Tíminn - 11.10.1972, Blaðsíða 6

6
TÍMINN
Miðvikudagur 11. oktdber 1972.
Þriggja fyrrverandi þingmanna
minnst á Alþingi í gær
ÉJ—Reykjavik.
Aöur en þingstörf hófust i Sam-
einuðu alþingi i gær flutti aldurs-
forseti þingsins, Hannibal Valdi-
marsson, samgöngumálaráö-
herra, minningarorð um þrjá
menn, sem látizt höföu frá lokum
siöasta þings. Þeir voru
Vilhjálmur Þór, fyrrverandi
bankastjóri, Jón Sigurðsson,
bóndi á Reynistað, og Asgeir
Asgeirsson, fyrrverandi forseti
Islands.
Minningarorðin fara hér á eft-
ir:
Áður en þingstörf hefjast, vil ég
minnast þriggja manna, sem lát-
izt hafa frá lokum siðasta þings.
Þeir eru Vilhjálmur Þór fyrrver-
andi bankastjóri, sem andaðist i
sjúkrahúsi i Reykjavik 12. júli, 72
ára aö aldri, Jón Sigurðsson bóndi
á Reynistað, sem andaðist i
sjúkrahúsinu á Sauðárkróki 5.
ágúst, 84 ára að aldri, og Asgeir
Ásgeirsson fyrrverandi forseti
Islands, sem varð bráðkvaddur á
heimili sinu i Reykjavik 15.
september, 78 ára að aldri.
Vilhjálmur Þór átti sæti á Alþingi
sem ráðherra um tveggja ára
skeið. Jón Sigurðsson og Asgeir
Asgeirsson áttu sæti á Alþingi um
áratugi.
Vilhjálmur Þór var fæddur 1.
september 1899 á Æsustöðum i
Eyjafirði. Foreldrar hans voru
Þórarinn bóndi þar Jónasson
barnakennara á Sigluvik á Sval-
barðsströnd Jónssonar og kona
hans, Ólöf Þorsteinsdóttir
Thorlacius bónda á öxnafelli i
Eyjafirði Einarssonar. Kimm ára
gamall fluttist hann með foreldr-
um sinum til Akureyrar. Hann
var sendill hjá Kaupfélagi
Eyfirðinga sumarið 1912, varð
fastráðinn starfsmaður félagsins
við verzlunarstörf 1913, fulltrúi
1918, og framkvæmdastjóri þess
1923. Á árunum 1938-1940 var
hann aðalframkvæmdastjóri og
fulltrúi tslands við heimssýning-
una i New York. Hann var
verzlunarfulltrúi rikisstjórnar ts-
lands i New York frá 1. septem-
ber 1939 til 1. mai 1940 og aðalræð-
ismaður tslands i Bandarikjunum
um fjögurra mánaða skeið á ár-
inu 1940. Haustið 1939 var hann
skipaður bankastjóri Landsbanka
tslands, en tók ekki við þvi starfi
fyrr en l.október 1940. Hann var
kvaddur til setu i utanþingsstjórn
Björns Þórðarsonar og var utan-
rikisráðherra og atvinnumála-
ráðherra frá 16. desember 1942 til
21. október 1944. Tók hann þá aft-
ur við bankastjórastörfum og
gegndi þeim til ársloka 1945. Hann
var forstjóri Sambands islenzkra
samvinnufélaga árin 1946-1954,
bankastjóri Landsbanka lslands
1955-1957, og aðalbankastjóri
Seðlabanka Islands 1957-1964. 1
október 1964 var hann kosinn til
tveggja ára sem fulltrúi Norður-
landa i stjórn Alþjóðabankans i
Washington og að þvi timabili
loknu skipaður aðstoðarfulltrúi
Norðurl. i bankastjórninni til
tveggja ára. Siðustu æviárin var
hann búsettur i Reykjavik og var
þá meðal annars ráðgjafi um
bankamál og efnahagsmál á
Norðurlöndum fyrir banka i New
York.
Auk framangreindra aðalstarfa
voru Vilhjálmi Þór falin mörg
önnur trúnaðarstörf, og verða
nokkur þeirra talin hér. Hann átti
sæti i bæjarstjórn Akureyrar frá
1934 og þar til hann fluttist frá
Akureyri. I stjórn Sambands
islenzkra samvinnufélaga var
hann 1936-1945, i samninganefnd
utanrikisviðskipta 1940-1944 og
kosinn af Alþingi 1943 i skipulags-
nefnd um byggingar við Lækjar-
götu. Hann var formaður stjórnar
Samvinnutrygginga, Oliufélags-
ins og Liftryggingafélagsins And-
vöku 1946-1954. I stjórn Aburðar-
verksmiðjunnar var hann ár ár-
unum 1951-1964, um skeið stjórn-
arformaður, og i atvinnumála-
nefnd frá 1955-1964, formaður
nefndarinnar frá 1956. Hannn var
einn af fulltrúum Islands á Alls-
herjarþingi Sameinuðu þjóöanna
1953, 1954 og 1968.
Vilhjálmur Þór naut ekki ann-
ars skólanáms en fjögurra vetra i
barnaskóla. Aö þvi loknu hóthann
verzlunarstörf við Kaupfélag Ey-
firðinga undir stjórn þjóðkunnra
forvigismanna samvinnustefn-
unnar á Islandi. Hann var ósér-
hlifinn og viljafastur og aflaði sér
staðgóörar menntunar af éigin
rammleik. Forráðamenn kaup-
félagsins sáu fljótt, hvað i honum
bjó og hvers mátti vænta af hon-
um, og 23 ára að aldri tók hann
við forstöðu kaupfélagsins. Hann
var stórhuga framkvæmdamað-
ur, snjall fjármálamaður og gerði
forgöngumaður um stofnun Sögu-
félags Skagfirðinga 1936 og i
stjórn þess frá stofnun til 1960 var
i útgáfunefnd skagfirzkra fræða
frá 1936. Hann átti sæti i sauðfjár-
sjúkdómanefnd 1938-1942, var i
stjórn Stéttarsambands bænda
frá stofnun þess 1945 til 1961 og i
framleiösluráði landbúnaðarins
frá stofnun þess 1947 til 1961.
Hann var i nýbýlastjórn á árun-
um 1947-1970, var kosinn af
Alþingi i milliþinganefnd um
brunatryggingar utan Reykjavik-
ur 1954 og i milliþinganefnd til að
endurskoða ábúðarlög 1959. Hann
var kosinn alþingismaður i fyrsta
sinn 1919 og sat á þingi á árunum
embætti fræðslumálastjóra og
gegndi þvi fram á árið 1938. A ár-
unum 1938-1952 var hann banka-
stjóri útvegsbanka Islands. Hinn
1. ágúst 1952 tók hann við embajtji
forseta tslands og gegndi þvi
fram á árið 1968, er hann kaus að
draga sig i hlé fyrir aldurs sakir,
þá kominn nokkuð á áttræðisald-
ur.
Mörg voru þau störf, sem
Asgeiri Ásgeirssyni voru falin
jafnframt hinum föstu embættis-
störfum og skal nokkuð af þeim
störfum talið hér. Hann var kjör-
inn alþingismaður 1923, tók sæti á
Alþingi hið fyrsta sinn 1924, og
var siðan óslitið þingmaður Vest-
Asgeir Asgeirsson
miklar kröfur til samstarfs-
manna sinna jafnt og sjálfs sin,
og honum tókst á þeim fimmtán
árum, sem hann stjórnaði Kaup-
félagi Eyfirðinga, að gera það að
stórveldi i verzlun og iðnaði og
lyftistöng i atvinnumálum
héraðsins. Vilhjálmur Þór varð
þjóðkunnur af þessum verkum
sinum og var kvaddur til starfa á
öðrum vettvangi. Honum var fal-
in bankastjórn, forstaða Sam-
bands islenzkra samvinnufélaga,
og til hans var leitað til að gegna
vandas. ráöh.st. i utanþings-
stjórn. Alls staðar sýndi hann
sömu starfshæfni, stjórnvizku og
forustu um framkvæmdir. Hann
brast ekki stórhug, og hann fram-
kvæmdi ætlunarverk sin af fram-
sýni og viljafestu. Honum verður
tvimælalaust skipað i raðir hinna
stórbrotnustu athafnamanna á
tslandi.
Jón Sigurðsson var fæddur 13.
marz 1888 á Reynistað i Skaga-
firði. Foreldrar hans voru Sigurö-
ur bóndi þar Jónsson prófasts i
Glaumbæ i Skagafirði Hallssonar
og kona hans, Sigriður Jónsdóttir
bónda i Djúpadal i Skagafirði
Jónssonar. Hann lauk gagnfræða-
prófi á Akureyri 1904, stundaði
næsta vetur nám i búnaðarskól-
anum á Hólum og lauk þaðan
prófi 1905. Veturinn 1906-1907 var
hann við nám i lýðháskólanum i
Askov i Danmörku og stundaði
siðan búnaðarnám i Danmörku
og Noregi 1907-1908. Hann var
bústjóri á búi fööur sins á Reyni-
staö 1908-1919, en árið 1919 tók
hann við búinu og var siöan bóndi
á Reynistað.
Jón Sigurðsson átti ættir að
rekja til skagfirzkra góöbænda og
gáfumanna. Hann var einbirni
efnaðra foreldra og mun hafa átt
kost á hverju þvi skólanámi, sem
hugur hans stæði til. Hann kaus
að miða skólanám sitt við það að
taka við jörð og búi foreldra
sinna, og hann rak langan aldur
stórbú á Reynistað, siðustu árin á
hluta jarðarinnar á móti syni sin-
um. Ýmis trúnaðarstörf voru hon-
um falin innan héraðs og utan.
Hann átti lengi sæti i hreppsnefnd
og sýslunefnd og var hreppsstjóri
Staðarhrepps 1928-1954. Hann
hafði forgöngu um stofnun
búnaðarsamtaka i Skagafirði árið
1931 og var siðan lengi i stjórn
þeirra, og á búnaðarþingi átti
hann sæti frá 1932-1965. Hann var
Jón Sigurðsson
1920-1931, 1933-1937 Og 1942-1959, á
35 þingum alls.
Jón Sigurðsson var mikill
áhugamaður og forgöngumaður
um landbúnaðarmál. Hann bjó
rausnarbúi á sögufrægu höfuö-
bóli. Hann var stjórnsamur og
hjúasæll framkvæmdamaður
heima fyrir og glöggskyggn og
tillögugóður um málefni landbún-
aðarins á þeim fjöldamörgu fund-
um og þingum, sem hann sat um
ævina. Hann var oft kvaddur af
stjórnarvöldum og stéttarbræðr-
um sinum til aö vinna að undir-
búningi löggjafar um landbúnað.
A Alþingi beindist áhugi hans og
starf um annað fram að þeim
málum. Hann átti löngum sæti i
landbúnaðarn., og mátu and-
stæöingar hans jafnt sem sam-
herjar i stjórnmálum jafnan mik-
ils það, sem hann hafði þar til
mála að leggja. Mikinn áhuga
hafði hann á sögulegum fróðleik
og varðveizlu þjóðlegra verð-
mæta. Hann hafði frum-
kvæði að lagasetningu um
og átti rikan þátt i stofnun
byggðásaf'ns Skagffrðinga i
Glaumbæ. 1 Sögufélagi Skagfirð-
inga vann hann ósleitilega að þvi
að koma á framfæri sögulegum
fróðleik og lagði sjálfur hönd aö
verki, við ritstörf um búendur i
Skagafirði og annan skagfirzkan
fróðleik. Hann var vinsæll
hérðashöfðingi og skilaði miklu
ævistarfi.
Asgeir Asgeirsson var fæddur
13. mai 1894 i Kóranesi á Mýrum.
Foreldrar hans voru Asgeir kaup-
maður þar Eyþórsson kaup-
manns i Reykjavik Felixsonar og
kona hans, Jensina Björg
Matthiasdóttir trésmiös i Reykja-
vik Markússonar. Hann lauk
stúdentsprófi i menntaskólanum i
Reykjavik vorið 1912 og guðfræöi-
prófi i Háskóla Islands 1915. Hann
var biskupsskrifari 1915-1916,
stundaði framhaldsnám i guð-
fræði og heimspeki við háskólana
i Kaupmannahöfn og Uppsölum
1916-1917 og var bankaritari i
Landsbankanum 1917-1918.
Kennari við kennaraskólann var
hann 1918-1927. Á árinu 1926 var
hann settur fræðslumálastjóri og
skipaður i það embætti ári siðar.
Frá 20. ágúst 1931 til 3. júni 1932
var hann fjármálaráðherra, en
tók þann dag forsæti i nýrri rikis
stjórn og var forsætisráðherra til
29. júli 1934. Tók hann þá aftur við
Vilhjálmur Þór
ur-lsfirðinga fram til 1952, er
hann var kjörinn forseti Islands.
Sat hann á 36 þingum alls. Forseti
sameinaðs Alþingis var hann
1930-1931. Hann átti sæti i milli-
þinganefnd i bankamálum 1925-
1927 og aftur 1937-1938, var i
alþingishátiðarnefnd 1926-1930
formaðurgengisnefndar 1927-1935
og formaður Stúdentagarðs-
nefndar 1937-1952. I gjaldeyris-
kaupanefnd var hann 1941-1944, i
samninganefnd utanrikisvið-
skipta 1942-1952 og i undirbún-
ingsnefnd lýðveldishátiðar 1943-
1944. Hann var fulltrúi á fjár-
málafundi lýðveldishátiðar 1943-
1944. Hann var fulltrúi á fjár-
málafundi Sameinuðu þjóðanna i
Bretton Woods i Bandarikjunum
1944, bankaráðsmaður Alþjóða-
gjaldeyrissjóðsins 1946-1952 og i
sendinefnd Islands á Allsherjar-
þingi Sameinuðu þjóðanna 1947 og
1948.
Ásgeir Asgeirsson valdi sér
guðfræöi að háskólanámi og varð
siðar kunnur að frjálslyndi i
trúmálum. Ungur vann hann
bankastörf um eins árs skeið, og
siðar varð bankastjórn aðalstarf
hans árum saman. Margs konar
öhnur afskipti af fjármálum og
efnahagsmálum hafði hann um
ævina. A Alþingi átti hann lengi
sæti i fjárhagsnefnd og var um
skeið fjármálaráðherra. Hátt á
annan áratug var aðalstarf hans
kennsla og fræð^lumálastjórn, og
beitti hann sér þá meðal annars
fyrir nýrri lagasetningu um
fræðslu barna. Hann átti sæti i
utanrikismálanefnd Alþingis og
var oft i samninganefndum um
viðskipti Islendinga við aðrar
þjóðir. Hann sat á Alþingi tæpa
þrjá áratugi við miklar vinsældir
og traust af hálfu kjósenda sinna.
Hann var forseti Alþingis á hátiö
þess 1930 og skipaði þann sess
með miklum sóma. Störf hans á
svo mörgum sviðum sem hér hef-
ur verið talið og leyst af hendi
með sæmd eru augljóst vitni um
það traust, sem hann naut, þá
hæfileika, sem hann hafði hlotið i
vöggugjöf, og þá fjölþættu mennt-
un og lifsreynslu, sem hann aflaði
sér um dagana.
Asgeir Ásgeirsson var um lang-
an aldur i hópi mestu áhrifa-
manna þjóðarinnar. Hann var
hygginn málafylgjumaður, snjall
samningamaður og átti gildan
þátt i mörgum afdrifarikum
stjórnmálaákvörðunum, meðan
hann átti sæti á Alþingi. Um slik
mál.er einatt deilt hart, og flest
mannanna verk á þvi sviði orka
tvimælis og skipa mönnum i and-
stæða flokka. Þess var ekki að
vænta, að Ásgeir Asgeirsson færi
varhluta af gagnrýni og ádeilum
fyrir árangursrik stjórn-
málaafskipti sin. Slikt er hlut-
skipti allra mikilla stjórnmála-
manna.
Asgeir Asgeirsson var höfðing-
legur á velli, virðulegur og alúð-
legur i senn. Glöggur mannþekkj-
ari var hann og fjölfróður um
land og þjóð, sögu , bókmenntir
og atvinnuhætti, og hann kunni þá
viðræðulist, sem við átti á hverj-
um stað og hverri stundu. Hann
hófst ungur til áhrifa og mann-
virðinga og komst siðar til æðstu
metorða á landi hér. Forsetinn
Ásgeir Asgeirsson naut mikillar
hylli að verðleikum. Hann var
gæddur þeim mannkostum, sem
öfluðu honum vinsælda i embætti
forseta tslands, og hann hafði öðl-
azt þá lifsreynslu, sem gerði hann
færan um að leysa þar störf sin af
hendi með ágætum.
Ég vil biðja þingheim að minn-
ast Vilhjálms Þór, Jóns Sigurðs-
sonar og Asgeirs Asgeirssonar
með þvi að risa úr sætum.
Ekkerf tæki í lagi
nema dýptarmælar
- segja skipstjórarnir um íslenzku bátana í Madras
„Einhver stórvægileg mistök
hafa orðið við pöntun eða af-
greiðslu á fiskleitar- og siglinga-
tækjum, svo og kælitækjum”,
segja skipstjórarnir Þóröur
Oddsson og Þórir Hinriksson á
Vikingi I og II, sem smiðaðir
voru hérlendis og seldir ind-
verskum manni til útgerðar i
Madras. „Ekkert af þessum
tækjum er smiöað fyrir svo heitt
og rakt loftslag sem hér er”.
Þetta er skrifað I tilefni þess,
sem sagt var i Timanum 2.
september um erindi tækni-
fræöings, sem sendur var á
vegum Bátalóns h/f i Hafnarfirði
til Madras i sumar og veiktist af
taugaveiki, þegar hann kom heim
aftur. „Tæknifræðingurinn var
ekki að kenna eða leiðbeina
skipshöfn né eiganda, hvernig
með bátana skyldi farið. Hann
var mestallan timann i við-
gerðum”.
Siðan segja skipstjórarnir:
„Við teljum að aðalorsök bil-
ananna, sem vart hefur orðið i
bátunum, sé þekkingarleysi
þeirra, er sjá áttu um pöntun eða
afgreiðsíu á tækjunum. Nú standa
málin þannig, að ekkert tæki
nema dýptarmælir er virkt i
þessum tveim bátum. Kælikerfi
fyrir lest og loftræsting fyrir
ibúðir eru óvirk vegna samsetn-
ingargalla hjá verksmiðju.
Af þessum sökum, og ýmissa
annarra orsaka vegna, hefur
starf okkar hér ekki borið þann
árangur sem skyldi. Þó
hefur okkur tekizt að gera sitt
hvað, sem að gagni hefur oröið”.
Nýr bátur til
Vestmannaeyja
Stp-Reykjavik
Nýr bátur kom til Vestmanna-
eyja i byrjun október. Ber hann
nafnið Gunnar Jónsson VE - 500.
Var hann smiðaður i Slippstöðinni
á Akureyri. Eru það skipstjórinn,
Jón Valgarð Guðjónsson, og
Einar Sigurðsson, útgerðar-
maður, sem eiga bátinn. Hann er
búinn öllum nýjustu siglinga- og
fiskileitartækjum og er þegar
farinn á netaveiðar.