Tíminn - 17.08.1974, Side 9

Laugardagur 17. ágiist 1974.
TtMINN
9
Gunnar Pétursson býr sig til ferbar i björgunarstólnum yfir ána. „Skipbrotsmenn” á vestari bakkan
um fylgjast meö.
Sigurður Björnsson á Kviskerjum
var fylgdarmaöur hópsins upp á
Ingóifshöfða.
Aftur var haldið af stað i
austurátt. Hið mikla mannvirki
yfir Jökulsá á Breiðamerkur-
sandi gnæfði hátt við himinn,
löngu áður en við litum sjálfa ána
augum. En þegar aö ánni var
komið ráku menn strax augun i
stóra borgarísjaka, sem sátu I
lóninu og létu sólina verma sig.
Minni fsjakarnir sigjdu um og
höfðu börn skemmtan af að henda
til þeirra steinum, þegar út úr bil-
unum var stigið.
„Það hefur sýnt sig, að samæf-
ingar björgunarsveita SVFt
hafa gífurlega mikla þýðingu,
sérstaklega I félagslegu tilliti. A
ég þá sérstaklega við kynnin á
milli björgunarsveitanna og fé-
laga þeirra.”
Jökulsáin er mjög stutt, eða aö-
eins um 1500 metrar, en vatns-
mikil og skartaði hún sfnum feg-
urstu klæðum við þessa heimsókn
björgunarsveitamanna, og skrið-
jökullinn ógurlegi kinkaði góðlát-
lega kolli, þegar mannhafið leit
hann augum.
Við æfingar
Björgunarsveitamenn voru
ekki að tvfnóna viö hlutina. Hver
og einn hafði sinu ákveðna hlut-
verki að gegna. Bátar voru settir
á flot og björgunartæki „gerð
klár” eins og þeir kölluöu það.
Gestir og aðrir aðkomumenn
settustá barð á ytri bakka árinn
ar og fylgdust náið með skjótum
og öruggum handtökum björg-
unarsveitamanna.
Æfing með björgunarlinu átti
að hefjast. Kaðlar, snæri, stór
þrffótur og linubyssa, voru sótt,
ásamt fleiri björgunartækjum.
Skjóta átti með linubyssunni yfir
ána, en á hinum bakkanum var
Ingólfur 1. kominn með nokkra
vaska menn og einn „skipbrots-
mann”. Ingólfur 1, er bfll þeirra i
björgunarsveitinni Ingólfi i
Reykjavik. Maðurinn, sem flytja
átti yfir ána frá „strandstað” var
klæddur i froskmannabúning að
hluta.
Þeir, sem höfðu umsjón meö
æfingunni, voru Tómas Þorvalds-
son, formaður björgunarsveitar-
innar Þorbjörns i Grindavik og
skytta þeirra Grindvikinga, Sig-
urður Gislason frá Hrauni. Llnu-
byssan, sem notuð var við þessa
fyrstu æfingu, á sér nokkuð
merka sögu, þvi hún er einmitt
fyrsta byssan, sem notuð var á ís-
landi við björgun manna úr
sjávarháska. Það var árið 1931,
þegar franskur togari strandaði
fyrir utan Grindavik með 38
manna áhöfn. Með þessari giftu-
samlegu björgvun fylgdist 8 ára
gamall snáöi, Sigurður Gislason
að nafni, — sá hinn sami og nú bjó
sigt undir að skjóta linunni úr
byssunniyfir Jökulsána. Siguröur
hefur i mörg ár haft þetta vanda-
„Það var mjög ánægjuiegt aö
sjá, hvað margir björgunar-
sveitamenn komu hingaö meö
fjölskyldur sinar. Þaö cr sér-
stakt gleðiefni fyrir okkur i
SVFI, aö fjölskyldur björgunar-
sveitamanna komi með okkur
til leiks og æfinga, — og sjái
hversu þýðingarmikiö starf fé-
lagar I björgunarsveitum
vinna.”
Viö setningu samæfingar. Gunnar
Friöriksson flytur ávarp sitt.
sama hlutverk með höndum hjá
björgunarsveitinni Þorbirni.
Allt i einu reið skotið af, — og
linan þeyttist yfir ána, nokkrum
fetum frá Ingólfi 1. Hittni Sigurð-
ar var frábær. Strákarnir á
„strandaða skipinu” voru fljótir
að vinna sitt verk. Okkar megin
viö ána voru tveir hópar með
kaðla og stjórnaði Tómas þeim af
röggsemi:
— Haldið I strákar, hrópaði
hann og stuttu slðar: — Haldið
betur I svo sneri hann sér að
hinum hópnum: — Dragið fastar,
takið vel i.
Stuttu siðar var mannlaus stóll-
inn dreginn yfir og á meðan þeir
voru að gera klárt á vestari bakk-
anum hjá Ingólfi 1. hitti ég Hann-
es Hafstein, sem snöggvast.
— Hún er ekki löng strand-
lengjan frá Reykjanestá, austur
að bænum Hrauni, þar sem Sig-
uröur er fæddur, segir Hannes og
bendir á skyttuna. Siðan segir
hann:
— Á þessari stuttu vegalengd
hafa samt margir hrikalegir at-
burðir gerzt i sambandi við sjó-
slys, Björgunarsveitin Þorbjörn
hefur bjargað 193 mönnum úr
skipum i björgunarstól, — og það
segir sina sögu.
En Hannes má ekki vera að þvi,
að tala við mig lengur. Nú eru
þeir að verða tilbúnir á hinum
bakkanum, og senda á loft grænt
blys, þvi til staöfestingar.
„Þessi samæfing var með öör-
um hætti en fyrri samæfingar
björgunarsveita SVFÍ, og staö-
urinn valinn i tilefni af opnun
hringvegarins og þjóöhátiöar-
ársins.”
„Skipbrotsmaðurinn” birtist
fyrst yfir klettunum, og siðar yfir
jökulköldu lóninu I björgunar-
stólnum. Jafnt og þétt nálgast
hann árflötinn og I meðri ánni
skellur hann i straumþungt vatn-
ið. Fyrst nær vatnið honum að-
eins að mitti, stuttu siðar nemur
þaö við höku, en svo hækkar hann
aftur og að nokkrum augnablik-
um liðnum var hann dreginn i
land.
Hann heitir Þórir Sigurbjörns-
son og er frá Neskaupstað. Ég
geng til hans og spyr hvort honum
hafi ekki fundizt kalt.
— Nei, nei, sagöi hann og hristi
höfuðið.
— Ég var búinn að draga með
þeim linuna og mér var orðið
mjög heitt, svo þetta var bara
svalandi.
Sagði Þórir, að hann hefði oft
veriö dreginn á land i björgunar-
stóli, þvi að björgunarsveitin á
Neskaupstað héldi oft sjóbjörg
unaræfingarog væri þá alltaf not-
ast við skip.
Nokkrir björgunarsveitamenn
voru óánægðir með bliðviðriö bg
sólskinið. Sögðu, að betra væri að
hafa vont veður til þess að svona
æfingar gæfu raunverulega mynd
af sjóbjörgunarstörfum, sem oft-
ast gerðust.i illviðrum og dimmu.
Þeir höfðu mikið til sins máls,
en veðurguðirnir tóku ekki ósk
þeirra til greina.
Þegar fyrstu björguninni var
lokið og Þórir kominn i land, var
strax byrjað að undirbúa næstu
æfingu, sem var gerð á sama
hátt, —aðeins með öðrum björg
unarsveitamönnum. Sáu heima-
menn um undirbúning allan og
stjórnuðu æfingunni frá ytri
bakkanum. Reynir Ragnarsson
frá Vik i Mýrdal var aðalskyttan
og Sigurgeir Jóhannsson frá
Meðallandi, stjórnaði byssunni,
sem var riffill af Kongsberg-gerð.
Ingólfur 1, var enn á sinum stað
og einn af björgunarsveitamönn-
um úr Ingólfi i Reykjavik, Gunn-
ar Pálsson að nafni, bjóst til lóns-
ferðar i björgunarstólnum. Hann
var ekki klæddur i froskmanna-
búning, heldur aðeins i
molskinnsbuxur, stigvél og lopa-
peysu. Að þessu sinni fylgdist ég
með æfingunni á vestari bakkan-
um.
Skotið reiö af, — ég hafði komið
mér I öruggt skjól bak viö Ingólf
1, eins og aðrir „skipbrots-
menn”..
— Það lenti i klettunum” sagði
einn, og allir þutu niður i klett-
ana, til að ná i linuna.
Björgunarstóllinn kom stuttu
siðar og Gunnar var tilbúinn til
sinnar ferðar. Hann fór i stólinn
og þeir veifuðu yfir á hinn bakk-
ann, — til merkis um að allt væri
til reiðu. Gunnar tókst nú á loft, i
stólnum og sveif dágóða stund á
þann hátt, að kátinu vakti meðal
félaganna. Svo nálgaðist hann
árflötinn og vatnið náði honum i
mitti rétt seinna, en hann fór
ekki dýpra. Og innan örfárra
andartaka var Gunnar kominn á
þurrt.
Hannes Hafstein, fram-
kvæmdastjóri SVFÍ tók til máls,
‘eftir siðari æfinguna, og bað fólk
um að setjast niður á barðið, þvi
hann ætlaði að kynna nýja gerð af
linubyssum.
Sagði Hannes, að byssan væri
af gerðinni Schermuly Speedline
international, og hún væri ein-
faldari og auöveldari i notkun en
aðrar gerðir af linubyssum, sem
nú- væru á markaðinum sýndi
hann siðan hvernig byssan væri i
notkun, en hún hefur um 300
yarda langdrægni, og kostar um
tuttugu þúsund krónur.
Sagði Hannes, að byssurnar
væru vatnsþéttar og þvi sérstak
lega til þess fallnar, að nota i
slöngubáta, — og raunar alla
báta. Skaut Hannes siðan úr byss-
unniútá Jökulsárlónið. Þá kynnti
hann margvisleg neyðarblys og
sýndi hvernig þau væru i notkun.
Þegar þessum þætti I samæfing-
unni var lokið tilkynnti Hannes,
að næst yröi haldið út i Ingólfs-
höföa i skoðunarferð, og væri það
um klukkustundarakstur frá lón-
inu á Breiðamerkuránni. Gat
Hannes, þess, að ekki væri fært út
I höfðann nema á jeppum, svo
þeir, sem væru á smábilum yrðu
að reiða sig á jeppaeigendur. Tók
Hannes það fram, að ef allur hóp-
urinn rúmaðist ekki i jeppunum,
þá myndi verða ferjað yfir og ein-
hverjir jeppanna kæmu og sæktu
„strandaglópana”.
Og bílalestin, — um sjötiu bilar
— rúllaði af stað eftir vegleys-
unni.
Fyrir vestan og neðan við flug-
völlinn á Fagurhólsmýri er ekið
út að Ingólfshöfða. Ég fékk aö
fljóta með Hannesi Hafstein og
hans fjölskyldu út i landnám
Ingólfs.
t höfða Ingólfs.
Enn hélzt bliðan og þegar kom-
ið var að höfðanum, hópuðust all-
ir út úr bilunum til að nema geisla
sólarinnar og stiga á land forn-
mannsins, Sigurður Björnsson á
Kviskerjum var fylgdarmaður
hópsins, en þvi miður bárust hans
ágætu orð aðeins litillega til
minna eyrna, enda var hópurinn
fjölmennur og margir, sem vildu
gripa fróðleikskorn frá Kvi-
skerjabóndanum.
Við skýli SVFI á höfðanum rit-
uðu menn nöfn sin i gestabók og
siðan settust margir niöur og
héldu áfram að njóta sólarinnar.
Við Hannes Hafstein settumst
lika niður við skipbrotsmanna-
skýlið og ég bað Hannes að segja
mér eitthvað um þessi skýli.
Sagi hann, að saga skipbrots-
mannaskýlanna væri mun eldri
en sjálft SVFI, þótt hreyfing i
þeim málum, hæfist ekki fyrir al-
vöru, fyrr en með stofnun félags-
ins'.
— I janúar 1903 strandar þýzk-
ur togari á Kálfafellsmelum á
Siðu, segir Hannes sem hét
Friderich Albert. Tólf manna á-
höfn kemst heilu og höldnu i land,
en þeirra biða miklir hrakningar
og erfiði mikið. Herkjast þeir um
sandana i ellefu sólarhringa, en
þá koma fyrstu menn til bæja illa
hraktir og þurfa mikilla læknis-
Framhald á bls. 13
Framkvæmdastjóri SVFt kynnir blys og sýnir hvernig það er I notkun.
Skipbrotsmannaskýli SVFt á Ingóifshöfða.
Formenn þeirra 26 sveita, sem sóttu samæfinguna, ásamt fram
kvæmdastjóra SVFl, Hannesi Hafstein.