Tíminn - 19.08.1971, Blaðsíða 9

Tíminn - 19.08.1971, Blaðsíða 9
FIMMTUDAGUR 19. ágúst 1971 TIMINN 9 Gtgefandi FRAMSÖKNARFLOKKURíNN Framkva'mdastjóri K.rtstián Benediktsson Ritstjórar Þórarlnn Þórarlnsson iáb) lón Helgason Indriði G Þorsteinsson oa Tómas Karlsson Auglýsingastjóri- Steingrimur Gíslason Rit •etjórnarskrifstofur 1 Edduhúsinu simar 18300 - 18306 Skrti stoíur Bankastræt! 7 - Afgreiðslusimi 12323 Auglýsíngastmi 10523 ABrar skrifstofur simi 18300 AskHftargjald kr 195.00 á mánuði innanlands 1 lausasölu kT 12.00 etnt - Prentsm Edda hf Óvissuástand ríkir í gjaldeyrismálum heimsins Mikil óvissa ríkir nú í gjaldeyrismálum heimsins eftir efnahagsaðgerðir Nixons Bandaríkjaforseta. Með '10% innflutningstollinum hyggst Nixon knýja Japana, Vestur-Þjóðverja, Frakka, Hollendinga, Sviss- lendinga og fleiri þjóðir, sem nú ráða „sterkum gjald- miðli“ og hafa trausta greiðslustöðu, til að hækka gengi gjaldmiðla sinna gagnvart dollar. Gagnvart innflutnings- markaði í Bandaríkjunum verkar 10% innflutningstollur með sama hætti og gengishækkun þessara þjóða, þ.e. að samkeppnisstaða þeirra á Bandaríkjamarkaði versnar. Þess vegna má telja víst, að þessi nýi innflutningstollur verði notaður sem samningsatriði um gengisskráningu þessara ríkja og ólíklegt að þær hækki gengi gjaldmiðla sinna nema með samhliðá samningum um tilsvarandi lækkun á hinum nýja innflutningstolli Nixons. Þess vegna getur þessi gjaldeyriskreppa í heiminum staðið all lengi eða þar til slíkir samningar hafa átt sér stað. Efnahagsaðgerðir Nixons eru neyðarráðstöfun. Greiðsluhalli Bandaríkjanna sló öll met á öðrum árs- fjórðungi þessa árs. Atvinnuleysi í Bandaríkjunum er gífurlegt, framleiðniaukning hefur minnkað og vinnu- deilur magnazt. Verðbólga hefur farið ört vaxandi. Þetta ástand í Bandaríkjunum má að nokkru rekja til þróunar heimsviðskiptanna s.l. áratug. Með tilkomu Efnahagsbandalags Evrópu og tollmúranna umhverfis það, versnaði samkeppnisstaða bandarískra vara á þeim stóra markaði. Bandaríkjamenn gripu þá til þess ráðs að „skríða undir múrana“ með stórfelldri aukningu á bandarískri fjárfestingu í Evrópu og yfirtöku á fjöl- mörgum stórum fyrirtækjum í Efnahagsbandalagslönd- unum og stofnun nýrra fyrirtækja í öllum greinum fram- leiðslu og þjónustu. Þessi þróun varð enn örari fyrir það, að bandarískt fjármagn skilaði lengstum mun meiri arði í fyrirtækjum í Evrópu en í fyrirtækjum í Bandaríkjun- um. í stað þess að hafa tekjur sínar af þessum stóra markaði í Evrópu með útflutningi og sölu á vörum fram- leiddum í Bandaríkiunum, eins og áður var, snerist dæm- ið sívaxandi í þá átt að flytja arð af bandarísku fjár- magni í Evrópu heim til Bandaríkjanna. En þessi arður hefur einnig farið til nýrrar fiárfestingar í Evrópu. Gífur- legt útstreymi og vaxandi hefur verið á f.iármagni frá Bandaríkiunum. Þrátt fyrir þetta hefur greiðslujöfnuður Bandaríkjanna verið viðunandi. þar til á þessu ári að hættumerkin verða augljós. Japan er svo sérstakt vandamál. Iðnaðarvöxturinn hefur orðið stórkostlegur í Japan, og Japanir hafa flutt inn á Bandaríkjamarkað fullkomnar og háþróaðar iðnaðar vörur á mjög lágu verði, vegna lágs vinnulaunakostnað- ar og við mjög hagstæð tollakjör, þrátt fyrir þá stað- rejmd, að Japanar hafa sjálfir verndað sinn eigin markað með háum innflutningstollum. Hér varð eitthvað að láta undan og nú hefur Nixon gripið til verndaraðgerða, sem þó eru greinilega fyrst og fremst hugsaðar til að knýja þessar þjóðir til að hækka gengi gjaldmiðils síns gagn- vart Bandaríkjadollar, þannig að komið verði í veg fyrir að skráningu dollarans verði breytt, jafnframt því, sem Nixon hyggst koma fram umbótum á reglum alþjóða- gjaldeyrissjóðsins, en aðalfundur hans verður haldinn í næsta mánuði. — TK. JAMES RESTON: Við gerum ekki ráð fyrir lausn aftra vandamála á augabragði Þannig fórust Chou En-lai forsætisráðherra Kína orð í viðtali við James Reston, sem rakið er að nokkru hér á eftir CHOU EN-LAI forsætisráð- herra Alþýðulýðveldisins Kína er reiðubúinn að ræða vanda- mál heimsins vítt og breitt við Nixon forseta þegar hann kemur til Kína einhvern tíma á fyrri- hluta næsta árs. Forsætisráðherrann, sem er orðinn 73 ára, ræddi við mig í fjórar klukkustundir og viðtal okkar var skráð. Hann las við- talið yfir og samþykkti birtingu þess. Hann lagði sérstaka áherzlu á, að honum væri ekki fyrst og fremst áfram um að leysa hinn bráða vanda, eins og að binda endi á styrjöldina í Víetnam, skera úr ágreiningnum um For- mósu (Taiwan) og aðild Kína að Sameinuðu þjóðunum. Hann kvaðst einnig vilja ræða breytt hlutverk Bandaríkjamanna, Jap- ana og Sovétmanna í Asíu og á Kyrrahafi. FORSÆTISRÁÐHERRANN Lét í ljós áhyggjur vegna vax- andi hérnaðarstefnu í' Japan, ■ásælni Japana á Formósu og í Kóreu, svo og síaukins búnaðar vaxandi Sovéthers á norður- landamærum Kína. Hann vék einnig æsingalaust að þeim möguleika, að Sovétríkin hæfu árás á Kína. „Við Kínverjar óttumst ekki kjarnorkusprengjur," sagði hann. „Við erum undir það bún- ir, að þeir hefji fyrirvaralaust árás á okkur. Þess vegna erum við að grafa neðanjarðargöng. Þér hafið sennilega heyrt frá því sagt.“ Ég hafði veitt athygli mikl- um malarhaugum og furðuleg- um gryfjum víðs vegar um höf- uðborgina og sagði því, að mér skildist, að um Peking lægi net loftvarnabyrgja. „Ekki aðeins í Peking,“ sagði forsætisráðherr- ann. „í flestum stórborga okkar og miðlungsstórra borga eru grafin neðanjarðargöng þvert og endilangt." Þessi heldur óhugnanlega at- hugasemd spillti anda samtals- ins, sem staðið hafði lengi kvölds. CHOU EN-LAI bar oft fram gagnrýni á Bandaríkin, Sovétrík- in og sér í lagi Japan, en hann var aldrei herskár í tali, heitur eða bitur vegna hins liðna. „Bandaríkjamenn hafa haldið Kína í samgöngubanni í rúma tvo áratugi,“ sagði hann afar lágri röddu og veifaði blævæng sínum hægt. „Nú vilja þeir koma og líta á Kína og þá er ekkert því til fyrirstöðu. Vilji þeir ræða málin erum við ckki síður reiðubúnir til þess. Auðvitað þarf ekki að taka fram, að við erum á öndverðum meiði .. Eigi að draga úr spenn unni verða báðir aðilar að óska þess. Mörg atriði þarf því að at- huga og öll kunna þau að verða tekin til umræðu. Við gerum ekki ráð fyrir lausn allra vandamála á auga- Af þessum uppdrætti má Ijóst vera, a8 Kínverjar hafa ástæðu til að . óttast aukinn vígbúnað Sovétmanna meðfram öllum norðurlandamær- um ríkisins. Eðlilegt er og, að þeim þætti þrengjast fyrir dyrum ef Japanir næðu fótfestu í Kóreu og á Formósu. bragði. Það væri hvorki mögu- legt né framkvæmanlegt. En ef við höldum sambandi okkar í milli getur svo farið, að við komumst að raun um. hvar við eigum að hefjast handa um lausn þessara vandamála.“ ÞETTA var líkara venjulegri framsögn hans og anda en at- hugasemdin um jarðgöngin. Hann taldi nokkurn vanda að Fyrri hluti koma heim og saman Guam- kenningu Nixons forseta, um örvun annarra þjóða til að taka á sínar herðar aukinn hluta þungans af hervörnum í Kyrra- hafi og vilja hans til að bæta sambúðina við Kínverja. Forsætisráðherrann kvaðst líta svo á, að þessi kenning for- setans ýtti undir hernaðarsinn- ana í Japan — sem hann taldi þegar valda síauknum vanda — til að reyna að fylgja efnahags- framsókn Japana eftir með hern aðarútfærslu. Chou En-lai taldi raunar eins konar lögmál, að herveldi fylgdi í kjölfar efna- hagslegs valds. Honum lá vel orð til japönsku þjóðarinnar yfirleitt, — „iðið og hraust fólk og mikil þjóð“, sagði hann. En hann fullyrti, að Bandaríkjamenn hlæðu undir efnahagsveldi Japana og hern- aðarmátt, og ef valdhafarnir í Washington hefðu ekki á sér- staka varúð á Formósu og í Kó- reu, þá kæmu Japanir að vörmu spori þegar Bandaríkjamenn færu á braut. Vinda yrði bráðan bug að því að stemma stigu við hreyfingu hernaðarsinna. ÉG SPURÐI að því, hvers vegna hann væri jafnáfjáður í að losna við varnarsamning Bandaríkjamanna og Japana og hann léti, úr því að hann óttað- ist svo mjög að Japanir yrðu óviðráðanlegir. Þessi samningur hefði þó mjög hamlað gegn her- væðingu Japana, einkum að því er kjarnorku varðaði. Forsætisráðherrann hafnaði þessari spurningu sem áleitinni og „ótímabærri“. Þrátt fyrir þennan samning væru „Japanir mjög vel færir um að framleiða allan búnað, sem þeir óskuðu eftir, eins og iðnaðargetu þeirra er háttað. Þeir geta framleitt eldflaugar, sem skotið er af jörðu á ákveðinn stað í lofti, af jörðu til ákveðins staðar á jörðu niðri og úr sjó á ákveðinn stað á þurru landi. Þá eru þeir ekki síður færir um að fram- leiða sprengjuflugvélar. — Þá vantar ekkert annað en kjarna- oddinn. Kjarnorkuvinnsla Japana eykst með hverjum deginum, sem líður,“ sagði hann. „Uraní- um það, sem Bandaríkjamenn lóta þeim I té, hrekkur ekki lengur til daglegra þarfa og þeir eru því farnir að kaupa það annars staðar frá. Þeir eiga því auðvelt með að framleiða sjálf- ir sín eigin kjarnorkuvopn." FORSÆTISRAÐHERRANN taldi hugsanlegt, að Japanir og Kínverjar gerðu með sér gagn- kvæman ekki-árásar-samning, ef Japanir hyrfu frá asnelni sinni á Formósu og í Kóreu. En Japan- ir hefðu gert þegj:-ndi snmkomu lag við bandanska afturhalds- sinna um að meina Alþýðulýð- veldi Kína aðild að Sameinuðu Framhaid a bls. 14.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.