Fréttablaðið - 28.09.2003, Blaðsíða 18

18 28. september 2003 SUNNUDAGUR
Hún er efnuð, ung, falleg ogfræg. Hann er óþekktur bók-
sali frá Kabúl í Afganistan. Hún
er kristin. Hann er múhameðstrú-
ar. Hún er ein af fjölmörgum
Vesturlandabúum sem hafa gefið
út bók um daglegt líf fátæks fólk í
fjarlægum löndum. Hann er sá
eini af öllum þeim fátæklingum
sem þessar bækur hafa fjallað um
sem hefur lagt land undir fót og
skotið upp kollinum í velsældinni
á Vesturlöndum til að mótmæla
lýsingu vestræns höfundar á
einkalífi hans og fjölskyldu hans.
Hún heitir Åsne Seierstad og
er þekktur blaðamaður í Noregi.
Bóksalinn frá Kabúl heitir Shah
Mohammad Rais.
Alþjóðleg metsölubók
„Bóksalinn í Kabúl“ eftir Åsne
Seierstad hefur selst í meira en
hálfri milljón eintaka í Skandin-
avíu. Útgefendur
í sautján löndum
hafa nú þegar
tryggt sér útgáfu-
réttinn. Ritlaun
Åsne Seierstad
fyrir söluna í
heimalandi sínu
einu nema nú þeg-
ar um 50 milljón-
um króna. Shah
Mohammad bók-
sali sem bókin
fjallar um, maður-
inn sem opnaði
heimili sitt fyrir
höfundinum og varð ásamt fjöl-
skyldu sinni að umfjöllunarefni
bókarinnar hefur fengið sendar
bækur fyrir um 40 þúsund krónur.
„Og svo fékk ég líka nokkrar gjaf-
ir frá henni,“ segir Mohammad.
„Þær voru mjög fínar.“
Að slá í gegn
Bóksalinn í Kabúl hefur svo
sannarlega slegið í gegn á Vest-
urlöndum. Það er að segja bókin
eftir Åsne Seierstad. Af bókum
sem ekki eru skáldverk hefur
engin bók selst meira í Noregi til
þessa. Þýðingin sem kom nýlega
út í Bretlandi hlaut frábærar við-
tökur og bókin kemur út í Banda-
ríkjunum í október. Bóksalinn
sjálfur hefur hins vegar ekki
slegið í gegn á sama hátt. Í bók-
inni er honum lýst sem vondum
fjölskylduharðstjóra. Konurnar í
fjölskyldunni - nema yngsta
brúður hans sem er á tánings-
aldri - þola illa meðferð af hans
hálfu. Einkum systir hans sem
hann meðhöndlar - samkvæmt
bókinni - næstum því eins og
ambátt.
Uppreisn æru
Norskir blaðamenn spurðu
Shah Mohammad hversu mikla
peninga hann vildi fá í skaðabæt-
ur.
„Ég vil ekki tala um peninga.
Við höfum ekki rætt um peninga
ennþá,“ sagði hann og lagði
áherslu á að hann vildi fyrst
og fremst leiðrétta þá bjöguðu og
ósönnu mynd sem Åsne Seierstad
hefði dregið upp af honum og
fjölskyldu hans, fá uppreisn æru.
Ef til vill með því að skrifa sjálf-
ur bók.
„Myndir þú bjóða Åsne heim til
þín ef hún kæmi aftur til Kabúl?“
spurðu norskir blaðamenn.
„Já,“ sagði Mohammad. „Heim-
ili okkar stendur öllum opið. Sam-
kvæmt íslamskri hefð eru jafnvel
óvinir velkomnir. Og einkum og
sér í lagi tökum við vel á móti
kvenfólki. Kvenfólk skipar háan
sess í samfélagi okkar.“
Munur á Noregi
og Afganistan
Í viðtali við
norska stórblaðið
Aftenposten sagði
Åsne Seierstad að
hún liti ekki svo á
að hún ætti í per-
sónulegum deilum
við bóksalann frá
Kabúl.
„Þetta er
árekstur milli
tveggja menning-
arheima,“ sagði hún, „sem sýnir
hversu gífurlegur munur er á Nor-
egi og Afganistan.“
Þá spurðu blaðamenn hvort hún
tæki nærri sér þá gagnrýni sem
Shah Mohammad hefur sett fram á
túlkun hennar á fjölskyldulífi hans
- en ýmsir hafa orðið til þess að
taka undir málflutning hans.
„Ég hef ekki túlkað neitt,“ sagði
Åsne Seierstad. „Ég hef skrifað
það sem ég hef séð.“
Í norskum fjölmiðlum hafa
komið fram þau sjónarmið Åsne
Seierstad um þetta mál að bóksal-
inn segi ósatt. Að samkomulag
hennar við Shah Mohammad gefi
henni frjálsar hendur til að skrifa
það sem henni sýnist. Að bóksal-
inn hafi í samtölum við hana stað-
fest að allt í bókinni sé sannleik-
anum samkvæmt, en að hún hafi
farið of langt inn í einkamál hans.
Að hún sjái eftir þremur eða fjór-
um smáatriðum í bókinni. Að hún
hafi átt von á því að
bókin yrði umdeild. Að
hún telji að enska for-
lagið hefði átt að senda
eintak af þýðingunni til
bóksalans um leið og
þýðingin lá fyrir.
Móðgun við Íslam
Shah Mohammad
Rais hélt ferð sinni
áfram frá Noregi og er
nú í Svíþjóð. Hann ætlar á
bókasýninguna í Frank-
furt, og hann ætlar til
Bretlands ef hann fær
vegabréfsáritun þangað.
Hann er harður á því að
hann hafi sýnt þessari
vestrænu blaðakonu gest-
risni og trúnað og hún
hafi misnotað hvorutveggja.
Þetta mál er því athyglisvert
fyrir margra hluta sakir. Það vek-
ur upp alvarlegar spurningar um
siðareglur blaðamanna og rithöf-
unda á Vesturlöndum sem fjalla
um fátækt fólk í öðrum menning-
arheimi.
En Åsne Seierstad situr við
sinn keip. Hún segist hafa tjáð
konunum í fjölskyldu bóksalans að
ef það væri eitthvað í lífi þeirra
sem þær vildu ekki sjá á prenti þá
skyldu þær ekki segja henni frá
því.
Norski mannfræðingurinn og
sérfræðingur í menningu Mið-
austurlanda, prófessor Unni Wik-
an, segir í breska blaðinu The
Observer að margt í bókinni orki
tvímælis: „Einkum sumt af því
sem haft er innan gæsalappa. Það
er útilokað að hún geti hafa haft
slíkan aðgang að hjörtum og huga
fólks. Um leið og ég sá
bókina á norsku rann upp
fyrir mér að það yrði
stórslys þegar bókin
kæmi út á ensku. Hún
hefur sagt frá leyndar-
málum kvenna sem er
skammarlegt og óheiðar-
legt. Þetta verður tekið
sem móðgun vegna virð-
ingarleysis fyrir Íslam
og Afgönum.“
Miskunnarlaus fjöl-
kvænismaður
Í bókinni segir Seier-
stad frá því hvernig fyrsta
eiginkona Shah Mo-
hammad upplifir það sem
niðurlægingu þegar hann
tekur sér aðra konu og
„hvernig hún hatar hann stundum
fyrir að hafa eyðilagt líf hennar,
tekið frá henni börn hennar og lítil-
lækkað hana í augum heimsins.“
Þegar fátækur smiður stelur
bunka af póstkortum frá Shah Mo-
hammad heimtar bóksalinn að
þjófurinn verði settur í fangelsi
jafnvel þótt fjölskylda hans grát-
biðji hann um að sýna miskunn
„svo að börn smiðsins þurfi ekki að
svelta í hel“.
Þórðargleði og öfundsýki
Vinir Åsne Seierstad segja að
henni hafi sárnað mjög að margir
sem í upphafi sögðust samfagna
velgengni hennar séu nú teknir
til við að úthúða henni. Einn vina
hennar sem vill ekki láta nafn
síns getið sagði: „Þetta fjölmiðla-
fár snýst ekki um bókina. Það
snýst um Åsne, og það stafar af
því að velgengni hennar hefur
verið svo mikil að nú þykir mörg-
um tími til kominn að ná henni
niður.“
Hvað svo sem líður Þórðar-
gleði og öfundsýki frænda okkar
í Noregi er það ljóst að upp er
komið mál sem ekki verður auð-
veldlega til lykta leitt.
Bóksalinn frá Kabúl, Shah Mo-
hammad Rais, hefur ráðið í sína
þjónustu einn kunnasta lögmann
Noregs, Brynjar Meling sem hef-
ur þetta að segja: „Hún hefur
komið sér upp auðæfum... hann á
ekki neitt, og nú hefur hún tekið
af honum æruna líka.“
Antonia Hodgson sem er rit-
stjóri Seierstad hjá Time Warner-
úgáfufyrirtækinu í Bretlandi
segir: „Við stöndum algerlega
með þessari bók Seierstad. Við
vitum að hún er vandvirkur og
varkár blaðamaður.“
thrainn@frettabladid.is
Bóksali frá Kabúl í Afganistan, Shah Mohammad Rais, hefur stefnt norsku blaðakonunni Åsne Seierstad í sautján löndum.
Ástæðan er sú að blaðakonan skrifaði bók um daglegt líf í Afganistan, þar sem Rais leikur stóra rullu.
Blaðakona í Osló
og bóksali í Kabúl
FRÁ KABÚL
Ástandið í höfuðborg Afghanistan er ekki
upp á marga fiska. Það er algengt að
Vesturlandabúar skrifi bækur um reynslu
sína af ferðalögum til fátækra landa. Það
er hins vegar óvenjulegt að íbúar þeirra
fari í mál vegna þess sem um þá er skrif-
að í þessum bókum. En nú hefur það
gerst í Noregi.
ÅSNE
SEIERSTAD
Ritlaun hennar í
Noregi nema
þegar um 50
milljónum króna.
SHAH MO-
HAMMAD RAIS
Fyrir sína þáttöku
fékk hann sendar
bækur fyrir um 40
þúsund krónur.
BÓKSALINN
Í KABÚL
Bók Seierstad um
daglegt líf í Af-
ghanistan hefur selst
í hálfri milljón ein-
taka í Skandinavíu.
Hún kemur út á Ís-
landi fyrir jólin.
Þetta mál er því
athyglisvert fyrir
margra hluta sakir. Það vek-
ur upp alvarlegar spurningar
um siðareglur blaðamanna
og rithöfunda á Vesturlönd-
um sem fjalla um fátækt
fólk í öðrum menningar-
heimi.
,,