Tíminn - 19.08.1972, Blaðsíða 9
8
TÍMINN
Laugardagur 19. ágúst 1972
Laugardagur 19. ágúst 1972
TÍMINN
9
hefur verið sérlega natinn við að
styðja og styrkja leifar af birki,
sem þarna voru á undanhaldi
vegna ágangs sauðfjár áður en
hann girti landið af. Og eins fer
hann með trjátegundirnar, sem
hann hefur plantað siðan. Margt
tréð hefur hann bundið upp og
stutt til lifs á ný þegar flestir
hefðu talið það dauðvona. Jón
Gestur er nú áttræður og nær
blindur, hefur raunar alla tið haft
lélega sjón og fjórum sinnum
gengizt undir uppskurð á augum.
En þótt sjónin sé döpur hlýtur að
vera ánægjulegt að geta rennt
augum yfir þessa gróðurvin, sem
hann hefur ræktað i tómstundum
sinum jafnframt sinu ævistarfi.
Þetta er 47. sumarið, sem þau
Jón Gestur og Sesselja dveljast á
þessum slóðum, en aldrei hefur
fallið úr hjá þeim sumar. Mörg
fyrstu árin var enginn vegur i
Setbergshliðina, en þó bilfært inn
að hrauninu. Jón Gestur fór á
hjóli morgna og kvölds til og frá
vinnu i Hafnarfirði. Um tima var
heilmiki’ll búskapur i Setbergs-
hlið, heyjað handa tveim kúm og
reiðhesti sem Sesselja og Jón
Gestur áttu.
— Við fengum byggðaleyfi 1926,
segir Jón Gestur, og landspildu
Barnaskólabörn höfðu næstu lóð
fyrir sunnan mig og þar var hafin
skógrækt. Einhvern tima sagði ég
Við Hákon Bjarnason skóg-
ræktarstjóra, hvort honum fynd-
ist ekki leiðinlegt, að ekki sæist
planta. hjá mér svona alveg við
hliðina á þessari nýrækt. Hann
sagði mér að fara til Arna Ey-
lands daginn eftir, en hann sá um
trjáplöntudreifinguna, og heim
kom ég með 25 plöntur af furu og
greni og var fljótur að koma þeim
niður.
Já, það eru mörg handtökin,
sem hér hafa verið unnin, og
miklar breytingarnar, sem hafa
orðið.
Þegar húsið hér var byggt
þurfti að bera timbrið i það yfir
hraunið. Akvegur var enginn en
þó komust gömlu Fordbilarnir
inn að hrauninu. Ég fékk skátana
i Hafnarfirði til liðs við mig að
bera timbrið. Magnús Böðvars-
son bakari vinur minn lagði til
vinarbrauð og ég keypti gos-
drykki til að gera þeim glaðan
dag að launum. En þetta var svo
löng ganga, að skátarnir fengu
ekki að bera nema eina og eina
fjöl i einu. Stefán Sigurðsson
kaupmaður i Hafnarfirði minnist
oft á þennan atburð við mig með
næsta hús, númer 6. Þar og i Set-
bergshliðinni ólu þau Sesselja upp
sin 13 börn. Jón Gestur var i mörg
ár verzlunarmaður og siðan
gjaldkeri i Sparisjóði Hafnar-
fjarðar þar U! sjónin dugði ekki
lengur. Hann er elzti núlifandi
nemandi úr Flensborg i Hafnar-
firði. Sem slikur kemur hann at-
hugasemd á framfæri við Hafn-
firðinga. — Ég er afskaplega
óánægður yfir þvi að Flens-
borgarnafnið skuli vera flutt upp
á Hamarskotshamar, segir Jón
Gestur, — Það er stórsynd að
breyta þannig örnefnum.
Hamarskot hefur liklega verið
landnámsjörð og við það er kennt
Hamarskotsmöl, Hamarskots-
lækur, Hamarskotsmýri o.sv.frv.
Gamla Flensborg var aftur þar
sem ishús Hafnarfjarðar stendur
núna og þar var Flensborgartún,
en ekki uppi á hamrinutm eins og
sagt er nú. Það ætti að'vera refsi-
vert að breyta svona nöfnum. Ég
skil ekki i örnefnanefnd að
stemma ekki stigu við þessu.
Við þökkum móttökurnar hjá
þeim Sesselju og Jóni Gesti og
höldum áfram ferðinni. Gisli ætl-
ar að sýna okkur smávegis til við-
bótar.
1 garði við einn sumarbústaðinn
nokkru innar stendur stór og mik-
ill heggur. — Þegar ég var strák-
ur stóð þetta tré i garði við
Strandgötu og var svona á hæð
við mig, segir Gisli. — Þannig var
það og stækkaði ekki fram yfir
1930. En þá var það flutt hingað
og óx þá upp i þessa stærð á 2-3
árum. Slik er veðursældin á þess-
um slóðum.
Þá komum við að misgengis-
brún skammt frá Kaldárseli. Hún
er talin munu varna þvi að hraun
renni til Hafnarfjarðar verði gos i
eldstöðvunum skömmu innar.
Þarna er mikill hlaðinn veggur,
sem Gisli kallar eitt af snilldar-
verkum hafnfirzkrá handa. Þetta
mannvirki er frá þvi 1918 er vatn
þraut i Hafnarfirði. Þá var vatn
leitt i opnum stokki, sem lá á
klafa ofan á þessum garði og þvi
veitt undir Gráhelluhraun. Jókst
við það i vatnsbólinu i Lækjar-
botnum. Þessi ráðstöfun dugði
þangað til á striðsárunum, er
hraðfrystihúsin komu til skjal-
anna. Þá var núverandi vatns-
veita gerð.
Gengið um lúpinubreiðurnar, sem uxu af 5 blómjurtum. Utan girðingarinnar sést hvernig hliðin liti út
ef Jón Gestur og hans likar hefðu ekki hafið sitt landnám.
Við komum i Kaldársel. Þar
var Gisli sjálfur heila nótt i
timburburði eins og skátarnir
hans Jóns Gests, er skáli KFUM
og KFUK var reistur i Kaldárseli
1926. Alveg við húsið eru gamlar
rústir. Þarna var sel frá Görðum.
Og 1867-1887 bjó i Kaldárseli Þor-
steinn Þorsteinsson, sem hafði
heldur misjafnt orð á sér.
A heimleið er ekið að Hvaleyr-
arvatni, þar sem hafnfirzk börn
voru að leik og húsmæður úr
Kópavogi dunduðu við að mála i
góða veðrinu. Þarna heitir Sel-
hraun og Selhöfði. Þórunn Sig-
urðardóttir húsfreyja á Hvaleyri
hafði i seli skammt frá vatninu og
voru þar selkona og smali. Sið-
asta selförin á þessar slóðir var
1873 og þá á að hafa gerzt þar
hryllilegur atburður. Dag einn er
smalinn kom heim i selið fann
hann selkonu við vatnið, og hafði
nykur bitið hana á hol. ófreskja
þessi hafðist að sögn ýmist við i
Urriðakotsvatni eða Hvaleyrar-
vatni og var mesti ógnvaldur. En
1918 botnfrusu bæði vötnin og þá
fraus nykurinn i hel mönnum til
hugarléttis.
Sumaralhvarf Jóns Gests og Sesselju í Setbcrgshlið sunnan Ilafnarfjarðar
Texti: Sólveiq Jónsdóttir
sumarlönd Hafnfirðinga
ir: Gunnar V. Andrésson
bros á vör en hann var einn af
burðarmönnunum.
Næsta bústað við mig byggði
Ingvar heitinn Gunnarsson kenn-
ari. Við vorum lengi einir i hlið-
inni, en á striðsárunum fór þeim
að fjölga. Nú eru hér um eða yfir
20 sumarbústaðir og hafa sumir
þeirra gengið kaupum og sölum.
Trjáplöntur voru torfengnar á
fyrstu árum Jóns Gests i Set-
bergshliðinni. Hann tók sjálfur
græðlinga af t.d. reynivið og
ræktaði trjáplöntur i vermireit.
Fimm lúpinum sáði hann i
moldarflag og þær eru nú orðnar
að heilum blómabreiðum.
Jón Gestur er gamalgróinn
Hafnfirðingur. Hann fæddist á
Suðurgötu 5 en fluttist siðar i
rétt svo nægði undir húsið. — Hér
var beitiland frá Hafnarfirði.
Fjáreigendur töldu sig eiga allt
útlandið og máttu ekkert missa.
Birki var hér á stöku stað en allt-
af bitið. Sauðfé gerir hér raunar
oft usla enn. Eftir 1930 varð það
úr að ég fékk hér landspildu
100x130 metra og leyfi til að girða.
Einir 3-4 bæjarstjórnarfundir
voru haldnir um málið og það
voru Kjartan heitinn Ölafsson og
Guðmundur Kristmundsson, sem
réðu úrslitum um að ég fékk land-
ið. En mikið voru fjáreigendur
vondir út i mig.
Fyrsta verk mitt var að girða
landið. Og svo langaði mig að fá
plöntur til að setja niður, en á
þeim var ákaflega mikill hörgull.
þótt cnginn sé ferðafélaginn.” Sá
er þetta mælir heitir Gisli Sig-
urðsson lögregluvarðstjóri i
Ilafnarfirði kunnur fcrðamaður.
Ilanu lætur sig ckki imina um að
lara fótgangandi uin Reykjanesið
þvcrt og cndilangt léttur i spori
þótt liaiin sé nú orðinn nokkuð
,,Við scm eigum licima hérna á
Rey k jancsskaganum þurfuin
ckki að fara i langferðir okkur til
afþreyingar. Ilér cr svo ótal-
inargt að sjá og skoða, og rétt er
að fara ckki alltaf vcginn. Ég kýs
licldur að fcrðast mcð öðrum cn
cinn, cn cg slcppi ckki góðu vcðri
fullorðinn maður. Gisli er einn af
aðalfararstjórum Ferðafélags ts-
lands og þá einnig i lengri ferðum
um landið. Kyrir skömmu feng-
um við hann til að vera leiðsögu-
mann okkar i stuttri ferð um
næsta nágrenni hcimabæjar
lians, llafnarfjarðar, sumarbú-
staðahverfið i Setbergshlíð, að
Kaldárseli og Hvaleyrarvatni.
Við förum frá heimili Gisla i
Fögrukinn og yfir nýja veginn til
Keflavikur og erum þá óðara
komin á hina fornu Selgvogsgötu,
sem lá undir Setbergshlið um
Hellur yfir Grindaskörð og niður i
Selvog. Skammt frá veginum
meðfrem kirkjugarðinum, sem
liggur inn að vatnsbóli Hafnfirð-
inga og að Helgafelli, eru kallað-
ar öldur, einnig Moshliðin, þar
sem áður voru garðlönd bæjar-
búa, en þeim hefur nú verið
breytt i tún og grænar grundir.
Gisli bendir á bungu þar sem áður
var varða á landamerkjum
Hamarskots og Jófriðarstaða.
Vinstra megin vegar eru Lækjar-
botnar þar var upphaflegt vatns-
ból Hafnfirðinga. Þarna er Svin-
holt, þar er eyðibýli. Siðan tekur
við Gráhelluhraun undir Set-
bergshliðinni. Hægra' megin ak-
vegarins heita Þúfur og þarna er
Bláberjahryggur. Skammt frá
eru garðlönd Hafnfirðinga og
ræktun Skógræktarfélags bæjar-
ins. Meðfram veginum liggur
vatnsleiðslan til bæjarins i grasi-
grónum garði. Framundan blasa
við i landslaginu Húshöfðí , Sel-
höfði, Miðhöfði og Fremstihöfði.
Við Gisli erum ekki fótgangandi
að þessu sinni og þvi liður ekki
löng stund unz við erum komin i
mitt sumarbústaðahverfið undir
Setbergshliðinni, þar sem hann
leiðir okkur á fund Jóns Gests
Vigfússonar og konu hans
Sesselju Magnúsdóttur frum-
byggjanna á þessum slóðum.
Það var norðanátt, sólskin og
heldur kalt, en undir Setbergs-
hliðinni var allt annað loftslag en
t.d. i Reykjavik, hlýindi og logn,
svo skjólgott er þar.
Hér eru skógi vaxnar hliðar,
lúpinubreiður, en ofan og utan við
byggðina sést hvernig hér hefur
litið út áður en farið var að hlúa
að og planta gróðri. Þar eru holt,
opin moldarflög og rofabörð, en
gróðurtungur á milli. Jón Gestur
Þennan vegg hlóðu Hafnfiröingar 1918 til að veita vatni niður i Lækjar-
botna. Tfmamyndir Gunnar.
Jón Gestur og sonur hans Magnús ganga um skóginn, sem fjöiskyldan hefur ræktað
Sesselja Magnúsdóttir og Jón Gestur Vigfússon