Tíminn - 25.03.1972, Qupperneq 9

Laugardagur 25. marz 1972.
TÍMINN
9
Styrktarfélag vangefinna aflaði,
farið i rekstur, en nú var hægt að
fara að safna fé til byggingar dag-
og vinnuheimilis fyrir vangefna,
Bjarkaráss, sem tók til starfa i
haust.
Lyngás hálfnýttur
fyrstu árin
Dagheimilið Lyngás hefur
starfað i rúman áratug og þar eru
nú nær 50 börn frá 3ja til 16 ára i
húsnæði, sem ætlað er um 36.
Fyrstu árin var heimilið þó ekki
nema hálfnýtt, þar sem skilning
skorti á a vangefnu börnin
þurfa ekki siður félagsskap,
skólavist og þjálfun, en önnur
börn. ,,bað getur enginn imyndað
sér hve einmana margt af þessu
fólkier,” sagði Gréta Bachmann,
þroskaþjálfi og forstöðukona
Bjarkaráss, sem áður starfaði 14
ár i Skálatúni.
Bjarkarás tekur nú við
vangefnum 17 ára og eldri, en
áður voru þeir með börnunum i
Lyngási. Heimilið sækja nú 26
manns daglega, en þegar það er
fullbyggt, geta verið þar 52. Þar
starfa auk Grétu, handavinnu-
kennari, kennari i bóknáms-
greinum, iðnaðarmaður, sem
leiðbeinir við smiðar, ráðskona
og fjórar starfsstúlkur. Leikfimi-
kennari gegnir hálfu starfi við
heimilið, og sálfræðingur og
læknir starfa þar einnig að hluta.
Áherzla lögð á að kenna
fólkinu að bjarga sér.
Heimilið er bjart og traustlega
innrétiað, viða eru skærir litir. í
matstofu er sjálfsafgreiðslufyrir-
komulag og gengur fólkinu vel að
hagnýta sér það. Lærir það með
þessu lagi venjulega borðsiði
heima, en i Bjarkarási fær það
góðan undirbúning til þess að
koma á veitinghús með sjálfs-
afgreiðslufyrirkomulagi. Þetta er
mikilvægt, þar sem það sem
öðrum kann að virðast einfalt er
vangefnum örðugra viðfangsefni.
Þannig getur enginn af
körlunum og konunum i
Bjarkarási þvegið sér um hárið
hjálparlaust. En mikil áherzla er
lögðá að kenna þeim að þjóna sér
og bjarga sér sjálf.
,,Það er mjög áriðandi að
fólkinu sé kennt”, segir Gréta
Bachmann, ” með þvi móti kemst
það til nokkurs þroska, en án
aðhlynningar staðnar það og
erfitt verður að veita þvi þjálfun
siðar. Mjög er misjafnt hvernig
Sstatt er um fólkið hér að þessu
léyti” Nær allt fólkið kemur að
morgni með strætisvagni heiman
að frá sér og fer heim að kvöldi,
og allt gengur þetta vel, þótt allir
treystu þvi ekki til þess i byrjun.
Verkefni vantar
fyrir Bjarkarás
1 mest allan vetur hefur vantað
nær öll húsgögn i vinnuherbergi,
og margt er ókomið enn. Auk
léttrar smiðavinnu, eru þar
föiduð vizkustykki og annað þ.h.
og merkt með stöfum. Heimilið
vantar verkefni, og gætir nokkuð
vantrúar meðal framleiðenda á
að fólkið sé fært til þess. Að sögn
Grétu Bachmann er þessi skoðun
á misskilningi byggð, fólkið getur
vel unnið t.d. við pökkun eða ein-
hverja smáframleiðslu.
Smávegis er byrjað að kenna
leirmunagerð i Bjarkarási, og
tvisvar i viku er leikfimi og einu
sinni dans.
Lóðin i kringum húsið er
ófrágengin, svo helzta útiveran
nú er fólgin i gönguferðum.
Mikilvægt er að heimilinu verði
tryggt 8—10000 fermetra
landssvæði innst i Fossvogsdaln-
um, þarsem það stendur. Þar vill
Gréta Bachmann hafa matjurta-
garða og útivistarsvæði.
Þetta þarf að tryggja þegar i
upphafi, annars getur það orðið of
seint, þegar byggðin er komin hér
um allt.”
Dagvistarheimilin
eru hagkvæm
fyrir þjóðfélagið
Vangefnir, sem eru á
Bjarkarási, fá örorkustyrk, sem
er 5.800 kr. á mánuði og rennur
hann til heimilis þeirra og sjálfra
þeirra persónulega. Auk þess
greiðir rikið 3/5 af daggjaldi fyrir
hvern vangefinn til Bjarkaráss-
heimilisins, eða 450 kr. á dag.
Samtals greiðir rikið þá tæpar 650
kr. til hvers af Bjarkaráss-fólkinu
á dag. Dvöl hvers einstaklings á
Kópavogshælinu kostar hins
vegar 1.100 kr. fyrir hvern
sólarhring, og auk þess er
rekstrarhalli á hælinu. Það er þvi
hagkvæmara fyrir rikið að þeir
vangefnir, sem geta, séu á dag-
vistarheimilum, auk þess sem
það er vitaskuld eðlilegra lif fyrir
þá ef þess er nokkur kostur.
Dökkar og
bjartar hliðar
„Það eru dapurlegar hliðar á
starfi okkar”, sagði Torfi
Tómasson frkvstj. Styrktarfélags
vangefinna i viðtali við Timann.
,,Á skrifstofu okkar kom t.d. einu
sinni maður, fatlaður og veiklu-
legur útlits. Vangefið barn hans
hafði verið á sjúkrahúsi en var nú
sentheim oghvergi hægtað koma
þvi fyrir. Hann og konan hans
bjuggu ásamt tveim öðrum
börnum sinum i litilli tveggja
herbergja ibúð. örvitinn lá nú i
rúminu og horfði út i loftið og gaf
frá sér hljóð likt og smábarn,
enda þroski hans ekki meiri en
þess, þótt hann væri háværari,
enda eldri að árum. bað leiðin-
legasta var, að nágrannarnir
höfðu e.kki meiri skilning en svo,
að ekki linnti kvörtunum vegna
hávans i barninu. Þetta fékk svo á
konuna, að hún lenti á spitala og
i algjört óefni var komið fyrir
fjölskylduna. Að lokum var þessu
barni troðið inn á yfirfullt Kópa-
vogshælið.”
Já, þeir eru margir sem leita til
Styrktarfélagsins i vandræðum
sinum út af hælisrými. Og svo er
það umhverfið - aðalvandamálið
i sambandi við vangefna.
Enn virðist talsvert skorta á að
almenningur og foreldrar liti á
vöntun þeirra sem hverja aðra
fötlun eða sjúkdóm, þótt e.t.v.
sjáist nú rofa fyrir breyttum
hugsunarhætti. Og dæmi eru um
alvarlega vangefna, sem dveljast
hjá ættingium sinum áratugum
Leiðbeinandi segir tveim ungu mönnum til við smiðar. Mörg verkefni vantar fyrir þetta fólk. Framleiðendur
ættu að athuga, hvort þeir geti ekki stofnað til samvinnu við það. Myndirnar hér á opnunni tók Guðjón
Einarsson ljósmyndari i Bjarkarási, hinu nýja dag- og vinnuheimili Styrktarfélags vangefinna.
Þetta fólk vinnur litils háttar við föndurog merkingar.
Vangefnir þurfa ekki siður cn aðrir skólun og félagsskap jafningja
sinna.
sinum hóp, eldur en hjá okkkur
Hún er feimin ef einhver utanað-
komandi kemur i heimsókn
o.s.frv. Hins vegar tel ég mikils-
vert að heimsækja hana oft og að
tengslin við fjölskylduna rofni
ekki. Enda hefur hún ánægju af
þvi. Það er áreiðanlega mikils-
vert íyrir vangefna að njóta
félagsskapar annarra en sinna
nánustu, t.d. á dagvistarheim-
ilum.
Hreinskilni lækna
mikilvæg
Það er mikið áfall fyrir unga
foreldra að gera sér ljóst, að barn
þeirra er vangefið. Mér gekk
e.l.v. betur en öðrum að sætta
mig við það vegna reynslu
foreldra minna og okkar systkin-
anna. En það var lika mikils virði
að mér var skýrl frá staðreynd-
unum blákalt þegar dóttir min
var tveggja ára. Það er áreið-
anlega bezt að l'á að vita sannleik-
ann sem allra fyrst.
SJ
☆
sáman, báðum aðilum til mikillar
ánægju.
Starfi þeirra sem vangefnum
sinna, fylgja lika kostir, Þótt
skrefin sem þessi börn og þetta
fólk tekur á þroskaferhnum séu
stutt, eru þau þvi ánægjulegri.
Margt af fólkinu er létt i lund og
gott i sér. Fólk, sem vinnur að
málum vangefinna, unir yfirleitt
lengi i starfi og virðist, meta að
það á sér verkefni, sem er þakk-
látt og mikils virði.
Njóta sin bezt
i sínum hóp
„Hræðslan við hvað yrði um
barn þeirra, er ofarlega i hugum
margra foreldra vangefinna”,
sagði Brynhildur Guðmunds-
dóttir, sem á vangefna dóttur og
hefur alizt upp með bróður, sem
er andlega vanþroska, i viðtali
við Timann. En foreldrar hennar
áttu upptökin að stofnun
Styrktarfélagsins. „Það er mikið
öryggi fyrir þá að vita af tryggum
stað fyrir barn sitt að vera á i
framtiðinni. Og flestir foreldrar
hika við að bæta þvi a önnur börn
sin að þurfa að taka að sér
vangefið systkini.”
„Og ef vangefið barn þarf áður
en lýkur að fara á fávitastofnun,
tel ég bezt að það verði sem fyrst.
Dóttir min var 7 ára þegar hún
fór á Skálatún, þá var ég orðin
alveg örmagna, hún fékk
krampaflog, vegna lömunar i
fæðingu, þurfti að gera æfingar,
og ég átti tvö önnur börn að
annast.
Til að byrja með vildi hún ekki
fara aftur i Skálatún eftir að hafa
verið heim- en nú er hún alltaf
fegin að fara þangað, þótt henni
finnist gaman að koma heim. Mér
finnst hún njóta sin betur i