Tíminn - 25.03.1972, Síða 7

Laugardagur 25. marz 1972.
TÍMINN
7
FrawwiifenarftökKurfnn
Fratmkv»mdfl»ti)irí; Bristfín a«nfldlkt*Sfltt, R4+Í»jórflrt ÞÁrarirtH
ÞórarirtSíon [fli?L Artdrés KrWjéflíSOrt,

Jón Hfllgasort,
ffrírrtor ^fslason. T?ttsf[órnarskrf{s+Ofur
eankflstrœM
:A«gi!í:síniifastiörf:
{ addtihúsirtu,
léaöo — M3Ö5, Skrifstofvr
71323. Augfýsíngasímj:: :19523, :ASrar skrjfstofur simj T93O0,
tnstrBfjgsS
Stelrt-
7. AfnreBsfustmi
Áskrlftflr-gíald kr, Í22S,Öfl
kr. IS.Oö flifttflkfS.
ó . mánuttt innanlands. :f:: hatísasoiu
' filflSáprertt h.f; (Offtfltf
Ræða Hans G. Andersen
í hafsbotnsnefnd S.þ.
í ræðu þeirri, sem Hans G. Andersen sendi-
herra, formaður islenzku sendinefndarinnar á
fundum Hafsbotnsnefndar Sameinuðu þjóð-
anna i New York, flutti i undirnefnd 22. marz
sl., sagði hann m.a., að ráðstafanir til að
vernda fiskstofnana i þvi skyni að tryggja há-
marksveiði á varanlegum grundvelli, væru öll-
um þjóðumtil hags, og nauðsynlegar verndar-
ráðstafanir af hálfu strandrikisins og með
samkomulagi hlutaðeigandi rikja yrðu aðhald
ast i hendur og mynda raunhæft allsherjar-
kerfi.
Verndarráðstafanir af hálfu strandrikisins,
sagði Hans, — hafa hér höfuðþýðingu, þar sem
hrygningarstöðvar og uppeldissvæði eru að
mestu leyti á grunnslóðum. Standrikið hefur
einnig mestra hagsmuna að gæta varðandi
verndun fiskstofnanna, og við ísland gilda
miklu strangari verndarreglur innan fiskveiði-
markanna en svæðareglur þær, sem gilda utan
þeirra.
Hans sagði, að lausnin á þeim vanda, er
snerti hagnýtingu fiskstofnanna, væri i þvi
fólgin að viðurkenna, að fiskimið strandrikis-
ins væru hluti af auðlindum þess innan sann-
gjarnrar fjarlægðar frá ströndum, miðað við
aðstæður á staðnum, sem máli skipta.
Þessari stefnu vex nú stöðugt fylgi. Hún
kemur fram i tillögum um 200 milna efnahags-
lega lögsögu eða yfirráð, i útfærslu íslands i 50
milur á grundvelli landgrunnslaganna frá 1948,
svo og i nýlegri útfærslu Nigeriu og Senegals i
40 milur og 110 milur. Þessi stefna kemur
einnig fram i ýmsum yfirlýsingum rikja Suður-
Ameriku, Asiu og Afriku, svo og i þeim megin-
sjónarmiðum, sem liggja til grundvallar tillög-
um ýmissa annarra rikja i öðrum heimshlut-
um.
Allt þetta rennir stoðum undir áframhald-
andi þróun þjóðaréttarins til viðurkenningar á
þvi, að fiskimið strandrikisins séu hluti af auð-
lindum þess.
Hans G. Andersen sagði, að hér væri ekki um
að ræða átök milli þjóðernisstefnu annars
vegar og alþjóðasamstarfs hins vegar. Það
sem um væri að ræða, væri spurningin um að
viðurkenna rétt strandrikisins til að hagnýta
og efla fiskimið sin, auðlindir strandrikisins, til
hags fyrir ibúa þess.
Hvað ísland snerti leiddi þessi meginregla til
þess, að lögsaga íslands næði til sjávarbotnsins
og hafsins yfir landgrunnssvæðinu, sem væru
lifræn umhverfisheild og þær auðlindir við Is-
land, sem hefðu gert landið byggilegt. Hér væri
þvi um að ræða frumskilyrði lifs á íslandi.
í þessari ræðu skýrði sendiherrann skil-
merkilega meginsjónarmið islenzku rikis-
stjórnarinnar i landhelgismálinu. Enginn vafi
leikur á um það, að sjónarmið íslands eiga nú
vaxandi skilningi að mæta á alþjóðavettvangi.
— TK
JONATHAN STEELE:
Pólverjar eru uggandi
um landamærí ríkisins
HVERGI er fylgzt af meiri at-
hygli með tvisýnni baráttu um
stefnu Willys Brandt kanslara
gagnvart Austur-Evrópu en i Pól-
landi, nema ef vera skyldi i
Vestur-Þýzkalandi sjálfu. Pól-
land á mikið undir úrslitum þess
arar baráttu, þar sem það er eina
landið i Austur-Evrópu, auk
Austur-Þýzkalands, sem enn býr
við umdeild landamæri, 27 árum
eftir að siðari heimsstyrjöldinni
lauk.
1 styrjöldinni féllu eins margir
Pólverjar og Gyðingar. Endanleg
viðurkenning Vestur-Þjóðverja á
vesturlandamærum Póllands við
Oder/ Neisse markaði merkileg
timamót. Óttinn við hefndar-
þorsta Þjóðverja hefir reynzt
ástæðulaus árum saman, en
gamla hræðslan við öflugt og
sameinað Þýzkaland var nægi-
lega máttug i haust sem leið til
þess að pólskur blaðamaður
komst þannig að orði um
Berlinarsáttmálann, að hann
staðfesti loks, að „þýzku rikin eru
þrjú”.
NOKKRIR langminnugir Pól-
verjar urðu óttaslegnir i haust
þegar i ljós kom, að pólskar
verzlanir tóku að búa sig undir að
taka við austur-þýzkum ferða-
mönnum. Sá ótti er ekki torskil-
inn, enda getur hvarvetna i
Varsjá að lita litil ölturu eða
minnismerki um fórnarlömb
Nazista.
Horfurnar á staðfestingu sátt-
málanna við Vestur-Þjóðverja
þykja nú réna ótt, og þá um leið
likurnar á upphafi verulega frið-
vænlegra timabils i Mið-Evrópu.
Þetta þykir Pólverjum uggvæn-
legt. Undarlegt kann þvi að þyk-
ja, að þeir skuli ekki reyna af
sinni hálfu að auka likurnar á
staðfestingu. Það gætu þeir þó
með þvi að bæta aðstöðu þeirra
tugþúsunda Þjóðverja, sem i Pól-
landi búa og sótt hafa um leyfi til
að fá að flytjast úr landi. En
þarna er komið að einu af við-
kvæmustu vandamálum Pól-
verja, enda á Gierek þar i vök að
verjast.
ARUM saman hafa Pólverjar
af mannúðarástæðum leyft brott-
flutning þeirra Þjóðverja, sem
nána ættingja eiga i Þýzkalandi.
Þetta hófst árið 1955, þegar
pólska rikisstjórnin leyfði Rauða
Krossinum að taka að sér slika
flutninga. Hin fyrstu friðsælu
valdaár Gomulka, áður en allt
snerist á vérri veg, hurfu um 250
þúsund Þjóðverjar úr landi. Árið
1959 var þessi straumur orðinn
sitra ein, og siðast liðin tiu ár
hefir ekki nema tiu þúsund manns
að meðaltali verið leyft að flytja
úr landi.
Mál þetta bar á góma að nýju
þegar verið var að ræða sáttmála
Pólverja og Vestur-Þjóðverja.
Pólverjar neituðu að setja bein
ákvæði inn i sáttmálann, en birtu
hins vegar opinbera yfirlýsingu,
þar sem heitið var, að „tugum
þúsunda manna”, sem „óum-
deilanlega eru Þjóðverjar”, yrði
leyft að flytjast úr landi, auk
þeirra einstaklinga, sem náin
skyldmenni eiga i Þýzkalandi.
ÁRIÐ 1971 varð brottflutn-
ingurinn til muna meiri en á sið-
ustu valdaárum Gomulka. Það ár
var leyfður brottflutningur 25
þús. manna, sem nána ættingja
áttu i Vestur-Þýzkalandi, auk um
fimm þúsund manna, sem hurfu
til Austur-Þýzkalands. Hitt er svo
annað mál, að nálega enginn
komst úr landi af þeim, sem
„óumdeilanlega eru Þjóðverjar”,
samkvæmt hinni nýju skilgrein-
ingu i yfirlýsingunni. Ef til vill er
þó enn skuggalegra, að brott-
fluttir námu ekki nema 900 i janú-
ar i vetur — en það er ekki helm-
ingur meðalbrottflutnings á mán-
uði að undanförnu. Þá gerðist það
i héraðinu Opole, að nokkrir
menn, sem sótt höfðu um leyfi til
brottflutnings, misstu atvinnu
sina.
Þetta gerist eftir að valdamenn
i Varsjá og Bonn taka að deila
um, hve margireigi kröfu á brott-
flutningi. Pólverjar tala um „tugi
þúsunda”, en starfsmenn Rauða
Krossins i Hamborg segjast hafa i
fórum sinum brottflutnings-
umsóknir yfir 270 þús. manna.
PÓLVERJUM er málið við-
kvæmt og ekki bætir um, að fólk,
sem talið var að búið væri að
samlagast umhverfi sinu fyrir
löngu, segist allt i einu lita á sig
sem Þjóðverja. Það bætir svo
gráu ofan á svart, að flest af
þessu fólki býr i suð-vestur héruð-
um landsins, Opole og vestur-
hluta Katowice, en þaðan er
Gierek einmitt upp runninn.
Haldið er fram i Póllandi, að
sumt fólk vilji einungis flytjast
úr landi af efnahagsástæðum.
Það tók af efnahagsástæðum
þann kost að striðinu loknu að
dvelja heldur i Póllandi en að
flytjast til Þýzkalands, sem þá
var allt i rúst. Nú sé efnahags-
ástandið aftur orðið betra þar og
þá vilji fólkið allt i einu flytja.
Blað kommúnistaflokksins
Tribuna Ludu birti siðast i febrú-
ar frásögn vestur-þýzka blaðsins
Frankfurter Allgemeine um
erfiðar aðstæður margra pólskra
innflytjenda til Vestur-Þýzka-
lands. Einkum var lýst erfið-
leikum ungra barna, sem ekki
kynnu annað en pólsku og kæmi
allt ókunnuglega fyrir sjónir i
hinu nýja landi.
ÞEGAR betur er að gáð verður
naumast séð, hvernig „efnahags-
ástæður” einar geti knúið tiltölu-
lega vel stæða bændur i Opole til
að hverfa frá öllu sinu til þess að
fara að vinna i verksmiðju i
Vestur-Þýzkalandi. útflytjendum
frá Póllandi leyfist sem sé ekki að
taka með sér fjármuni úr landi.
Þjóðernisástæður hljóta að
minnsta kosti að vaka fyrir sum-
um þeirra, sem brottflutnings
beiðast.
Þetta ásamt fleira veldur þvi,
að sumir Pólverjar berjast gegn
staðfestingu sáttmálans engu
siður en ihaldsmenn i Vestur-
Þýzkalandi. 1 fyrstu viku marz
sýndi leikflokkur frá 'Krakow
sjónleik i Varsjá, þar sem spurt
var blátt áfram: „Hver þarf á
staðfestingu að halda?” Hlutverk
er aðeins eitt i leiknum, og með
það fór Ryszard Filipski, einn af
fremstu leikurum i Póllandi.
Leikritið heitir Timeo Danaos (og
er ættað frá Virgil: „Varizt
Grikki, jafnvel þegar þeir koma
með gjafir”.) Boðskapur leiksins
var, að Þjóðverjum væri aldrei
treystandi, og hvergi sparað að
slá á strengi þjóðerniskenndar-
innar.
ÞJÓÐERNISBOÐUN leikrits-
ins varenn meira áberandi vegna
þess, að það var eitt þriggja leik-
rita, sem sýnd voru i röð. Eitt
þeirra nefnist „Fyrir desember”
og á að réttlæta öfgarnar i marz
1968. Annað heitir „Ég og bróðir
minn”, og er um Pólverja og
Gyðinga. Ahorfendur segja, að
þar sé ekki farið leynt með andúð
á Gyðingum og lengra gengið i
þvi efni en sézt hafi áður, meira
að segja árið 1968.
Aðkomumanni hlýtur að of-
bjóða sýning, sem áhorfendur
taka með fögnuði, þar sem hik-
laust er gert litið úr neyðinni i
fátækrahverfunum i Varsjá. En
þarna var ekkert um að villast, og
bar sýningin þess ljósastan vott,
að öfgafull ihaldsöfl eru enn á
kreiki i landinu og standa nægi-
lega föstum fótum til þess að
flytja boðskap sinn opinberlega.
VERA má, að þarna sé að finna
skýringu á þvi, hvers vegna
Gierek telji sig eiga erfitt um vik
að leyfa brottflutning Þjóðverja
úr landi eins og sakir standa.
Wehner leiðtogi Sósialdemokrata
i Vestur-Þýzkalandi var á ferð-
inni i Varsjá fyrir skömmu til
þess að reyna að ná samkomulagi
um brottflutning fólks, en varð
litið ágengt. Stungið hefir verið
upp á, að þeir Brandt og Gierek
ræðist við siðar á árinu til þess að
reyna að bæta andrúmsloftið og
draga úr viðsjám milli þjóðanna.
Sagt er, að Pólverjar haldi, að
þeir geti aldrei fullnægt kröfum
ihaldsmanna i Vestur-Þýzka-
landi, hversu mörgum Þjóð-
verjum sem þeir leyfi að flytjast
úr landi. Þeir gera sér hins vegar
vonir um, að eftir staðfestingu
sáttmálans komi nægilega
margir Vestur-Þjóðverjar i heim-
sókn til ættmenna sinna i Póllandi
til þess að fækka til muna um-
sóknum um brottflutning. En sá
draumur getur að sjálfsögðu ekki
orðið að veruleika nema þvi að-
eins, að sáttmálin verði stað-
festur.