Tíminn - 09.12.1972, Page 11

10
TÍMINN
l.aiif'aidaf'ur !). desomber 1!)72
l.aiif'aidafíiir !). des
r
Lærðu ekkerf af verkmermingu
Eskimóa og dóu með doðranta í hönd
— segir höfundur bókar um menningu Grænlendinga
lendinna hal'a verih svo lil enfíin
alll lil |iessa. |)óll lslendinf>ar hal'i
haldif) uppi inarf>lall lenfíri sjó-
lerfnnn lil annarra landa. Liklega
höfum við haldið, að við gætum
iildrei híilt'nein not af kynn
mn við |)ess;i ineslu nágranna
okkar. Kn þegarég fórað kynnast
láskimóum og lifsharállu þeirra
ofurlilið, viiknaði áhugi minn á
inenningu þeirra. sem varð til
jiess. að cg lagði mig Iram við
kynnast |)eim enn belur og árang-
urinn er hókin (ira'nlandslarið.
sem nú er komin út. ,\ undanl'örn-
iun aruin og áratugum hafa
nokkrir Islendingar ritað um
(ira nland og (ira'nlendinga, en ég
tel. að ekki saki |>ótt enn hadist i
|iað safn hóka og að augu Islend-
inga opnist lyrir |)eim sannleik.
að |iað er til i'leira i úllandinu en
solhaðssl rendur og harir
Maorku. og |>að ymislegt , sem
|ieim kemur miklu meira við.
I'cssu svaraði .lónas stýrimað
iir (liiðmundsson. er hann var
spiirðiir livað i vcröldinni hafi
komið honuin lil að l'ara að skrifa
lieila hók um gra'nlenzka menn-
ingii. Kn .lónasi er ekkert óvið-
komandi al |)vi,sem fyrir augu
hans og oyru her. Km |)að*vitria
lyrri hakur liaiís. en (lr;en-
landsfarið er hin áltunda i röð-
inni. Ilinar ha'kurnar eru kal'lar
iir eigin lilshlaupi og annarra. að
eirini undanskilinni. sem er
smasagnasaln. I in (innur andleg
alrek slyrimannsins er það að
seg.ja, að liann er mikilvirkur
malari og liala l'áir listamcnn
synt jafn fáda'ina dugnað við
ástundun þeirrar listgreinar og
I jiilda synjnga ;i sliitlum lima og
hauu 11 versvegna rilhiifundur
inn lislmalarinn og kaupmaður
inn .lonas (iuðmundsson litlar
sig styriinann. vila sjáll'sagl allir.
sein a annað horð lylgjasl ineð
lil'shra ringum i |)jóðlil'inu. en
strákurinn byrjaði ungur að
siunda sio og var tnn arahii sivri
maður á varðskipum, og siöan á
diinsku (Ira nlandsfari ,og er
kvoikjan að siðuslu t)ók hans og
nal'ngil'l hennar augljós.
Að kynnast af eigin raun
l'ig kom á margar hafnir á
(iranlandi,og |>vi oftar sem ég
kom lil landsins og kynntist þvi og
fólkinu. sem þar hýr.hetur jókst
áhugi minn á |>vi. Til sjós hafði ég
náttúrlega ekki aðgang að bóka-
salni eða l ituðum heimildum um
Kskimóa. en þeim mun hetur
lagði ég mig eftir að kvnnast fólk-
inu. siðum þess og háltum, og átti
marga ánag.julega samra'ðu-
slund með giimlum vciðimönnum
og Dönum. húsettum á (Irjen-
landi. sem þekktu siði og háttu
lolksins. SiiSan hef ég gluggaö
nokkuð i heimildir um sögu
(ira'nlands og reynt að gera mér
grein lyrir viðlangsefninu eftir
l)e/l u getu.
I'C'Ss má geta. að viðfangsefnið
er að rita siigu (ira nlendinga frá
upphafi, lýsa lifi þeirra og menn-
ingu og tengja nútimanum, og
færist Jónasi ekki litið i fang.
Af eigin kynnum komst ég að
miirgum merkilegum hlutum,
einsog lil d;emis. að þegar Kirik-
ur rauði kom til Suður-tirænlandiv
var engin mannabyggð i þeim
landshlula. enda er hvergi getið,
að Kirikur eða hans menn hafi
orðið varir mannahyggða. Kn tal-
ið er.að um sama leyti hafi Neo-
Kskimóar komið til landsins lrá
Kanada. I*'yrir i landinu voru
Dorsetmenn. en þeir bjuggu ekki
á þeim sva'ðum.sem Islendingar
komu lyrst til. Neo-Kskimóarnir
voru ghi'silcg j)jóð og sérslaklega
hugkvæm. Með verklærum úr
sleini og heini drápu þeir þúsund
lonna hvali. sem segir nokkuð um
liæl'ni þeirra.
I'joðskipulag þeirra var maka-
lausl. en |>að er upphaflega þróað
i Alaska. Degar Neo-Kskimóarnir
konui, hopuðu Dorsetmenn frá
he/.lu veiðislöðunum. en þeir voru
mun frumsta'öarþog hurlu þeir úr
Talið er visl. að við góð skil
yrði sjáisl bcrum augum milli is
iands og Cra'iilands. en hvað sem
þvi liður er (Ira'nland rnesli
nágranni okkar. og þegar ég fór
að sigla lil þessa lands.blöskraði
mér livað maður vissi litið um
landið og þá jijóð. sem hefur
hvggl |iað i l'.jögur |)iisund ár.og að
samskipti tslendinga og Græn-
Jonas (.iiðiiuuidssoii
Á ÞRIÐJA ÞÚSUND LJÓS-
MÆÐUR SÓTTU ALÞJÓÐA-
ÞING í WASHINGTON D.C.
- þ.á m. þrír fulltrúar frá íslandi
Alþjóðasamhand 1 jósmæðra
hélt 1(). þing sitt i Washington
D.C. i Bandarik.juhum dagana 28.
október til 4. nóvemher s.l. og
efndi einnig til hátiðahalda vegna
50 ára afmælis samhandsins.
Dingið sóttu 2.500 ljósmæður auk
annarra þátttakenda úr hinum
ýmsu heilbrigðisstéttum frá 120
löndum, en 48 þjóðir eiga aðild að
sambandinu og eitt þeirra er is-
land.
Þrir fulltrúar sóttu þingið frá
íslandi, þær Hulda Jensdóttir,
forstöðukona Kæðingarheimilis
Reykjavikur. Steinunn Kinnboga-
dóttir, formaður Ljósmæðra-
félags íslands.og llelga Nielsdótt-
ir, formaður Ljósmæðrafélags
Reykjavikur.
Þetta var litrikur hópur i tvenn-
um skilningi — annarsvegar hör-
undslitur með ýmsum blæbrigð-
um og hins vegar litrikir persónu-
leikar og þeir, sem bera hæst á
sinum starfsvettvangi i þjónustu
fæðingarhjálpar og lieilbrigðis-
mála.
Aðalumra’ðuefni ráðstefnunnar
,.Ný viðhorf i l'æðingarhjálp”
innhélt m.a. visindalega og
kliniska kvnningu á margvisleg-
um efnum á þessu sviði, svo sem
fæðingaraðgerðum. aðferðum til
að koma i veg fyrir fæðingargalla
eða lýti. ljölskylduáætlanir og
fræðslu foreldra, og þá ekki sizt
menntun ljósmæðranna sjálfra.
A dagskránni voru einnig fyrir-
lestrar, hóplundir. þar sem setið
var fyrir svörum. almennar um-
ra’ður um ýmis efni. svo sem
hvaða áhrif lyf (fiknilyf), fæðing-
artækni og næringareíni hefðu á
fóstur og þroska ungbarna. Mikið
var rædd spurningin um ágæti
tæknilegra afskipta af annars
eðlilegri læðingú svo og um fjöl-
skylduáætlanir. sem nauðsynleg-
an þátt i fræðslu og störfum ljós-
mæðra um allan heim.
Hinn visindalegi hluti dag-
skrárinnar skapaði mjög gagn-
legan umra'ðugrundvöll milli
ljósmæðra, lækna og hjúkrunar-
kvenna og annarra ráðstefnufull-
trúa. sem starta á svíðí heilbrigð-
ismála og hafa áhuga íyrir endur
bótum og framíörum á sviði fæð-
ingarhjálpar, umönnun ungbarna
og fjölskylduáætlana. Það kom
frarn einkum i málflutningi lækn-
anna, að i þeim löndum, sem ljós-
mæður va'ru ekki starfandi. væri
þessi þjónusta bæði takmarkaðri
og óábyrgari en þar. sem ljós
mæður ynnu með fullri ábyrgð.
i Bandarikjunum hafa ekki
verið menntaðar margar ljós-
mæður. eða aðeins 500 á sfð-
ustu árum. en nú eru þær 1200,
enda hafa Bandarikjamenn lýst
þvi yfir sem skoðun sinni af feng-
inni reynslu. aðstefna beri að þvi,
sem þeir reyndar eru byrjaðir
með. þar er að mennta ljós-
mæður. sem starfi með fullri
ábyrgð.
Ályktun þingsins um starfssvið
Ijósmæðra var: ..Kæðingarhjálp.
umönnun um meðgöngutimann.
meðferð ungbarna og mæðra eftir
fæðingu, fjölskylduáætlanir og
foreldrafræðsla” — telja verður,
að þetta sé nægilegt verksvið og
mjög brýnt i hverju þjóðfélagi.
Margt athyglisvert kom fram á
mótinu, sem ekki verður tiundað i
stuttri fréttagrein. Áherzla var •
sérstaklega lögð á þetta þrennt:
1. Mennta ljósmóðurina, svo hún
sé sem íærust um að vinna sin
störf foreldrum og barninu til
blessunar. 2. Að fræða foreldra
um skyldur þeirra sem foreldra ,
bæði með andlega og likamlega
velferð I huga. 3. Að fræða og
vinna að árangri með fjölskyldu-
áætlunum og reyna þannig að
fa’kka komu óvelkominna barna i
heim. sem er sumstaðar að yfir-
fyllast, með öllum þeim raunum,
er þvi fylgja.
Þegar mótið var sett.flutti Dr.
Roger D. Egeborg aðalræðuna
um efnið ..Let your Horizons be
Broad” — Vikkun sjóndeildar-
liringsins.
Afmælis- og hátiðaköld mótsins
var einkar ánægjulegt. Þar voru
þjóðbúningar i heiðri hafðir. Þaö
vakti sérstaka athygli Islenzku
fulltrúanna. að áður en hátiðin
hófst. var flutt þakkargjörð i bæn.
og siðan báðu allir viðstaddir
Kaðirvorið. hver á sinu móður-
máli.
Skemnitiatriði voru vönduð og
allt, sem fram fór þetta hátiða-
kvöld.var með miklum glæsibrag.
Kuíltrúarnir rómuðu mjög alla
skipan mótsins og málflutning og
töldu. að sitthvað hefði mátt af
þvi læra.
Þær vilja þakka frábærar mót-
tökur og fyrirgreiðslur sendi-
sögunni. að iiðru leyti en þvi.að
þeir bliinduðust aðkomumiinnum
eitthvað.
Gömul saga og merkileg
Kskimóar eru taldir eiga um 15
þúsund ára siigú. þar af á Gr;en
iandi i um 4 þúsund ár. eða frá
diigtim Karaóanna. Það er
a'vintyralegt að kynnast lifi og af-
drifum granlenzku þjóðanna i
landi.sem er jaln hrjóstrugt og
kall sem raun ber vitni. Kr bók
minni ;ellað að lýsa ymsu þvi i
menningu þessara þjóða. sem
liggur ekki á glámbekk og al-
mennt lilill gaumur gelinn.
Bók min ber þess ýmis merki.
að luin er skriluð upp úr dag-
bókarbrotum. Kgsegi frá ýmsum
stiiðum i Granlandi. þar sem ég
hefkomið,og geri stutta grein fyr-
ir siigu • staðarins. merkilegri
veiðitækni og fornum atvinnu-
háttum, og vinn úr samtölum við
ibúana og heimildum. sem ég hef
siðar kynnt mér.
Dýraveiði eftir
dönskum iögum
A Grænlandi kynntist ég svo
miirgu. sem kom mér á óvart. að
mér fannst ómaksins vert. að
segja frá þvi. l>m þetta vil ég
nefna d;cmi. Kg vissi, að Gram-
lendingar veiða hreindýr. en að
þeir veiddu hreindýr af húðkeip-
um vakti undrun mina. og þarf
vissulega hugkva'mni til að láta
sér detta slikl i hug. Kn þegar
komið er á staðinn og spjallað við
vciðimennina. er málið einfalt og
eðlilegt.
Hreindýr eru frá á fæti og erfitt
að komast að þeim og vinna með
Irumstæöum veiðita'k jum . Kn
Gr;enlendingarnir sáu við þessu.
Þeir ráku dýrin út i sjó.og þar
voru þau auðveld bráð. er þeir
skutluðu þau af húökeipum.
herrahjónanna i Washington,
Guðmundi I. Guðmundssyni og
frú Rósu Ingólfsdóttur.svo og öðr-
um, er gerðu dvölina ánægjulega
og lærdómsrika.
Við þökkum það og metum að
hafa átt þess kost að senda full-
Þá er lorvitnilegt að sjá hvern-
ig gamlir veiðimenn umgangast
veiðilög; sem sett eru i
('hristiansborg,og synir það l'rá-
bærlega aðlögunarhæfileika
þeirra. Sauðnaut eru lriðuð
ákveðinn tima árs. en þó með
þcirri undantekningu,að lella má
|)au i bíejunum. þar sem þau geta
reynzt ha'ttuleg. Nú reka Gr;en
lendingar sauðnautin inn i bæina
og skjnta þau þar. Við þvi er ekk-
ert að segja. Með þessu aölaga
þeir sig að diinskum liigum og
liala einnig l;ert nýja veiðita'kni. I
stað þess að drösla þungum
skrokkunum yfir fjallaskörð og
aðra ófærð reka þeir þau á fæti
þangaö sem þeirra er neytt.
Ilúðkoipar sjást varla lengur.
en nú i'acá Grienlendingar á sjó á
plastbátum með utanborðsmótor
og alvapni. Kg kalla þá Bensin-
Kskimóa. Þeir skjóta á allt kvikt,
og má maður þakka fyrir að vera
hvergi na rri, þegar þeir eru á
hreindýraveiðum. að verða ekki
skotinn lyrir cinhverja skepnu.
þar sem maður er með skegg.
Höfðu engin not af
norrænni menningu
Með ýmsum diemum ber ég
saman gamla menningu og nýja.
en i bókinni minnist ég litið sem
ckkert á tslendingabyggðir á
Gnrnlandi á miðöldum. Kg tel
það óþarfa |)vi Gr;enlendingar
liafa ekkert haft af þeim að l;rra.
Gr;enlendingar hafa ekki
l'remuren aðrar þjóðir gelað lifað
án eigin menningar. Kn þeirra
menning er fyrst og lremst verk-
menning. sem þeir fullkomnuðu
svo. að þeir gátu lifað þar sem
ba kur dugðu ekki. islendingarnir
dóu út með doörantana i höndun-
um. en gátu ekkert l;ert af verk-
menningu Kskimóanna. sem þeir
hljóta að hafa kynnzt á siðari öld-
um bvggðarinnar vestur þar.
Neo Kskimóarnir hagnýttu sér
aftur á móti ýmislegt af veiði-
ta'kni Dorsetmanna. Má þar
nci'na veiði sela gegnum andop
þeirra á isnum. Kn ég minnist
ekki.að Gr;enlendingar hali lalið
neitt þess vert al' norr;enni menn-
ingu. að þeir hafi tekið það upp.
trúa á þingið, og teljum þátttöku i
slikum mótum mjög æskilega og
gagnlega, ekki sizt þar sem heil-
brigðismál okkar svo og íslenzku
ljósmæðralögin eru i endurskoð-
un. Frétt frá stjórn
Ljósmæðrafélags tslands.
Bréf frá Magnúsi til Snorra
Vegna útkomu þriðja bindis
æviminninga Snorra Sigfússonar,
fyrrum námsstjóra og skóla-
stjóra, þar sem hann fjallar
einkum um skólastjóraárin á
Akureyri og námsstjórastarfið,
langar mig til þess að biðja
Timann fyrir eftirfarandi
þakkarbréf til Snorra:
,,Kæri Snorri!
Ég hef haft mikla ánægju 'af
að lesa þessa bók þina. Hún vekur
upp minningar um starf okkar i
skólanum, starf sem ekki fólst i
þvi einu að fylgja stundaskránni
hlýða yfirnámsefni og setja fyrir
undir næsta dag, og standa svo
upp. sleppa nemendunum út,
halda svo heim i misjöfnu skapi
yfir góðri eða lélegri frammist.
barnanna. Um þannig starf var
sjaldan að ræða i skóla undir
þinni stjórn. Þú kveiktir eld
áhuga og trúar á starfi okkar og
nemendanna sem sjálfstæðrar
veruenekki .hópsálar. Áhugi á
að ..grafa upp það gull, sem guð
vor i mannssálum fól,” ekki
aðeins hjá þeim sem beztar
námsgáfur höfðu. heldur lika hjá
hinum. sem minna máttu sin i
þeim efnum.
Þess vegna varð skólinn eins og
hann var, i rauninni fyrirmyndar
skóli með sérlega samstiltan
kennarahóp og prúðan nemenda-
hóp.
Ég man að fyrir kom, að okkur
fannst þú kröfuharður, en við
fundum lika, að þú gafst okkur
áhugaeld með hinni nýju kröfu, og
þú blést að glæðunum, ef þær
vildu kulna og það var okkur
mikilsvert.
Þú hafðiropinn hug fyrir öllum
nýjungum i skólamálum, beindir
huga okkar að þeim, ef þú hélzt,
að þær gætu orðið til að glæða
áhuga eða auka fjölbreytni i
starfi. eða verða til að hjálpa
nenendunum til aukins þroska.
Þetta vil ég allt þakka þér. Og
þá ekki siður styrka stjórn, sem
þó aldrei varð aö ofstjórn. ,,Þú
brúkaðir aldrei vönd né valds-
mannsraust. Þú virtist stjórna
fyrirhafnarlaust.”
En i þessari góðu bók þinni
hefir misritazt, á myndina af ísl.
vikunni, fyrstidagur en á að vera
siðastidagur eins og i bókinni er
réttilega greint frá.
Magnús Pétursson
Kennari
' l!)72
TÍMINN
11
UPPELDISLEIÐTOGI
VIÐ ALDA HVÖRF
Snorri Sigfússon: Kerðin frá
Brekku. Minningar 111. útgef-
andi: lðunn, Keykjavík 11172.
Snorri Sigfússon er að likind-
um elztur þeirra höfunda. sem
senda frá sér bækur að þessu
sinni. Nú kemur frá hendi hans
þriðja og siðasta bindi æviminn-
inga.sem heita einu nafni Kerðin
frá Brekku. Iðunn hefur gefið
minningar Snorra út, og eru þær
snoturlegar að heimanbúnaði. Þó
er þar á verulegur annmarki:
nafnaskrá er engin, og hefði þó
verið bráðnauðsynlegt að láta
hana fylgja lokabindi. Og ekki er
einu sinni efnisyfirlit nemá með
öðru bindi. Er þessi yfirsjón
óskiljanlega af hendi forlags, er
yfirleitt virðist vanda frágang
bóka sinna.
Snorri Sigfússon kennir sig til
uppruna sins með hreinskiptnum
hætti eins og hans var von og visa.
Á Brekku i Svarfaðardal fæddist
hann 31. ágúst 1884. Sú ræktar-
semi og tryggð við átthagana sem
bókarheitið ber vott um er engin
sýndarmennska: það vita þeir
sem til höfundarins þekkja.
1 fyrsta bindi Eerðarinnar frá
Brekku (1968) greinir Snorri frá
uppvexti sinum i Svarfaðardal.
Siðan segir af námi hans við
Gagnfræðaskólann á Akureyri i
hópi ungra manna, sem ýmsir
urðu siðar kunnir skörungar á
mörgum sviðum þjóðlifsins. Voru
þar á meðal Þórarinn Eldjárn,
Jónas Jónsson, Jón Árnason og
Þorsteinn M. Jónsson. Snorri
kaus sér i öndverðu vettvang
kennslu og skólastarfs, þar sem
hann hefur unnið svo ósleitilega
sina löngu ævi. Til undirbúnings
lifsstarfinu hélt hann til Noregs
skömmu eftir gagnfræðapróf, og
stundaöi um skeið nám við lýðhá-
skóla i Voss. Var það nokkuð titt á
fyrstu áratugum aldarinnar, að
ungir menn leituðu sér menntun-
ar við norræna lýðháskóla, og
hlutu þar ýmsir staðgóða undir-
stöðu. Þegar heim var komið tók
Snorri til óspilltra málanna við
Til min laumaðist orð..heitir
bók, sem út er komin hjá Leiftri
og hefur að geyma 25 erindi eftir
sr. Pétur Magnússon frá Valla-
nesi,og er þess getið, að hún sé
gefin út á ábyrgð höfundar.
Mörg þessara erinda hefur sr.
Pétur flutt i útvarpið og eru sum
orðin nokkuð gömul. Ein ritgerðin
er um Rikisútvarpið, og kemur
þar fram,að höfundi þykir sú
stofnun ekki hafa metið sig að
verðleikum.
Sr. Pétur tekur til meðferðar i
þessum erindum ýmis þau efni,
sem miklu varða. Mér virðist, að
tvennt sé það.sem hann telji
mestu illu valda i þjóðfélagi
okkar i seinni tið: Kommúnis-
minn og negratónlist. Hvorugu
skal ég hæla, en mjög virðist mér,
að sr. Pétur einfaldi hlutina fyrir
sér stundum.
Kyrsta erindið i bókinni heitir
baráttan við geispann og er
geispinn þar tákn leiðindanna.
Þar er þvi réttilega lýst, hvað það
sé raunar óeðlilegt að láta sér
leiðast og óska þess, að sem fljót-
ast sé numið af þeirri dýrmætu
gjöf, sem lifið er.
Hér er komið að miklu og
merku viðfangsefni. Kást lagði
sál sina að veði forðum daga gegn
þvi, að Mefistófeles gerði honum
lifið svo unaösrikt, að hann óskaöi
þess, að timinn stæði kyrr. Til
kennslustarí, fyrst i átthögum
sinum um skeið, en árið 1912 réðst
hann skólastjóri við barnaskól-
ann á Klateyri við önundarfjörð.
Lýkur þar frásögn f'yrsta bindis.
i öðru bindi (1969) segir Snorri
frá störfum sinum meðal Vest-
l'irðinga, en á Klateyri bjó hann
um átján ára skeið. Um þær.
mundir, eins og raunar bæði fyrr
og siðar, tók hann rikan þátt i
Snorri Sigfússon
l'élagsmálum, og koma hér við
sögu fjölmargir menn sem hann
kynnlist og starfaði með. Og i
,,sumarleyfum" sinum frá
kennslu og skólastjórn fékkst
Snorri um áratugi við sildarmat,
var yfirmatsmaður, fyrst á ísa-
firði og siðan Siglulirði: gekk
hann þar fram af sömu atorku og
stjórnsemi og við kennslustarfið.
Krásögn hans af þessum umsvif-
um öllum eykur ljölbreytni minn-
inganna, þótt kennslan sé lifs-
starfið og standi hug hans næst.
Krásögn annars bindis sleppir
1930, þegar Snorri hefur tekið við
þess kom aldrei, en Kást varð
ánægður með það, hvernig timinn
leið, þegar ræktunarframkvæmd
ir tóku hug hans allan. Svo segir
Göthe i einum frægasta sjónleik
Vesturlanda. Og þetta er efni,
sem vert er að hugsa um.
Sr. Pétur hefði vel mátt halda
lengra i hugleiðingum sinum um
þessi efni. Ég held, aö það sé rétt,
sem Viktor Krank heldur fram,
að áhugaleysi, trúleysi á tilgang
lifs sins og leiðindi af þeim sökum
stjórn Barnaskóla Akureyrar og
yl'irgefur Vestlirði.
Siðasta bindi minninganna sem
nú liggur l'yrir segir frá starfi
Snorra á Akureyri. Vitanlega er
einkum greint frá starfinu við
barnaskólann, en einnig almennu
bæjarlil'i, og koma hér sem áður
við sögu margir samferðamenn
höfundar. Stjórn Snorra á Barna-
skóla Akureyrar var mikilsvert
mótunarstarl', og stuðlaði hann
þar mjög að reglusemi og hollum
skólabrag: einnig hafði hann
jafnan glöggt auga með nýjung-
um i skólastarfi og fór fyrir i
ýmsum efnum. Ljúka þeir sem til
þekkja upp einum munni að
skólastjórn hans hafi verið til
l'yrirmyndar. Hann veitti skólan-
um á Akureyri forstöðu lil ársins
1947, varð þá námsstjóri á
Norðurlandi til 1954, er liann lét af
störfum fyrir aldurs sakir. Á
þessum siðasta og viðta’kasta
vettvangi vann hann einnig
merkilegt skipulagsstarf. Eftir
að Snorri hvarf úr tölu embættis-
manna hefur hann sinnl sinum
mörgu áhugamálum al' þeim eld-
móði, sem æ’tið hel'ur einkennt
stört' hans. Siðasti áviixtur iðju
hans i liárri elli eru þessar æ-vi-
minningar.
Kerðin frá Brekku er merkileg
bók, þótt ekki væ'ri l'yrir annað en
það/hve hún er sönn og Ijóslilandi
mynd höl'undar sins. Ál' þeim sök-
um mun hún verða dýrmæt þeim
fjölmörgu, sem liafa al' honum
einhver kynni. Jalnlramt er hún
merk þjóðlil'sheimild, sem jalnan
mun leilaðtiler menn vilja kynna
sér islenzka skólasögu þessarar
aldar. Kramlag Snorra Sigfús-
sonar er þar val'alaust þyngra á
metunum en l'lestra annarra. Og
hann leil aldrei á starf silt sem
fræðsluslarf eingöngu, heldur var
honum og rikur i huga sá þáttur
þess að vcila nemendum sinum
siðl'erðilegl og trúarlegt uppeldi.
Þeirri hliðhelur mun minna vcrið
sinnt á siðari timum með nýjum
aldarha’tti, og skal ekki um það
da’mt, hvort sú breyling er til
séu mesta mein þessara ára. Það
la'knast ekki nema fyrir áhuga-
mál, þannig að við gelum, eins og
Kást, orðið ánægð með það,
hvernig timinn líður vegna þess,
að við erum önnun kafin við að
skapa betri heim, en þó engan
veginn nauðsynlegt að hat'a allan
heim eða allt mannkyn i huga.
Þvert á móti má áhugasviðið
vera svo þröngt og takrriarkað
sem vera vill, aöeins ef það
rúmar verkefni fyrir áhuga og
starfskrafta, þá getur j)að orðið
sáluhjálp úr myrkviði bölsýni og
trúleysis, leiðinda og tómleika.
Sr. Pétur ræðir i sumum þess-
ara ritgerða um samband trúar
og siðgæðis og heldur þvi fram, að
voði sö vis i siðferðislegum efn-
um, ef trú á guð og annað lif
hverfi. Ellaust er hægt að færa
rök fyrir þvi, að trúin á strangan
dómara, sem nái til manna eftir
dauðann, skapi oft aðhald. Til
þess.að það dygði, ættu menn þó
helzt að trúa þvi, að ekki væri
hægtað kaupa sig undan dómnum
með öðru en breytni sinni. Hins-
vegar er þrælsótti ekkert siðgæði,
augnaþjónustan litil dygð. Ef við
neitum okkur um óhæfuverk, sem
okkur langar til að vinna, en þor-
um þvi ekki, af þvi að dómarinn
sjái til okkar og muni ná til okkar
með hefnd sina, þá er það augna
Kramhald á bls. 19
batnaðar: af ávöxtunum skuluð
þér þekkja þá.
Oll frásögn Eerðarinnar frá
Brekku er einkar ljós og lifandi.
Lesandanum er örðugt að trúa að
hér haldi á penna tæplega niræð-
ur maður. Höfundur vikur sjálfur
að þvi, að sumum muni þykja
liann bera samferðamönnum of
vel söguna. Vissulega heldur
hann litt á loft áviröingum
manna. En slíkt er fráleitt að
virða höfundinum til dóm-
greindarleysis, heldur er það i
fullu samræmi við mannúðar-
sjónarmið hans og bjartsýnt lifs-
viðhorf. Og margt er minnilegt i
frásögnum hans al' samtiðar-
mönnum: ég nefni aðeins þá
mynd sem hann bregður upp i sið-
asta bindi af Sigurði skóla-
meistara i kirkjunni á Bakka i
öxnadal.
Andrés Kristjánsson ritar
ágæ’lan formála að þriðja bindi
minninganna, og kemst þar svo
að orði: „Mannskilningur Snorra
Sigtussonar hel'ur alla tið verið
l'rábæ’rlega næmur, og ást hans á
æskunni fölskvast ckki þótt hann
hal'i náð liárri elli. Það er eins og
liugur hans geti ekki elzt. Áliug-
inn er enn jafn vakandi og á beztu
árum æ’vinnar. llugsjónir hans
hal'a ekki orðiö eftir i landi liðins
tima, heldur numið ný lönd og
tengt sig við timann eftir þvi sem
æ’vil'erðinni miðaði fram. Þótl við
höl'um átt margt afbragðsmanna
i skólastarfi á liðnum áralugum,
hika ég ekki við að segja - án alls
samanburðar að öðru leyti— , að
Snorri Sigfússon er engum þeirra
likur. I skólasögu þjóðarinnar á
þessari öld á hann sitt eigið óðal,
st;erra og gróskumeira en flcstra
annarra, og það sem liann sáði til
á flughraðri en langri ævi, hcfur
borið og mun bera margfaldan
ávöxl”.
Undir þessi orð munu allir gela
tekið, sem bezt til þekkja. En æ'vi
og starf Snorra Sigfússonar veitir
lilefni til að liugleiða sögulegt
hlulskipti þeirra. sem ungir heils-
uðu tultugustu öldinni og Iiorfðu
vonglaðir Iram til þess er hún
myndi l';era þjoð þeirra, ef djarf-
mannlega væ'ri starl'að. Þessir
menn hal'a nú lokiö löngum
starfsdegi. Klestir eru horfnir af
sjónarsviðinu, en Snorri er meðal
þeirra sem eftir standa, og getur
nú horlt stoltur ylir larinn veg. i
;esku heillaðist hann ásamt jafn-
öldrum sinum af hugsjón ung-
m en na féiagsli rey 1'i nga ri n na r
sem gegndi svo mikilsverðu hlut-
verki á sinni lið. Siðan gengu þeir
héils liugar til liðs við samvinnu-
stelnuna, sem þeir trúðu að
mundi efla hag fólksins i landinu.
()g þessir menn áttu vissulega
sina glæstu stund. Snorri vikur að
þvi i lokahindi endurminninganna
með þessum (irðum :
„Áratugirnir milli heimsstyrj-
aldanna, 3. og 4. tugur aldar-
innar, eru okkur gömlu mönnun-
um ákaflega hugslæiðir. Þá réðu
l'élagshyggjan og þegnskapar-
andinn rikjum, el'ld af trúnni á
mátl samvinnu og samtaka. I>að
er lika eftirleklarvert, hve miklu
var þá komið I verk án stórskulda
á þessum tekjulitlu árum. En þá
mátti segja að hver þegn skilaði
miklu starli. Rikissljórnir voru
þá ekki margmennar og unnu
sleitulaust, og áreiðanlega varð
þá komið tiilu á nelndir, a.m.k.
þær sem launaðar voru. Þetta
vissu menn og kunnu vel að meta,
lögðu sjálfir á sig erfiði og reikn-
uðu ekki til peningaverðs hverja
stund”.
i þesSum orðum er lólgið Tif's-
viðhorf Snorra Sigfússonar og
samliðarmanna hans sem stund-
um hafa verið nelndir aldamóta-
menn: undir þessu merki unnu
þeir sina sigra. Og nú hefur
Snorri miðlaðanda þessa tima til
þeirra, sem nú slanda á vettvangi
þjóðlil'sins, mótaðir af óliku
gildismati. Sjáll'ur hefur Snorri
varðveitt æskuglóð sina svo vel að
undrun og aðdáun vekur hverjum
lesanda bóka hans. Kerðin frá
Brekku er lærdómsrikt rit á
margan hátt. En gildi hennar er
þó mest íyrir þá, sem nú eru ung-
ir og bornir inn i allt að aðra ver-
öld en þá, sem ól aldamótamenn-
ina. i spor þeirra manna mun
ekki ljúka þótt timar liði og við-
horf breytist og lifshættir taki
hamskiptum. Kerðin frá Brekku
minnir á hlut þessarar kynslóðar
i sókn þjóðarinnar til meiri
þroska og hamingjurikara lifs.
Gunnar Stefánsson.
Erindi séra Péturs frá Vallanesi