Tíminn - 19.05.1973, Síða 11

Laugardagur 19. mai 1973
TÍMINN
11
Hver sem ástæða þess er, aö
fjöldi þjóðfélagsþegna veigra sér
við þvi að leita sér lögfræði-
aðstoðar, þá er ljóst, að sú stað-
reynd er mjög bagaleg og ekki
sizt fyrir þá sök að hún eykur
þjóðfélagslegt órettlæti. Þeir
menn, sem eru i sterkri aðstöðu,
ráða sér lögfræðinga til þess að
vernda sina hagsmuni, en hinir,
sem minna mega sin og þurfa þvi
oftast á meiri aðstoð að halda, til
að tryggja rétt sinn, njóta hennar
ekki. Þvi hlýtur sú spurning að
vakna, hvort samfélaginu beri
ekki að tryggja öllum þegnum
sinum, hver svo sem efnahagsleg
staða þeirra er, fullkomið jafn-
rétti á þessu þýðingarmikla sviði
Það er tómt mál að talaum,að
re'ttarkerfið sé öllum opið, þegar
það á sama tima er staðreynd að
félagslegar aðstæður gera út um
hvort menn nýta þann rétt sinn
eða ekki.
Hræringar meðal
nágrannaþjóða
Spurningin um, hvernig tryggja
megi öllum þjóðfélagshópum
öruggan aðgang að lagalegri
aðstoð hefur lengi verið til
umræðu meðal nágrannaþjóða
okkar. 1 Danmörku er starfandi
Studenternes rettshjælp, en það
er sjálfseignarstofnun, sem sett
var á fót árið 1885.
Núgildandi reglugerð fyrir
stofnunina er frá árinu 1969.
Réttarhjálpin grundvallast á
ólaunaðri þátttöku um það bil 65
lögmanna, en aðeins forstöðu-
menn og skrifstofufólk þiggja
laun fyrir starf sitt. Stofnunin fær
fjárstyrk frá einkaaðilum 'jáfnt
sem opinberum.
Rétt til að njóta þjónustu
réttarhjálparinnar hafa allir,
sem hafa undir 30.000 d.kr. i
árslaun. Menn sem hafa hærri
tekjur en þessar, geta þó einnig
notið þjónustu stofnunarinnar, ef
sérstök tilvik eru fyrir hendi, svo
sem barnafjöldi, litlar eignir
o.s.frv. Málsmeðferðin er þannig,
að sá sem aðstoðar leitar gerir i
upphafi grein fyrir vandamálum
sinum og siðan er tekin af hálfu
réltarhjálparinnar afstaða til
hinnar lögfræðilegu stöðu og hver
næstu skref verði af hálfu
stofnunarinnar.
Réttarhjálpin afgreiðir strax i
upphafi öll minni háttar mál svo
sem innheimtu, umsóknir, skjöl
og fleira. Ef gangur málsins
virðist ætla að verða flókinn, er
það sent til einhvers af lög-
mönnum stofnunarinnar, sem
hefur það á sinum snærum eítir
það.
Þessi ókeypis þjónusta við lág-
launafólk, hefur vaxiö mjög að
magni til undanfarin ár. Arið
1970-71 voru bókuð 7503 ný mál
hjá dönsku réttarhjálpinni.
1 Osló rekur Oslóborg stofnun,
sem veitir ókeypis lögfræðiaðs-
toð, „Kontor for fri rettshjælp”.
Umfangsmikil rannsókn fer nú
fram á vegum Oslóborgar á
þörfinni á ókeypis lögfræðiaðstoð
fyrir almenning.
Þess má geta, að laganemar
viö háskólana i Osló og Bergen
reka einnig ókeypis lögfræði-
þjónustu fyrir almenning. Þegar
slúdentarnir hófu þessa starfsemi
mætti það töluverðri andstöðu frá
starfandi lögmönnum i borg-
unum, sem óttuðust að þeirra
eigin viðskipti myndu minnka
fyrirvikið. Raunin hefur þó orðið
ömnur. Flest fólk, sem leitar til
laganemanna, kemur þangað i
þeim tilgangi að verða sér úti um
upplýsingar um lögfræðilega
stöðu sina. Fólkið vill fá að vita,
hvort eitthvað sé hægt að gera i
þessu og þessu tilfelli, Laga-
nemarnir leysa úr þeim vanda-
málum, sem þeir i fljótu bragði
ráða við , en ef málið reynist
umfangsmeira, visa þeir þvi til
einhvers lögmanns i borginnþsem
tekur málið að sér. Reynslan
sýnir, að fæstir þeirra, sem nú
snúa sér til stúdentanna, hefðu
nokkurn tima snúið sér til lög-
fræöings, ef þessi ókeypis frum-
þjónusta hefði ekki verið fyrir
hendi. Hefur þvi framtak stúdent-
anna orðið til þess að sifellt fleiri
njóta nú lögfræðilegrar verndar
hagsmuna sinna, og hefur þetta
jafnframt komið lögmönnum til
góða, þar sem þeirra ‘störf hafa
aukizt.
Hugmyndir
til úrbóta
t lok framsöguerindis sins vék
Framhald á bls. 27.
Mynd frá fundi Lögfræðingafélagsins, sem haldinn var i hinum nýju húsakynnum Hótels Ilolts. Gunnar Jónsson hæstaréttarlögmaður hefur
orðið. (Timamynd Gunnar)
LÖGFRÆÐIAÐSTOÐ
ÁN ENDURGJALDS
— afhyglisverðar umræður hjá Lögfræðingafélagi íslands
90% af starfandi lög-
mönnum í Danmörku
nota 90% af vinnutima
sinum, til þess að þjóna
10% þjóðarinnar,
þ.e.a.s. atvinnurek-
endum og fjármála-
spekúlöntum”.
Þessa tilvitnun sótti
Gunnar Eydal til danska
doktorsins Ole Krarup,
sem er starfandi pró-
fessor i lögfræði i Kaup-
mannahöfn. Gunnar
sem er útskrifaður lög-
fræðingur frá Háskóla
íslands vorið 1971, flutti
erindi hjá lögfræðinga-
félagi íslands nýlega,
sem hann nefndi ,,Lög-
fræðiaðstoð án endur-
gjalds.” í erindi sinu
kom Gunnar nokkuð inn
á eðli lögfræðiaðstoðar
og leitaðist við að gera
grein fyrir þvi, hversu
rika þörf þjóðfélagið
hefur fyrir slika aðstoð.
Gunnar vitnaði enn i prófessor
Ole Krarup, þar sem hann spyr:
„Hvernig i ósköpunum fara
háskólar að þvi að umturna svo
hugsun lögfræðinga, að á sama
tima og þeir lifa i trú á jafnrétti,
frelsi og pólitiskt hlutleysi, stuðla
þeir að ójafnrétti, ófrelsi og póli-
tisku óréttlæti i starfi sinu? Starf
danskra lögmanna felst i þvi að
vernda hagsmuni hinna sterku
gegn hagsmunum hinna veiku,
þ.e. hagsmuni atvinnurekenda
gegn verkamönnum og hagsmuni
viðskiptalifsins gegn neytendum.
Gunnar sagði siðan: „Ef þetta
mat professorsins er á rökum
reist, hlýtur að vakna sú
spurning, hvort svipað sé uppi á
teningnum hér á landi. Ætla má,
að ef frá eru taldir þeir lögfræð-
ingar, sem starfa hjá þvi opin-
bera, starfi allstór hluti islenzkra
lögfræðinga i þágu einkaatvinnu-
rekstrar og hafi þannig að aðal-
starfi, að þjóna hagsmunumþess
tiltölulega fámenna hóps,
sem eignarréttinn hefur á
atvinnu- og þjónustufyrirtækjum.
Einnig má ætla að stór hluti af
starfi lögmanna fari i að þjóna 10
prósentunum, sem Krarup ræðir
um. 1 þessu sambandi má benda á
að mjög fátitt er, að hin stærri
verkalýðsfélög ráði til sin lög-
fræðinga.
Þvi miður liggur mér vitanlega
ekki fyrir nein könnun á þvi,
hvernig störf islenzkra lögmanna
skiptast, miðað við stéttir og
starfsgreinar, en að minu viti
væri mikil nauðsyn á slikri þjóð-
félagslegri könnun. Ég óttast, þvi
miður, að niðurstöðu slikrar
könnunar mundi svipa mjög til
þeirra talna, sem vitnað var til
hér að framan.”
Þörfin fyrir
lögfræðiaðstoð
Ef maður fær slæma tannpinu,
eða önnur likamleg óþægindi,
þykir sjálfsagt og eðlilegt að leita
læknis og reyna að fá úr meininu
bætt. Ef bfllinn bilar, er umsvifa-
laust farið með hann til viðgerðar
og það oft, án þess að athuga
hvort fjárhagurinn leyfir slik út-
gjöld að svo stöddu.
Annaö viðhorf kemur upp, ef
sami maður stendur frammi fyrir
lögfræðilegu vandamáli. Það
þykir engan veginn sjálfsagt og
eðlilegt að leita til lögfræðings i
sliku tiifelli. Það er oft ekki fyrr
en þörfin er orðin mjög brýn og
ekki verður hjá þvi komizt, að
menn telja nauðsynlegt að leita
þjónustu og aðstoðar lögfræðinga.
Astæður þessa eru sjálfsagt
margar og af ýmsum toga
spunnar. Gunnar taldi, að þær
væru þó helzt þrenns konar:
1. Fjárhagslegs eðlis.
2. Lögfræði og lögfræðingar
væru almenningi framandi og þvi
veigraði fólk sér við þvi að leita
lögfræðilegrar aðstoðar.
3. Vantraust á lögfræðingum.
Ljóst er að fjárhagshliðin
skiptir verulegu máli þegar menn
standa frammi fyrir lögfræðilegu
vandamáli. Mjög rik tilhneiging
er meðal fólks, að reyna að spara
sér þann kostnað, sem þjónust-
unni fylgir, á sama hátt og menn
eru t.d. tregari til að leita sér
læknis, ef þeir þurfi sjálfir að
greiða allan þann kostnað, sem af
slikri þjónustu leiðir. Undir
slikum kringumstæðum myndi
sjúklingurinn ærið oft koma of
seint til læknisins, of seint til að
unnt væri að komast fyrir rætur
meinsins. Sama er uppi á ten-
ingnum varðandi lögfræði-
þjónustu. Ef viðkomandi heföi
leitað aðstoðár lögfræðings i
upphafi, t.d. við fasteigna- eða
bifreiðakaup hefði hann getað
firrt sig kostnaðarsömum mála-
rekstri og fjárhagslegu tjóni.
Einnig benti Gunnar á þá stað-
reynd, að kostnaður við mála-
rekstur fer mjög vaxandi hér á
landi.
Miklar likur eru á þvi, að lög-
fræði sé öllum almenningi ákaf-
lega fjarlæg. Kemur þar margt
til, m.a. að lagamálið er öllum
almenningi illskiljanlegt og svo
hitt, að allur gangur mála er bæði
seinn i vöfum og forrnbundinn, og
virkar þvi fráhrindandi. Af
þessum ástæðum taldi Gunnar,
að viss hópur manna setti sig i
varnarstöðu gagnvart lögfræð-
ingum og óskaði ekki eftir ýkja
nánum samskiptum við þá stétt
manna.
1 þriðja lagi benti Gunnar á
þann möguleika, að almenningur
hefði vantraust á lögfræðingum.
Ef sú er raunin leitar fólk að
sjálfsöðgu ekki til þeirra fyrr en i
ýtrustu neyð.
Gunnar Eydal lögfræðingur flytur erindi sitt á fundi lögfræðingafélagsins. Fyrir enda borðsins situr Þór
Vilhjálmsson fundarstjóri. Aðrir á myndinni eru Páll S. Pálsson hrl. örn Clausen hrl. og Guðrún Er-
lendsdóttir hrl. (Tímamynd Gunnar)