Tíminn - 25.03.1972, Blaðsíða 15

Laugardagur 25. marz 1972.
TÍMINN
15
Tryggingar
Framhald af bls. 6.
verndað verðgildi þeirra. Bændur
eru atvinnurekendur og þurfa á fé
sinu að halda, meðan þeir reka
búskap. Þessum atriðum hafa
þeir gleymt, sem sömdu lögin um
lifeyrissjóði bænda og félaga i
stéttarfélögum. Heimiit er að
draga iðgjöld frá tekjum. Það
skiptir máli fyrir þá launþega,
sem hafa miklar tekjur, en fyrir
flesta, sem eru i stéttarfélögum,
og bændur skiptir þetta litlu, þvi
að fæstir þeirra greiða mikinn
tekjuskatt.
Ljóst er af ummælum Gunnars
Guðbjartssonar og samþykktum
stéttarsambands bænda, að
meginforsendan fyrir stofnun
iifeyrissjóðs bænda er stofnun lif-
eyrissjóðs félaga i stéttarfélögum
og tillagið til stofnlánadeildarinn-
ar. Það framlag er hliðstætt og
tillag það, sem útgerðarmenn og
iðnrekendur greiða til sinna
sjóða. Vextir af stofnlánum
hækkuðu 1960 úr 4 1/2% i 6 1/2%.
Sé tekið tillit til framlags at-
vinnurekenda til stofnsjóðanna,
svarar það til þess, að vextir hafi
hækkað i 10%, en það eru venju-
legir viðskiptavextir nú. Á hitt
ber einnig að lita, að bændur hafa
fengið ógengistryggð lán hjá
stofnlánadeildinni, en það er mik-
ils virði fyrir þá. Ég hef litiö á til-
lagið til stofnlánadeildarinnar
sem endurgreiðslu fyrir hag-
kvæm lanskjör og eigi talíð að
hún skuldaði mér neitt, frekar hið
gagnstæða. Bændasamtökin
sögðu ríkisstjórninni vei til vegár
FENNER
óvallt
fyrirliggjandi
V-Reimar
Einnig
FLATAR REIMAR
Rennilokar
1/4” — 4”
Rennilokar
m/flöngsum
2” — 8”
Alls konar
kranar til
húsa og
skipa
YALE
keðjutaliur
og
SKRALL
taliur
3/4 —
1 1/2 tonn
YALE
hurðarpumpur
MARGAR
STÆRÐIR
V*
VALD. P0ULSEN1
KLAtPARSTlO 1» - SlMAfe 13024-15235
SUÐURLANDSSRAUT 10 _ 1 15520 - 31141
með þvi að leggja 1% gjald á af-
urðir bænda til eigin samtaka og
Bændahallar.
Okosturinn við nýjar álogur er, áð
nær ógjörlegt er að losna við þær
aftur. Þannig hefur þetta reynzt
með 2% gjaldið á afurðir bænda,
en það svarar til 5% af kaupi
þeirra. Stéttarsambandið tók til
sin þrisvar sinnum meira en það
þurfti. Afganginn lagði það i
Bændahöllina. Framvegis ætti
Stéttarsambandið að komast af
meö þær tekjur, sem það á að fá i
sinn hlut af rekstri Bændahallar-
innar. Tillögur hafa þó.eigi komið
fram um að afnema framlag
bænda til Stéttarsambandsins, en
minnzt hefur verið á að stækka
hótelið. Stéttaísambandið hefur
sýnt lofsverðan áhuga á þvi að
afnema 1% gjaldið til stofnlána-
deildarinnar. Lifeyrissjóðsgjald-
ið má að nokkru rekja til þess
áhuga. Þetta hefur tekizt á þann
veg, að samkvæmt þeim lögum,
sem nú gilda, eiga bændur að
greiða næstu 20 árin i framlag i
lifeyrissjóð og til stofnlánadeild-
arinnar nær 5% af andvirði
afurða sinna. É met litils lög, sem
eiga að koma til framkvæmda
eftir nokkur ár, þvi að óvist er, að
þau verði þá óbreytt. Hitt er stað-
reynd, að samkvæmt þeim lög-
um, sem i gildi eru, á að taka 5-
6% af afurðaverði bænda á ára-
bilinu 1973-1976, en það þýðir 15-
18% af kaupi þeirra. t stað þess að
losna við að greiða 1% afurða-
verðs til stofnlánadeildarinnar
cru likur til, að bændur fjármagni
hana að öllu leyti i framtiðinni,
enda vafalaust ekki annað þarf-
ara gert, ef safna á stórfé i
lifeyrissjóð hvort sem er. Skrafið
um, að neytendur eigi að greiða
3/5 af lifeyrissjóðsgjaldi bænda,
er óraunhæft. Neytendur eiga nóg
með að greiða 10% af kaupi sinu
til eigin sjóða, þó að þeir greiði
eigi iðgjöld fyrir bændur. Otsölu-
verð var svo hátt á landbúnaðar-
afurðum, áður en niðurgreiðslur
voru auknar i árslok 1970, að þær
seldust treglega. Hið sama mun
gerast, þegar niðurgreiðslur
lækka. Framleiðsluráð verður
eigi sakað um, að landbúnaðar-
vörur hafi eigi verið verðlagðar
eins hátt og söluskilyrði leyfðu.
Hafa bændur og félagar stéttar-
félaga beðiö um lifeyrissjóði?
Ég hef rætt um hinn nýstofnaða
lifeyrissjóð við ýmsa bændur.
Allir hafa sagt, að þeir hafi eigi
verið spurðir um stofnun hans og
ekki um hann beðið. Stéttarsam-
band bænda var stofnað til þess
að gæta hagsmuna þeirra viðvikj-
andi verðlagningu og sölu afurða,
en eigi til þess að gæta hagsmuna
þeirra viðvikjandi verðlagningu
og sölu afurða, en eigi til að finna
upp nýja skatta á bændur. Það er
tæpast rétt af stéttarsambands-
fundi, sem stendur i einn eða tvo
daga, að taka afstöðu til flókinna
lagafrv. án þess að hafa tima eða
aðstöðu til að kynna sé þau til
hlitar. Þegar slik frv. eru flutt á
Alþingi, er þvi haldið fram, að
viðkomandi stéttir óski eftir þvi,
að þau séu samþykkt óbreytt, þó
að slikt sé með öllu óraunhæft.
Það er þvi nær ógerlegt að hindra
samþykkt slikra frv., hvað gölluð
sem þau eru. Tryggingamál okk-
ar stefna út i algerar öfgar. Bezt
er að hafa kerfið sem einfaldast
og sanngjarnast, að allir búi við
hliðstæð kjör með eftirlaun. Það
er öfugþróun að halda þvi fram,
að atvinnurekendur þurfi aðrar
eða meiri eftirlaunatryggingar en
launþegar. Atvinnureksturinn
krefst þess, að þeir eigi verulegar
eignir, þvi að atvinnurekandinn
þarf á meira fé að halda en laun-
þeginn, meðan hann er i starfi.
En hann hefur i flestum tilfellum
minni þörf fyrir háan lifeyri. Það
gefur auga leið, að hagkvæmara
er að hafa örorkubætur og ellilif-
eyri i einu lagi en i tveimur lög-
boðnum kerfum, enda þekkist
slikt vist hvergi nema hjá okkur.
Meðalaldur karla á Islandi er 71
ár, en konur verða litið eitt eldri.
Margir deyja áður en iðgjalda-
greiðslur hef jast. 1 fæstum tilfell-
um auka þeir útgjöld trygginga-
stofnunar eða lifeyrissjóða. Ljóst
er, að félagar i stéttarfélögum og
bændur, sem hafa meðalbú,
greiða á 40 árum með 10% vöxt-
um og vaxtavöxtum allt að 16
milljónum króna til lifeyrissjóða,
miðað við verðlag það, sem nú er,
og samkvæmt þeim lögum, sem
nú gilda. Auk þess greiða þeir til
almannatrygginga gegnum
skattakerfið. Ráðamenn þjóð-
félagsins ætla þegnunum að
leggja allvel á borð með sér eftir
67 ára aldur. 1 sérflokki eru bænd-
ur, sem reka stærri bú. Þeir eiga
að greiða allt að 50% meira án til-
lits til þess, hvort þeir hafi meiri
eða minni nettótekjur. Er sú
lagasetning næsta frumleg.
Ég hef við engan talað, sem eigi
vill, að gömlu fólki liði vel. Það
bætir eigi liðan þeirra öldnu og
veiku, þótt tekið sé allt að tvöfalt
meira af vinnulaunum launþega
og bænda en þörf er á og þvi fé
safnað i sjóði, sem verðfelldir
verða öðru hvoru. Aldrað fólk
hefur takmarkaða ánægju af þvi
að eyða fjármunum.
Tryggingakerfið þarf að endur-
skoða og breyta þannig, að við
höfum aðeins eitt lögboðið
tryggingakerfi. Hins vegar á
hverjum einstaklingi að vera
heimiltað tryggja sig á þann hátt,
sem hann telur æskilegt. Tvær
leiðir eru til og báðar vel færar.
önnur er sú, sem farin var að
nokkru á þessu þingi, þegar
tryggingalöggjöfinni var breytt
og rikið tók að sér að greiða eíli-
lifeyri og örorkubætur að öllu
leyti. Hin leiðin er, að einstak-
lingar greiði iðgjöldin að mestu,
eins og gert er i Noregi. Ætti þá að
vera hægt að lækka skatta til
rikisins. Það skiptir eigi öllu,
hvor þessara ieiða er valin.
Aðalatriðið er að gera trygginga-
kerfið einfalt og sanngjarnt,
þannig að allir búi við svipuð kjör
i tryggingamálum. Þvi fer fjarri,
að svo sé nú. öðru máli gegnir um
sjúkratryggingar. Ég hygg, að
betur verði með fjármuni farið, ef
stærð sjúkrasamlaga er tak-
mörkuð og málin að verulegu
leyti i höndum fólksins sjálfs.
Viðurkenna ber, að fyrrverandi
rikisstjórn fór kænlega að, sé
miðað við áhuga hennar við að
stofna sjóði, með þvi að láta for-
ráðamenn i samtökum stéttar-
félaga og bænda fallast á eða óska
eftir slofnun lifeyrissjóða. Sú
beita var notuð að láta Atvinnu-
leysistryggingar, stofnlánadeild
og rikissjóð greiða örlitlar fjár-
hæðir til þeirra öldruðu fyrstu 15
árin. Nema þær fjárhæðir senni-
iega 5-10% af iðgjöldum til lif-
eyrissjóða. Þetta er hliðstætt þvi,
þegar fiskimenn láta sildarbita á
öngla, þegar veiða skal ýsu, þorsk
og keilu. Þessu til viðbótar voru
samþykkt lög nú fyrir áramótin
þess efnis, að lifeyrir lækkar hjá
þeim sem aðrar tekjur hafa.
1 lifeyrissjöði stéttarfélaga og
bænda greiða yfir 40 þús. einstak-
lingar 10% af kaupi sinu. A nokkr-
um áratugum safnast stórfé i
þessa fjóði, sé iöggjöfin óbreytt.
Þetta fé verður lánað til einstak-
linga og atvinnufyrirtækja og
braskað með það á ýmsan hátt.
Sjóðir þessir mun þvi eiga veru-
legan hluta af eignum lands-
manna eftir nokkra áratugi, hlið-
stætt þvi, sem kaþólska kirkjan
átti fvrir siðaskiptin. Hér er á
ferðinni meiri sósialisering, en
áður hefur þekkzt hér á landi, þvi
að rikisvaldið mun vilja ráða yfir
þessum sjóðum og þeirra starf-
semi að meira eða minna levti.
Þetta þýðir þvi meira rikisvald,
en minna efnalegt sjálfstæði ein-
staklinga. Alþingi þarf að breyta
þessari óviturlegri löggjöf, gera
kerfið einfalt og afnema framlög
til hinna mörgu lögbundnu lif-
eyrissjóða.
Viðurkenna ber, að sparifé okk-
ar er litið. Vera má, að eigi takist
að skapa það traust á gjaldmiðl-
inum, að sparifé verði nægilegt til
að fullnægja lánsfjárþörf at-
vinnufyrirtækja og einstaklinga.
Ég hef þvi i 4. Iið þáltill. bent á, að
gerlegt væri að skylda fólk eldra
en 35 ára til að kaupa sparimerki
fyrir 10% af vinnulaunum en
vextir hóflegir. Eigendur hefðu
rétt til að fá endurgreiðslu eftir
ákveðnum reglum, þegar þeir
hefðu náð 67 ára aldri, og e.t.v.
fyrr, ef sérstakar ástæður væru
l'yrir hendi. Innstæður þessar
gengju til erfingja að eigendum
látnum, hliðstætt og aðrar eignir
Ég held þvi eigi fram, að þessi
leið sé æskileg, en álil hana þó
sýnu betri, en að lögþvinga fólk til
að greiða 10% af kaupi sinu
óverðtryggða lifeyrissjóði frá 16
20 ára aldri þar til það er 67 ára
Verulegur hluti hinna tryggðu fæi
aldrei neinar endurgreiðslur, er
aðrir litinn hluta þess, sem þeii
hafa greitt.
Fórnarvika Framhald
af bls. 8.
i eðli mannsins? Mannkyns-
sagan bendir til þess. Ef til
vill verður að biða óvinar
utan úr geimnum. En
timarnir breytast, og þjóð-
félögin hafa breytzt.
Samvinna hefur vaxið innan
þeirra. Og nú er röðin komin
að mannfélaginu. Mennirnir
eru knúðir til aðgerða gegn
sameiginlegum
óvini: vanhugsuðu atferli
sjálfra þeirra.
Fórnarvika kirkjunnar
stendur nú yfir. Islenzka
kirkjan hefur unnið mikið að
hjálparstarfi erlendis, bæði
! neyðartilfellum og
þróunarlöndum til sjálfs-
hjálpar. Nú er tækifæri til að
taka þátt i lausn framan-
greindra vandamála. ílerum
það öll!