Tíminn - 20.07.1973, Page 9

Föstudagur 20. júli 1973.
TÍMINN
9
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar: Þór-
arinn Þórarinsson (ábm.), Jón Helgason, Tónjas Karlsson,
Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason. Ritstjórnarskrif-
stofur i Edduhúsinu viö Lindargötu, simar 18300-18306. Skrif-
stofur f Aöaistræti 7, simi 26500 — afgreiöslusími 12323 — aug-
lýsingasfmi 19523. Askriftagjaid 300 kr. á mánuöi innan lands,,
i lausasölu 18 kr. eintakiö.
Blaöaprent h.f
____ ■'
Hver hefur valdið?
Stjórn Framkvæmdastofnunar rikisins hefur
nú gert samhljóða ályktun, þar sem tekið er
undir þá kröfu, sem sett var fram hér i Timan-
um sl. sunnudag að byggingaframkvæmdir við
nýja Seðlabankahöll á Arnarhóli verði stöðvað-
ar. Allir fulltrúar stjórnarflokkanna i stjórn
Framkvæmdastofnunarinnar stóðu að þessari
ályktun, en fulltrúar stjórnarandstöðunnar,
Sjálfstæðisflokks og Alþýðuflokks, sátu hjá við
atkvæðagreiðslu, þ.e. höfðu enga skoðun á
málinu.
í ályktun stjórnar Framkvæmdastofnunar-
innar var þeim eindregnu tilmælum beint til
rikisstjórnarinnar og stjórnar Seðlabankans,
að fyrirhuguðum framkvæmdum við húsbygg-
ingu Seðlabankans á Arnarhóli verði frestað. 1
ályktuninni segir ennfremur, að þau miklu
áform i rafvæðingu, samgöngumálum, frysti-
iðnaði, hollustuháttum á vegum sveitarfélaga
og á fleiri sviðum, svo og fyrirsjáanleg upp-
bygging vegna Vestmannaeyjagossins, sem
nauðsynlegt virðist að ljúka á næstu fjórum ár-
um, séu svo umfangsmikil og brýn, að óhjá-
kvæmilegt verði að sýna fyllstu varkárni og
aðhaldssemi i öðrum opinberum framkvæmd-
um, sem auðveldara er að fresta.
Stjórn Framkvæmdastofnunarinnar vitnar
til lagaákvæða þess efnis að stofnunin skuli
hafa með höndum heildarstjórn fjárfestingar-
mála i landinu og með hliðsjón af mikilli og
óumdeilanlegri þenslu i fjárfestingu og á
vinnumarkaði skorar hún á rikisstjórn og
Seðlabankastjórn að hætta nú við framkvæmd-
ir. Var framkvæmdaráði stofnunarinnar falið
að ræða við Seðlabankastjórn um málið, og i
fyrradag óskaði framkvæmdaráðið eftir fundi
með stjórn Seðlabankans. Ekkert svar hafði
borizt við þeirri beiðni, er þetta var skrifað,
nema ef það má skilja sem svar Seðlabankans,
að i gærmorgun var tekið til við að sprengja
klappir Arnarhóls.
í lögunum um Seðlabankann segir, að
bankamálaráðherra fari með æðstu stjórn
bankans ásamt bankaráði. Bankamálaráð-
herrann ætti þvi að geta stöðvað þessar fram-
kvæmdir. Leiki þar vafi á, hefur bankamála-
ráðherrann áreiðanlega þingmeirihluta fyrir
bráðabirgðalögum til að taka þar af allan vafa.
í Timanum sl. sunnudag var minnt á ákvæði
málefnasamnings rikisstjórnarinnar um
bankamál og þær tillögur um sameiningu Út-
vegsbanka og Búnaðarbanka, sem stjórnskip-
uð nefnd hefur gert og nú liggja til athugunar
hjá bankamálaráðherra.
Ef ætlunin er að standa við ákvæði málefna-
samningsins og sameina banka og fjárfesting-
arsjóði og draga saman segl Seðlabankans,
eins og menn hafa skilið málefnasamninginn,
hljóta að skapast alveg ný viðhorf i húsnæðis-
málum bankanna i miðborginni. Og það er
óverjandi með öllu að ráðast nú i bullandi of-
þenslu á fjárfestingar- og vinnumarkaði i nýja
bankabyggingu i miðborginni áður en úrslit
eru fengin i endurskoðun bankakerfisins. Stað-
arval hinnar nýju byggingar er svo kapituli út
af fyrir sig.
Timinn skorar á bankamálaráðherra að
stöðva þegar i stað þessar framkvæmdir
Seðlabankans og skylda hann til að rifa báru-
jarnsgirðinguna niður og koma lóðinni i samt
lag. —TK
Walter Scwarz, The Guardian:
Indverjar búa við mat-
arskort og verðbólgu
Uppskera varð minni en ætlað var og þjóðnýting
hveitiheildsölunnar mistókst
StÐAST i júni skrifaði ritstjóri
Indian Express: „ Astandiö
hefir aldrei veriö jafn erfitt og
nú þau 25 ár, sem viö höfum
notiö sjálfstæöis. Vatns-
skorturinn, veröhækkanirnar,
stöönun i iönaði, atvinnuleysi
og tiö brot á lögum og reglum
veldur erfiöleikum, og sundr-
ungu I eina flokknum, sem er
nrTrilarn^ fjölmennur og vel
skipulagður tit*lþess að halda
um stjórnartaumana”.
Allt er þetta hvert öðru háö.
Matarskorturinn ofan á
þurrkana i fyrra lagöist á eitt
meö mistökum i dreifingar-
kerfinu og olli siaukinni verð-
bólgu. Vatnsleysið jók orku-
skortinn og hann olli vöntun á
ýmsu, allt frá áburöi og upp i
steinoliu. Orkuskorturinn
lamaöi einnig áveitukerfin og
nú er hjóliö komið heilan
hring, þar sem vöntunin i
fyrra stuðlar að fæöuskorti
aftur i ár.
Þegar nálega allar tekjur
ganga til matarkaupa og verö
matvöru hækkar frá 20 til 40 af
hundraði á ári er verðbólgan
ekkert gamanmál. Hún hlýtur
aö ergja alla, allt frá starfs-
mönnum orkuveranna i New
Delhi til hinna vopnuðu
lögregluþjóna í Uttar
Pradesh, sem gerðu uppreisn i
júnl.
ÞEGAR ókyrrö rlkir meöal
almennings fara stjórnmála-
mennirnir aö lita I kring um
sig og huga að tækifærum.
Almenn óánægja haföi blásiö 1
glæöur rigs og óvildar I flokks-
stjórninni I ýmsum mikil-
vægum fylkjum og tendraö
þar loga. Segja má, að sumar
þessar deilur hafi staöið milli
framfarasinna og afturhalds-
manna. En i Uttar Pradesh,
Andhra Pradesh, Gujerat,
Bihar og viöar annars staöar
standa átökin milli þrárra
valdhafa og óánægöra valda-
lausra manna I stjórnar-
flokknum. Frú Gandhi hafði
tilnefnt sitt eigiö forsætis-
ráöherraefni i öllum þessum
fylkjum, en þeir oröiö aö lúta i
lægra haldi. Lýöræðisstjórn
hefir verið lögö niöur i þremur
fyikjum og i þriöjungi Indlands
er forsetastjórn eins og sakir
standa.
Þetta kann aö virðast enn
alvarlegra fyrir frú Gandhi en
matarskorturinn. I höfuöborg-
inni minnir ástandiö i skyggi-
lega á klikudrátt, afturhald og
getuleysi i stjórnmálum hér
áöur fyrr, en frúin hóf sjálf
byltingu gegn þvi ástandi árið
1969 og sigraði.Kjörorö hennar
þá voru framfarir og afnám
fátæktarinnar, en nú eykst
fátæktin og framfarirnar
stranda á innbyröis deilum.
MIKILVÆGUR þáttur I
kerfi frú Gandhi var að hafa
traust taumhald á fylkja-
stjórnum meö þvi að gera sina
eigin fulltrúa, sem hún gat
treyst, aö forsætisráöherrum.
Þetta blessast enn allviða, en
fulltrúa hennar hefir sums
staöar brostiö vinsældir og
beöiö lægri hlut fyrir keppi-
nautum slnum.
Þegar svo árar, horfir ekki
vel fyrir framfarir. Unnt er að
hugsa upp umbætur i New
Delhi, en þeim verður að
koma i framkvæmd i
fylkjunum sjálfum. Þaö er
ekki unnt þegar ráöuneytin
eru önnum kafin viö aö leggja
á ráöin um fall forsætisráö-
herrans.
Þetta kemur bráðum fram I
kosningaúrslitum. 1 febrúar i
vetur eiga að fara fram kosn-
ingar I Uttar Pradesh, sem er
Indira Gandhi
stærsta fylki Indlands meö 19
milljónir ibúa. Skýrslur
starfsmanna stjórnarflokks-
ins um ástandiö I fylkinu eru
ekki uppörvandi. Þjóðnýting
hveitiheildsölunnar hrökk
ekki til þess aö halda veröinu
niöri. Þetta hefir vakið andúö
bæöi hinna riku kaupmanna
og neytendanna fátæku.
FLEIRA veldur áhyggjum
um úrslit kosninganna i Uttar
Pradesh. Þréttán af hundraöi
kjóse’nda eru múhameðstrúar.
Þeir hafa til þessa fylgt
Congressflokknum að málum,
en nú litur út fyrir, að þeir
snúist á sveif með samtökum
heimamanna og öðrum and-
stööuflokkum rikisstjórnar-
innar. Fyrir skömmu voru
samþykkt lög, sem hnekktu
sjálfstæði háskóla múhameðs-
trúarmanna. Þetta setti ugg
aö múhameöstrúarmönnum,
sem höföu þótzt órétti beittir á
vinnumarkaði og kvörtuöu
undan afskiptaleysi stjórn-
valda af óeirðum heima I
héraöi.
Ekki er þvi aö undra þó aö
frú Gandhi hafi notað öll tiltæk
tækifæri til aö fara til Uttar
Pradesh aö undanförnu. Hún
mun fljótlega láta breyta
lögunum um háskóla
múhameðstrúarmanna.
Afstaöa þeirra i heimafylki
hennar kann að ýta undir
viöleitni hennar til aö ná
samkomulagi viö Bhutto
forseta Pakistan um skil
striösfanga.
En Congressflokkurinn
tapar ekki kosningum i Uttar
Pradesh, hvernig sem allt
veltur. Frú Gandhi þarf
heldur engan keppinaut aö
óttast innan sins eigin flokks.
Hitt er annaö mái, aö ef
Congressflokkurinn tapar
verulega I Uttar Predesh kann
það aö hafa drjúg áhrif um allt
land, og á þaö mætti lita sem
fyrstu aövörun til frú Gandhi.
FRÚIN óttast engan keppi-
naut, enda ber hún höfuö og
heröar yfir alla aðra hvaö
vinsældir meðal almennings
áhrærir. En þessar vinsældir
veröa veröminni, meö
hverjum deginum sem liöur ef
ekki tekst að útvega matvæli
og hafa hemil á veröbólgunni.
Engar skoöanakannanir fara
fram I landinu og þvi er ekki
unnt aö segja til um, hve
vinsældir frúarinnar hafa
þegar rénaö.
Þjóönýting hveitiheildsöl-
unnar var áhættusamasta
fyrirtækiö, sem forsætisráö-
herra hefir ráöizt I slöan aö
styrjöldinni i Bangladesh
lauk, og þessi þjóbnýting hefir
mistekizt. Ætlunin var aö
koma hveitinu fyrr til skila en
ella og fyrir minna verö meö
þvi að sleppa milliliðnum.
Gert var ráð fyrir, að rikis-
stjórnin keypti 8 milljónir
smálesta af hveiti beint frá
bændum til loka júnimánaöar
og léti hinu opinbera
dreifingarkerfi i té.
Allt fór þetta á annan veg en
ætlaö var. Skortur á orku og
áburði og of mikill hiti i april
ullu mun minni uppskeru en
áætlaö haföi verið. Hundraö
milljónum punda var varið til
þess að reyna að auka
uppskeruna, en kom aö litlu
haldi.
BÆNDUR neituðu aö selja
fyrir þaö verö, sem i boöi var.
Fyrrverandi hveitiheildsalar
lánuöu þeim fé til þess að
geyma hveitiö til betri tima
eöa smygla þvi á markaö, sem
hæra verð gaf. Talsmönnum
bænda hjá rikisstjórninni
tókst aö koma i veg fyrir refs-
ingar viö smygli og geymslu. I
lok júni haföi aðeins tekizt að
útvega helming þeirra átta
milljóna smálesta, sem
ætlunin var að afla, og fátækl-
ingarnir 1 Indlandi voru farnir
aö standa 1 biðrööum eftir
skammtinupi sinum, sem ekki
kom alltaf með skilum.
Fátt gat haft óheppilegri
áhrif I stjórnmálunum. Hver
einasti neytandi hveitis veit
um þjóönýtinguna, veit að hún
mistókst og meira aö segja
nokkurn veginn hvers vegna.
Smánarlegast er þó, aö I raun
og veru er til nægur matur til
þess aö seöja alla, jafnvel þá
soltnu á þurrkasvæöunum.
Áriö sem leið vantaöi aöeins
tiltölulega litiö upp á venju-
lega uppskeru, en hún hefir
aukizt meira en ibúatalan
siöan aö Indland öölaöist
sjálfstæöi. Enginn hefði þurft
aö svelta tilfinnanlega ef
sósialistastjórn Indlands heföi
tekizt aö dreifa hveitinu fljótt
og hindrunarlaust, en þaö
tókst ekki þrátt fyrir tuttugu
ára reynslu i áætlanagerð.
EKKI þarf I flýti að útvega
þaö, sem vantar á áætlaöar
átta milljónir smálesta. Ein
milljón smálesta i viðbót auk
innflutts hveitis ætti aö nægja
dreifikerfinu þar til að næsta
uppskera kemur á markað.
En þá verður heldur ekkert
upp á að hlaupa og allt veltur á
staövindinum og regninu. Enn
litur vel út meö regnið, en þaö
getur brugðizt til beggja vona.
Sorglegasta afleiðing vand-
ræöanna þegar til lengdar
lætur er sú, að uppfylling lof-
orðsins um batnandi tima
fyrir fátæklingana dregst á
langinn. Rikisstjórnin birti
frumdrög aö fimm ára áætlun
fyrir sex mánuðum og sam-
kvæmt þeim var ætlunin aö
gera haröari hrið að fátækt-
inni en nokkru sinni fyrr.
Meðal annars var gert ráö
fyrir „lágmarksþörf” til þess
aö auka vatn' i þorpunum,
bæta heilbrigðisþjónustuna,
samgöngurnar, menntunina
og húsnæöisástandið. Þetta
átti aö kosta 1750 milljónir
sterlingspunda og greiðast úr
sjóöum rikisins.
Aætlunardrögin voru birt
meö mikilli viöhöfn og lýst
sem aðaláfanga áætlunar-
innar um útrýmingu fátæktar-
innar. Sex mánuðir hafa gefizt
Framhald á bls. 19