Tíminn - 09.01.1972, Blaðsíða 8

8
TIMINN
SUNNUDAGUR 9. janúar 1912
Oábyrgur
íhaldsflokkur
limmæli
Gunnars Thoroddsens
Haustið 1970 flutti Gunnar
Thoroddsen ræðu í Varðarfélag
inu í Reykjavík og birtist útdrátt
ur úr henni í Mbl. Þar sagði svo
frá niðurlagi ræðunnar:
„f lok ræðu sinnar sagði Gunn
ar Thoroddsen, að nauðsynlegt
væri endurmat á ýmsum hug-
myndum vegna breyttra við-
horfa. Sjálfa hugmyndafræði
Sjálfstæðisflokksins þyrfti að
endurskoða. Uppistaðan ætti að
vera frelsi, en frelsi með skipu-
lagi.
Við byggjum á lýðræði, en
leikreglur þess þyrfti að endur-
meta. Við byggjum á stétt með
stétt og framtaki einstaklings-
ins en jafnframt þyrfti að gera
áætlanir fram í tímann. Áætlan
ir væru ekki í ætt við sósíalisma.
Ræðumaður kvaðst ekki í öllum
atriðum hafa ákveðnar hug-
myndir eða tillögur, en hann
sagðist vita. að mörgu þyrfti að
breyta. Sjálfstæðisflokkurinn
þyrfti að endurskoða stefnu sína
miðað við breytta tíma, breytta
atvinnuhætti og breyttan hugs-
unarhátt. Flokkurinn þyrfti að
skoða í sitt eigið hugskot og
íhuga, hvort sumt að því, sem
trúað hefði verið á, væri ekki
úrelt orðið. Véfréttin í Delfí
hefði sagt þau spaklegu orð:
„Þekktu sjálfan þig“. Bg held
við eigum að tileinka okkur þá
hugsun, sem þar liggur að baki
og endurskoða okkur sjálf, fram-
kvæma sífellt endurmat á eldri
verðmætum. Þá erum við á
réttri leið, sagði dr. Gunnar
Thoroddsen að lokum.“
Frelsi án skipulags
Það eru ekki ný sannindi, að
heilbrigt frelsi þrífst ekki án
laga og skipulags. Án skipulags
leiðir frelsið oftast til upplausn
ar og ringulreiðar, sem endar
með ófrelsi og ofstjórn. Óvíða
hefur þetta sannazt betur á und
anförnum áratugum en á sviði
efnahagsmálanna. Þá ræður
gróðasjónarmiðið eitt og það er
oft slæmur mælikvarði á það,
sem mikilvægast er og á að
ganga fyrir. íslendingar hafa
reynt það tvívegis á síðasta aldar
fjórðungi, hvernig frelsi án
skipulags getur eyðilagt áhrif
góðæris og leitt til ströngustu
hafta og ófrelsis fyrr en varir.
Fyrra dæmið um þetta gerðist
eftir síðari heimsstyrjöldina. Þá
áttu íslendingar gildari gjald-
eyrisvarasjóð en nokkru sinni
fyrr eða síðar. Þá voru miklir
möguleikar til að vinng skipu-
lega að uppbyggingu atvinnu-
veganna. En valdhafarnir völdu
heldur frelsi án skipulags. Gjald
eyrissjóðurinn hvarf á tveimur
árum. Miklir gjaldeyriserfiðleik-
ar tóku við. Undir forustu Sjálf
stæðisflokksins var þá ekki að-
eins gripið til ströngustu hafta,
heldur víðtækrar skömmtunar.
Fátæktin gerð að
skömtunarstjóra
Síðara dæmið gerðist á síðasta
áratug. Árin 1964—66 eru þau
hagstæðustu. sem hér hafa verið.
Þjóðin safnaði mikilli gjaldeyris-
inneign. En það var vanrækt að
nota ágóða góðærisíns til skipu-
legrar uppbyggingar. Það var
lögð meiri áherzla á frelsi
án skipulags. Þegar meðalár
komu til sögunnar, eyddist gjald
eyrissjóðurinn nær strax og
gjaldeyrisskortur kom til sög-
unnar. Ríkisstjórnin taldi ekki
heppilegt að grípa til sömu
hafta og á árunum 1947—49. í
stað þess var gripið til hafta sem
voru fólgin í því að gera fá-
tæktina að skömmtunarstjóra.
Gengið var fellt tvívegis og
kjör almennings skert um 30—
40%. Þessi mikla kaupskerðing
leiddi til samdráttar í atvinnu-
lífinu og atvinnuleysis. Laun-
þegar beittu verkföllum til þess
að fá kjör sín bætt. ísland setti
heimsmet í verkföllum á þess-
um árum. Samkvæmt skýrslum
Kjararannsóknamefndar töpuð-
ust 2 milljónir vinnudaga vegna
verkfalla og atvinnuleysis á
kjörtímabilinu 1967—71.
Þannig sýnir reynsla íslend-
inga það næsta glögglega, hvem
ig frelsi í efnahagsmálum, án
nauðsynlegs skipulags og stjóm
ar, getur eyðilagt gullin tæki-
færi til uppbyggingar og leitt
til hafta, ófrelsis og kjaraskerð
ingar.
Frelsi með skipulagi
Þegar framangreind reynsla er
höfð í huga, verður auðskilin sú
Frá höfninni í Reykjavík
kenning Gunnars Thoroddsen að
stefna eigi að frelsi, en frelsi
með skipulagi. En Gunnar hefur
ekki vea-ið einn um þessa upp-
götvun, heldur hefur þetta ver
ið baráttumál mar-gra umbóta-
sinnaðra manna um langt skeið.
Fyrst nú með lögunum um Fram
kvæmdastofnun ríkisins er reynt
að gera þessa stefnu að veru-
leika hér á landi. Með lögunum
um Framkvæmdastofnunina er
stefnt að því að tryggja á efna-
hagssviðinu frelsi með skipu-
lagi og afstýra handahófi og
ringulreið, sem geti leitt til þess,
að hér þurfi að grípa aftur til
skömmtunar, eins og á árunum
1947—49, eða til þess að -gera
fátæktina að skömmtunarstjóra,
líkt og á ámnum 1967—70. Mark
miðið er ekki að hneppa fram
takið í viðjar, eins og andstæð-
ingar ríkisstjórnarinnar halda
fram, heldur að beina því að
réttum viðfangsefnum og gefa
því kost á að njóta sín þar
sem bezt.
Sama stefna og 1929
Þótt meira en ár sé nú liðið,
síðan Gunnar Thoroddsen flutti
áðurnefnda ræðu sína, ber enn
ekki á því, að hún hafi haft
áhrif innan Sjálfstæðisflokksins,
nema síður sé. ,
Þetta sést bezt á því, að hann
snerist hatramlega gegn Fram-
kvæmdastofnuninni og varð
Gunnar að dansa þar með nauð-
ugur eða viljugur. Það kom
þannig ótvírætt í ljós, að Sjálf
stæðisflokkurinn fylgir í þessum
efnum sömu stefnunni og 1929,
þegar hann var stofnaður af
Jóni Þorlákssyni. Hann hefur
ekkert lært af öllu því, sem hef-
ur gerzt síðan, t d. heimskrepp-
unni miklu. Hann heldur dauða-
haldi í gömlu íhaldsstefnuna þ.
e. frelsi í efnahagsmálum, án
skipulags. Hann er enn í sömu
sporum að þessu leyti og íhalds
flokkamir voru á árunum milli
heimsstyr j aldanna.
Óábyrgur íhalds-
flokkur
En þegar þessu sleppir, er mik-
ill munur á Sjálfstæðisflokkn-
um undir forustu Jóns Þorláks-
sonar annars vegar og Jóhanns
Hafsteins og Geirs Hallgrímsson
ar hinsvegar. Sjálfstæðisflokkur
inn undir forustu Jóns Þorláks-
sonar var sjálfum sér samkvæm-
ur og því gætinn og ábyrgur
í fjármálum. Hann lagði ekki
stund á yfirboð á því sviði. Hann
var íhaldsflokkur bæði í orði og
verki, eða m.ö.o. ábyrgur íhalds
flokkur.
Þótt slíkir flokkar séu aftur-
haldssamir og þröngsýnir, gegna
þeir vissu þjóðfélagslegu hlut-
verki. Þeir geta átt þátt í því,
að ekki sé ráðizt í stórfelldar
vanhugsaðar breytingar. Þeir
veita breytingaröflunum aðhald,
sem oft getur verið nauðsynlegt.
Undir forustu núv. ráðamanna
sinna, gegnir Sjálfstæðisflokkur
inn ekki lengur þessu hlutverki.
Þótt hann haldi fast í vissar
íhaldskenningar frá 1929, hefur
hann horfið frá öllu, sem kall-
ast má gætni og varfærni í fjár-
málum. Þvert á móti stundar
hann yfirboð á öllum sviðum.
Hann er m. ö o. óábyrgur íhalds
flokkur, en segja má, að það sé
versta tegund stjórnmálaflokka,
þegar einræðisflokkarnir eru
undanskildir.
Yfirboðin
Glöiggt dæmi um þessi vinnu-
brögð SjáLfstæðisflokksins er
fjárlagaafigreiðslán á þingi fyrir
jólin. Blöð Sjálfstæðisflokksins
látast mjög hneykslast yfir hinni
miklu hækkun fjárlaganna. En
þau sleppa því, að Sjálfstæðis-
menn greiddu atkvæði með öll-
um hækkunum og báru ekki
fram eina einustu lækkunartil-
lögu. Þvert á móti báru þeir
fram eða studdu til viðbótar
hækkunartillögur, sem námu
samtals 325 milljónum króna,
og áfellast nú stjómarsinna
ákaft fyrir að fella þær. Þá
lögðu þeir til, að framlagið til
byggðasjóðsv hækkaði um 240
millj. króna, "Svo að alls hefðu
úbgjöld fjárlaganna hækkað um
565 millj. króna, ef farið hefði
verið að tillögum þeirra. Auk
þessa liggja svo fyrir þinginu
frumvörp og tillögur frá Sjálf-
stæðismönnum, sem samanlagt
hafa í för með sér útgjöld, er
skipta áreiðanlega mörgum
hundruðum milljóna króna.
Þá eru nú tæpast bornar fram
þær hækkunarkröfur af stétt-
um, stofnunum eða einstakling
um, að þær hljóti ekki stuðning
S j álfstæðisflokksins.
Þannig er Sjálfstæðisflokkur-
inn nú alger yfirboðsflokkur,
jafnhliða því, sem hann heldur
fast í úreltar íhaldskenningar.
Hann hefur á sér öll eymamörk
hins óábyrga íhaldsflokks.
Viðvörun Gunnars
Þeim mönnum fer áreiðanlega
fjölgandi í röðum Sjálfstæðis-
flokksins, er fordæma þessi
vinnubrögð flokksfomstunnar og
gera sér þess grein, að þau geta
ekki góðri lukku stýrt. Þeim er
ljóst, alveg eins og Gunnari Thor
oddsen, að það er orðið tfmabært
að endurskoða hugmyndafræð-
ina frá 1929. Þeim er ljóst, að
stefnu flokksins þarf að „endur-
skoða miðað við breytta tíma,
breytta atvinnuhætti og breyttan
hugsunarhátt", svo að notuð séu
onð Gunnars Thoroddsens. Þá er
þeim eigi síður ljóst, að yfir-
boðspólitíkin, sem flokkurinn
hefur tekið upp eftir stjórnar-
skiptin, verður hvorki honum né
þjóðinni til farsældar. Áreiðan-
lega .á óánægjan með þessi vinnu
brögð flokksforustunnar eftir að
magnast. Fleira og fleira af ] igs
andi fólki, sem hefur f. lgt Sjálf-
stæðisflokknum eða kosið hann,
mun spyrja sjálft sig þess í fullri
alvöru, hvort það eigi samleið
með óábyrgum íhaldsflokki.
Þ.Þ.