
höfnum verður stundum fyrir
vangá eða hugsunarleysi. Slík
olíumengun frá notaðri smur-
olíu véla. eða austri úr véla-
rúmum skipa ætti að vera
óþörf, því að olíufélög, se.m
selja smurolíur eru reiðubúin
að taka við notaðri smurolíu í
land.
Ef um verulegt magn af olíu-
sora úr skipum er að ræða.
þá verður vandinn meiri, því
*ð móttökusskilyrði fyrir olíu-
mengaðan sjó eru víðast hvar
mjög takmörkuð og varla nokk
ur til utan Reykjavíkursvæðis-
ins.
í janúar og febrúarmánuði
árið 1968, varð einhver mesta
olíumengun, sem vitað er um
hér við land, í Axarfirði, á
Tjörnesi og á Melrakkasléttu
vestanverðri og olli hún mikl-
nm fugladauða á þessu svæði.
Talið er fullvíst að olía þessi
hafi komið úr brezkum togara,
sem talið er að hafi farizt ein-
hvers staðar nálægt Mánareyj-
nm.
Togari þessi var olíukyntur
gtrfutogari, og olía sú sem
þeir nota, er yfirleitt þykk,
svört brennsluolfa. Diesel-
skip nota þynnri brennsluolíu.
Diesel-olía er þó nokkuð mis-
munandi, og þung diesel-olía
getur einnig valdið fugladauða,
auk óþrifa.
Eins og áður var getið þá
nær alþjóðasamþykktin í sinni
npphaflegu mynd ekki til þess,
ef losun olíu er nauðsynleg
vegna öryggis skips eða fram-
kvæmd í þeim tilgangi að
koma í vcg fyrir skemmdir á
skipi eða farmi, eða til þess
að bjarga lífi þeirra, sem eru í
sjávarháska.
'' f Axarfirðinum mun þannig
sjóslys hafa valdið olíumeng-
nninni.
Vegna þessarar mengunar
fór ég ásamt dr. Finni Guð-
mundssyni, fuglafræðingi þang
að norður til að kynnast nánar
þeim mikla fugladauða, sem
þar varð. Gengum við þar um
ákveðna strandlengju og töld-
um og skráðum alla dauða
fugla, setn fundust. Með því
að áætla heildarlengd strand-
svæðisins, sem mengað var, var
siðan lauslega áætlað að þarna
ahfi farizt milli 15000 og 20000
fuglar. Áberandi mikill fjöldi
af Stuttnefju virðist hafa far-
izt, og telur dr. Finnur að það
gefi bendingu um að olían
hafi upphaflega verið allfjarri
landi, þar sem þessi fugl held-
ur sig.
Eins og kunnugt er deyfir
olían öldurót, og fuglinn sæk-
ir í lygnari svæðin, einmitt
þar sem olían er. Þegar olían
sezt í fjaðrirnar klessast þær
saman, einangrunin hverfur, og
fuglinn flýr til lands. Hann
skríður helzt upp sandfjörur,
fremur en við grýtta strönd,
en hann getur enga björg sér
veitt, er dauðadæmdur á
ströndinni. Fuglinn getur
þannig komið dauðvona upp á
ströndina, áður en olíublett-
irnir sjálfir hafa náð landi. Ég
er sannfærður um það, að þeir
sem einu sinni hafa séð «and-
strönd þéttsetna af dauðum
fugli, munu ávallt gera sitt til
þess að hindra af fremsta
megni olíuóhreinkun sjávar.
Augljóst er að algert bann
við að setja olíu í sjó á öllum
höfum verður nauðsynlegt.
Þótt risa-olíuflutningaskipin
sigli ekki nálægt íslands-strönd
um, þá sýnir olíuóhreinkun
Axafjarðar okkur hver vandi
er hér á ferðum.
Af olíumengunarhættu, sem
vitað er um að kann að verða
hér á landi, má nefna „Has-
kell“, sem sökk í Hvalfirði með
um 200 tonn af þungri olíu
fyrir allmörgum árum. Þótt
olíubátur þessi sé nú eflaust
sokkinn í leir að miklu leyti,
getur fyrr eða síðar tærst gat
á stálgeyma bátsins, þannig að
olía geti sigið út. Sennilega
fer þetta þó hægt í fyrstu,
þannig að olíubrák verði sjá-
anleg á staðnum áður en veru-
legt útstreymi hefst. Ráðstaf-
anir hafa verið gerðar af Olíu-
félaginu, sem hefur flotslöng-
ur og annan viðbúnað til taks
til að hindra dreifingu olíunn-
ar um Hvalfjörðinn.
6. NÝJAR BREYTINGAR
ALÞJÓÐASAMÞYKKTAR-
INNAR GEGN OLÍUMENGUN- '
Á ÞINGI IMCO 1969
Alþj óðasiglingamálastof nun-
in. IMCO, gerði á 6. þingi' sinu
ýmsar mikilvægar samþykkt-
ir og ályktanir varðandi enn
auknar varnir gegn mengun
sjávar.
Hinn 5. marz 1970 var Al-
þjóðasiglingamálastofnuninni
afhent aðildarskjal íslands að
þessum breytingum, sem gerð-
ar voru á þingi IMCO, 21. októ-
ber 1969. á alþjóðasamþykkt-
inni. Auglýsing um þetta var
birt í Stjórnartíðindum C. 3
árið 1970, og með auglýsing-
unni er birt á íslenzku og
ensku Alþjóðasamþykktin frá
1954 um varnir gegn áhreink-
un sjávar af völdum olíu, með
breytingum samþykktum af
ráðstefnunni 1962 og einnig
með síðustu breytingum frá
1969. í þessum breytingum
felst m.a. að með því að taka
upp hið svonefnda „Load on
Top“ (LOT) kerfi, sem felst
í því að olíuflutningaskip setja
olíumengaðan skolunarsjó úr
olíugeymum sínum í sérstakan
geymi aftast í tankarými s’/ips
ins, dæla hreinasta sjólum
undan þegar hann hefur setzt,
en oiíumengaða sjónum er síð-
an dælt í land í olíuhreinsunar-
stöðvunum, í stað þess að
dæla þessum olíumengaða sjó í
hafið .
Á þennan hátt er talið, að
olíumengun hafsins minnki alls
um 1.500.000 tonn af olíu á ári.
Þó er þess að gæta, að þetta
kerfi er þegar að nokkru tekið
upp, af frjálsum vilja, en þó
mun þetta ákvæði minnka olíu
mengunina um nálægt hálfri
milljón tonna af olíu á ári.
Olíuflutningaskip mega, skv.
þessum nýju ákvæðum, aðeins
dæla í sjó olíumagni, sem
nemur 60 lítrum af olíu á
hverja siglda sjómílu, og sam-
anlagt í hverri ferð ekki meira
en einum fimmtán þúsundasta
hluta af því olíumagni, sem
skipið getur flutt í hverri ferð.
Þetta magn gæti farið upp í
100.000 tonn af olíu á ári fyrir
öll olíuflutningaskip heims-
ins.
Flutningaskip önnur en olíu
flutningaskip hafa ekki leyfi
til að tæma í hafið olíumeng-
aðan sjó með meira olíumagni
en 100 hlutar olíu í milljón
(100 ppm) (parts per million),
og þetta verður að vera sem
fjarst landi, og auk þess ekki
meira en 60 lítrar á hverja
siglda sjómflu. Þetta ákvæði
ætti því að tryggja örugga vörn
gegn mengun hafsvæða frá
þessum skipum.
Bannsvæðin, sem áður voru
í gildi ,eru hins vegar felld úr
gildi, nema að þvi er varðar
olíuflutningaskip, sem ekki
mega tæma olíumengaðan sjó
nær laíidi en 50 s.jómílum.
Nýjar reglur um olíudagbók-
ina, semiber að útfylla í hverju
skipi, eiga að gera eftirlit auð-
veldara með að þessum reglum
sá fylgt.
Þessi nýju alþjóðaákvæði
taka gildi 12 mánuðum eftir að
tveir þriðju hlutar þeirra
ríkja, sem staðfest hafa al-
þjóðasamþykktina frá 1954
með 1962 breytingum, hafa
einnig staðfest þessar breyting-
ar.
Á þingi IMCO. 1969, var enn
fremur gerð sérstök ályktun
um þessi mál og er meginefni
hennar eftirfarandi: '
Með hliðsjón af skýrslu
nefndar Sameinuðu þjóðanna
um friðsamlega nýtingu hafs-
botnsins, þar sem vitnað er til
starfs Alþjóðasiglingamála-
stofnunarinnar IMCO, að þess
um málum og Ipgt er til að þær
alþjóðasamþykiktir, sem IMCO
hefur með höndum, verði end
urskoðaðar og auknar þannig,
-
SANDVIK
snjónaglar
Snjónegldir h|ólbarðar veita öryggi
í snjó og hólku.
Lótið okkur athuga gömlu hjólbarðana
yðar og negla þó upp.
Góð þjónustá — Variir menn
Rúmgott athafnasvæði fyrir alla bíla.
BARÐINN HF.
Ármúla 7. — Sími 30501. — Reykjavík.
að einnig verði tekin til með-
ferðar mál er varða 1) öryggi
á smíði, búnaði og rekstri bor
turna, framleiðslu-verkpalla,
neuansjávarfarartækja og ann-
ars útbúnaðar, sem notaður er
við rannsóknir, nýtingu og
flutning efna frá hafsbotni, 2)
öryggi starfsliðs, sem fæst við
vinnu þessa 3) hættu vegna
skipa, sem sigla um hafsvæði,
þar sem neðansjávarstarfsemi
fer fram, 4) mengun frá olíu
og öðru eitruðu eða hættulegu
efni á hafsvæðum, vegna úr-
vinnslu efna frá sjávarbotni.
6. þing IMCO lýsti yfir að
það geri sér ljósa grein fyrir
ábyrgð stofnunarinnar á vett-
vangi varna og eftirlits á meng
un hafsvæða. þar með talin
mengun, sem orsakazt gæti af
rannsóknum og nýtingu efna
frá hafsbotni.
Þess vegna beindi 6. þing
IMOO, þeim tilmælum til Sigl
ingaöryggisnefndar stofn-
unarinnar, að hraða sem
mest vinnu að þeim verkefn-
um, sem nú er unnið að, með
því takmarki, að koma sem
fyrst í framkvæmd raunhæf-
um aðgerðum til eftirlits og
varnar gegn mengun sjávar, og
í fullu samstarfi við aðrar al-
þjóðastofnanir, sem áhuga
hafa á þessum málum.
Ákvað Alþjóðasiglingamála-
stofnunin, IMCO, að halda ár-
ið 1973, Alþjóðaráðstefnu um
mengun hafsvæða i þeim til-
gangi að setja alþjóðaákvæði
um takmörkun á mengun haf-
svæða, lands og lofts, frá skip-
um og sérhverju fljótandi fari
og öðrum útbúnaði, sem not-
aður er á, í eða við sjó.
7. HVAÐ UM FRAMTÍÐINA?
Hverju er nú hægt að spá
um framvindu mengunarmála
hafsvæða á komandi árum
Verzlunarfloti heimsins er nú
allt um 225 milljónir brúttó-
rúmlestir að stærð, og talið er
að fyrir 1980 muni hann vera
orðinn 400 milljónir brúttó-
rúmlesta. Árið 1980 hefur ver-
ið áætlað að unnin verði úr
jörðu alls 4000 milljónir tonna
af olíu, og á áratugnum 1970
—1980 verði samtals unnin
jafnmikil olia úr jörðu og síð-
astliðin 110 ár, eða frá því
vinnsla á olíu úr jörðu hófst
að ráði. Megnið af þessari
olíu verður flutt um heimshöf-
in á skipum og árið 1980 er
áætlað að samanlögð stærð
olíuflutningaskipa heimsins
verð iorðin nálægt 300 milljón-
ir tonna að burðargetu.
Þetta ‘segir sína sögu um
aukna hættu á olíumengun
sjávar ef fyrir kemur strand,
árekstur eða sprenging. Til við
bótar þessari hættu kcmur svo
olíumengunarhættan frá bor-
un á landgrunnssvæðum. Það
eina sem ekki stækkar er haf
ið sjálft og strendur þe^C. Ná-
lægt 6% af olíuframleiðslu
heimsins er brennt um borð í
skipunum sjálfum. Þetta kann
ekki að virðast mikið magn, en
er þó nóg til að reykur skip-
anna mengar loftið um 3
milljónir tonna af brennisteini
á ári. En skipin menga heims-
höfin líka með öðru en olíu,
jafnvel þótt ekki sé rætt um
losun skipa á úrgangsefnum
frá verksmiðjum á landi, sem
þau haft siglt með á haf út til
að „losna við“, í þeirri von að
ennþá taki hafið við. Frá skip-
um er fleygt fyrir borð sorpi
sem áætlað er að nema um 2%
kg. á mann á sólarhring. Þetta
eru matarleifar .umbúðir, kass
ar og plastkútar.
Farþegaskip með 1000
manns um borð, áhöfn og far-
þegar, skilar í hafið 2% tonni
af sorpi hvern dag. Það hlýt-
ur að koma að því að skipum
verið gert að skylda að mala
sorp um borð, pressa saman og
setja í land í næstu höfn.
Lengi vel tók sjórinn við, en
nú er sá tími greinilega liðinn
og framundan er krafan um að
frá skipum komi engin olía né
sorp í sjó og jafnvel að kraf-
izt verið hreinsunar á reyk frá
þeim, eins og við verksmiðjur
í landi. Allt kostar þetta orku
og fjármuni, en háværar radd-
ir krefjast nú hreins lofts,
vatns og hafs, og þegar á allt
er litið þá geta þessar kröfur
varla talizt órýmilegar.
SILFUR
HAFSINS
15 tegundir síldarrétta
framreiddar í hádeginu alla daga
Marineruð síld Sinnepssíld
Kryddsíld Rússneskt síldarsalat
Rjómasíld Dillsíld
Karrysíld Mintsíld
Tómatsíld Hvannarótarsíld
Appelsínusíld Sardínur i tómat
Piparrótarsíld Sardínur í olíu
Cherrysíld