Atuagagdliutit - 05.11.1959, Blaðsíða 4

kalåtdlit amiait
pitsaunerulexaut
sinerissame nunaKarfingne amerdlaKissune åmit tunissat pitsauneru-
lersimaKaut taimalo piniartut aningaussarsiait agdlingatsiardlutik.
ukiune kingugdlerne Kalåtdlit-nu-
nåne nunaKarfingne ikingeKissune
puissit amé tunissat pitsaunerulersi-
maKaut. tamatumunga pissutauginar-
simanaviångilaK kalåtdlit piniartuisa
påsisimangmåssuk åmit sapingisamik
suliarivdluagkat niuvertoKarfingmut
tunissaråine tamåna akilersinaussoK,
pissutaunerusimagunardlunile 1954-
imit åmit suliarineKarnigssånik ilitser-
suissoKalersimangmat, tåssalo niuver-
toruseK Hannibal Fencker: tåuna tai-
manernit nuliane éiparalugo angala-
ssarsimavoK åmit encortumik påssune-
jtarnigssanik ilitsersuissardlune.
Atuagagdliutinut ilångutagssiuissup
Hannibal Fencker „TikeråK“me napi-
på tTmånamit Upernaviup tungånut i-
ngerdlaortorssuaK, sorngunamilo åmit
OKaluserilerpavut.
— ukiorpagssuit ingerdlaneråne åmit
KanoK suliarineKartarnerat issiging-
nårtarsimavara påsisimavdlugulo su-
liarinere pitsauvdluinarneK ajortut. —
uggorsautigissaKåra åmit pissarineKa-
rångamik pitsagssugaluit suliarine-
Karnermikut niorKutigssångortartut
pitsåungitsut suliarinerdlugaunertik
pivdlugo.
sitdlimasissarneK tåssauvoK inuit
kåtutårdlutik aningaussanik katerssui-
ssarnermikut inuit peKatigigfingmut i-
laussut ardlåtigut ajunårnermit na-
låuneKardlutik aningaussatigut ajunå-
ruteKartarångata matussiniartarnerat,
ajunårutit tamåkua sordlo ikuatdlag-
tornikut ilaussut ilåta ajunåruteKaria-
tårsinauneratigut pisinåuput, misig-
ssartagkatdle påsitipåt ukiumut ilau-
ssortat ilåinaralångue soruname kiku-
nigssai sujumut ilisimarérneK ajornar-
tut ajunårnernit taimåitunit nalåune-
Kartartut.
inuit 1000-t ajunåmermut åssiging-
mik tamanut nalåusseratarsinaussu-
mut misiligtagkatdlo nåpertordlugit u-
kiut tamaisa inuit 4%o-nik, tåssa i-
nungnik sisamanik, nalåussissartumut
sitdlimaniardlutik tamarmik 5000 kro-
nenik sitdlimasersimagpata aningau-
ssat ajunårutinut atugagssat 4X5000
kroniusåput, tåssa 20.000 kr.
tåssa inuit sitdlimasersimassut 1000-
ussut pingitsoratik mingnerpåmik u-
kiumut 20 kronértariaKåsåput ani-
ngaussat ajunårutinut atugagssat
20.000 kroneussut pineKarsinauniå-
sangmata. aningaussatdle tåukua år-
Kigssussinerme aningaussartutaussu-
nik avdlanik, sordlo ingerdlatsinerme
akigssaiautinik, akiliutigssanik tigorai"
niartarnerme akigssaiautinik avdla-
nigdlo, matussiniarnigssame ilapigtu-
tausinåungitdlat.
sitdlimasissarnerit pingårnerssåt —
inunermik sitdlimasissarneK — erccar-
tomeKartarångat suliagssaK Kulåne i-
lioriausigssatut taineKartumit ajorna-
KuteKarnerujugssuarmik aitsåt årKig-
ssussivigineKarsinaussarpoK, pingårtu-
mik ukua mardluk taissagssåka pissu-
tauvdlutik:
I. toKussoKartarnera
imåingitsoruna inup toKoriatårsinau-
nera ukiut tamaisa éssigingmik ilima-
narsinaussardlune; nalungilarpume i-
nuk utorKauneruleriartortitdlugo to-
Koriatårsinaunera ilimanauteKarneru-
leriartortardlune. éssigingitsunik u-
kiugdlit toKoriatårsinaunerata KanoK
ilimanauteKartiginera nautsorssorsi-
nåusagåine statistik tungaviginiarta-
riaKartarpoK. inussunik toKussunigdlo
— tamåna avdlångortiniardlugo Ka-
noK iliuseKarsinauvit?
— avdlat pigaluardlugit kigsautige-
Kåra SarKame åmit avdlane suliau-
ssartunit pitsaunerussumik suliarine-
Kartåsassut.
nuliara Igdlorssuarne piniartorssup
panigå, isumaKatigivdluarpångalo å-
mit pitsaunerusinaoKalutigdlo pitsau-
nerujugssussariaKartut. mardluvdluta
soKutigisimaKårput kalåtdlit ikiornia-
rumavdlugit pitsaunerussumik åmeri-
ssalernigssånut, tamånalo Den konge-
lige grønlandske Handelime malugisi-
marKOKåt, téssame 1954-ime nalunae-
rutigineKarpoK åmit suliarineKartar-
nerat pitsaunerulersiniarumavdlugo
tunissaunerat angnertunerulersiniar-
dlugo piniartutdlo aningaussarsiari-
ssartagait Kagfagtiniardlugit.
niuvertoKarpunga pitsaussumik pi-
korigsumigdlo, tåussumétaordlo soku-
tigeKå kalåtdlinit pisiarissartagkavta
pitsaunerpåmik suliarineKartarnig-
ssait. suliniarnivne tapersersorpånga,
SarKamilo misilivugut tåssane åmit
errorneKartarnerat aula j angi vigsunik
maligtarissaKartiparput. anguniagarår-
put åmit sapingisamik amerdlanerpåt
nalunaerutaussartut tungavigalugit to-
Korarnerme amiåkussartunik nalunaer-
ssutit (overlevelsestavle) pineKarsinåu-
put. tåssane takuneKarsinauvoK sor-
dlo nukagpiarKat 1000 inungorsimagå-
ngata ukiut ingerdlanerane ilait KanoK
amerdlatigissut 1, 2, 3-------100-nik
ukioKalersartut.
nalunaerssuivfik taimåitoK Det sta-
tistiske Departementimit suliarinenar-
simassoK 1946/51-ime Kalåtdlit-nunå-
ne angutinik påsissat tungavigalugit
suliarineKarsimassoK kinguline ilåinar-
siordlugo ilånguneKarpoK (tak. stati-
stiske efterretninger, ukiut 48-at, nr.
69, Klip. 546, 13. september 1956).
Kalåtdlit-nunåne angutit inumersor-
nertussusiånut nalunaerssut
0-nik ukiugdlit 1000
15-nik - 658
20-nik - 605
25-nik - 547
30-nik - 493
35-nik 444
40-nik - 398
45-nik - 354
50-nik - 309
55-nik - 262
60-nik - 208
85-nik - 2
90-nik - 0
nalunaerssutip takutipå 25-nik ukiu-
lingnit 547-ussunit 493-t 30-nik ukio-
Kalernigssartik neriugisinaugåt, tåssa
imåipoK 25-nik ukiugdlip nalunaerssut
nåpertordlugo ukiut tatdlimat Kå-
ngiugpata umasinaunigssåta Kularnau-
teKångissusia imåisangatitariaKartoK:
493/547 = 0.90, tåssalo 25-nik ukiugdlip
ukiut tatdlimat tåuko nåtinagit toKU-
nigssåta KularnauteKångissusia 0.10-
UVOK.
inumersornertussusermut nalunaer-
ssutip takutipå kalåtdlit ilåinut ukiu-
ne aulajangersimassumik amerdlåssu-
silingne toKUssoKartarnerup KanoK-i-
nera. pissusigssamisortumik ukiut ki-
ngugdliunerussut takutipåt kalåtdlit u-
kiut ingerdlaneråne inuniarnermikut
atugarigsårnerulernerat il. il. pissu-
tauvdlutik toKUSsoKartarneK mingne-
rulersimassoK. nunap avdlap inuinit
nunap avdlap inuinut pissutsit taméko
Hannibal Fencker
klasse 1-itut 2-tutdlo tunineKartaler-
nigssåt.
— maligtarissaliavsine sut pingårne-
russutit OKautigineKarsinåupat-
—■ åmit merKue siinguamik orssoKå-
séngitdlat avdlanigdlo sordlo sungår-
nerssanik mångertornerussanigdlo si-
merneKåsanatik. åma åmit maminge
orssoKaratigdlo tipeKasångitdluinar-
put.
avdlångorartorujugssuput. taimailiv-
dlune Danmarkime toKUSsoKartarneK
ukiune téukunanerpiaK Kalåtdlit-nu-
nåningarnit mingneralårssuvoK, tamå-
nalo pissutauneruvoK danskit akiliuti-
gissartagaisa aulajangersarnere tai-
mailinardlugit Kalåtdlit-nunåne ator-
neK ajornarmata.
II. inunermut sildlimasersuimkut
HevKåmeK
inunermut sitdlimasersuinerme ilev-
KårneK ilagitineKartarpoK imailivdlugo
aningaussat inunermut sitdlimasiiissat
tamatigut tiiniuneKartartugssauvdlu-
tik, tåssa ima sitdlimasersuissup ukiut
sulisinaunerup Kasukariartorfigilersa-
gai angungajagdlugit sule ukioKalersi-
mångikaluardlune toKuneratigut ima-
lunit ukiunik tåukuninga angussinera-
tigut.
sitdlimasersuinerup ilevKågaKarne-
ruvdlo taima akulerigsinerisigut uv-
dlune aningaussat atorfigssaKartiner-
pauvfigissåne aningaussanik sitdlima-
sersutinik pigissaKarneK anguneKar-
tarpoK. nautsorssutigineKarsinauvoK
Danmarkime inunermut sitdlimasersu-
tit tamarmik (soraernerussutigssaKar-
nigssamut sitdlimasersutivit pinagit)
80°/o-é taimailiugaussut, taimåitumik
pissutigssaKartingilarput sitdlimaser-
suinerme pissarnerit avdlat mauna er-
Kartusavdlugit.
ilevKågaKarneK inunermut sitdlima-
sersuinermut ilagitineKartoK aningau-
sserivingne sparekassinilo ilevKåga-
Karnerme pissarnermut akerdliussu-
mik aulajangersimassunik erniaKar-
tarpoK. taimåitumik erniat aulajanger-
sfmassut tåuko ima nalericutsigissaria-
Karput sitdlimasersuineK tamåt ani-
ngaussanut iliorKagkanut anguneKar-
sinaunigssåt ilimagissariaKåsavdlune.
måna Danmarkime ukiumut 3s/i%) er-
niatut nautsorssutigineKarput.
inumersornertussusermut nalunaer-
ssut erniagssatdlo nalunaerssutait ilua-
Kutigalugit sitdlimasersutinik nautsor-
ssuissartup sitdlimasersuinerme aki-
liutigssavit sitdlimasersuinerup akig-
ssaKartinigssånut pissariaKartut naut-
sorssorsinauvai, akiliutigssavitdlo
tåuko aningaussanik ingerdlatitsiner-
— taima misilineK ajornaKuteKångit-
sumik ingerdlava?
— sornguname autdlancautåne ajor-
nartorsiuteKartardlutalo paitsorneKar-
tarpugut, misilinerputdlo taima pi-
ngårtitdlugulo soKutigitigisiméngika-
luaruvko KularnångilaK Kangale so-
raeruterérsimåsagaluarpara, pakatsi-
sitsiumångilangale, pissutigalugo pi-
niartunut ajungitsugssaK sujunertari-
neKarmat, åmalo pingårtikavko han-
delip påsitineKarnigsså månisaoK åmit
suliarivdluagkat tunissagssiarineKarsi-
naussut. nåkåinarumångilanga.
— isumaKarpit iluagtitsisimavdlutit?
— ingminut nersualårniéngilanga, i-
ngassåussinangale OKarsinauvunga
SarKame åmit suliarineKartalersut ma-
ligtarissaliavut naj orKUtaralugit.
— tauva SarKap avatåne suliaK i-
ngerdlåniarneKalersimagunarpoK?
— misilineK kalåtdlinut tamanut i-
luatingnartuvoK. månalo tikitdlugo
nunaKarfingne amerdlanerne KUjanar-
tumik åmit pitsaunerulerérsimåput, ta-
månalo piniartut aningaussarsiamikut
malugingitsorsimanaviångilåt. Kuj a-
nartumik piniartut åmit suliarineKar-
tarnerat sujornagornit soKutigineru-
lersimaKåt taimailivdlutigdlo ingming-
nut iluanårtitdlutik.
— maligtarissaliat maligdlugit åme-
rissarneK suliaKarnarneruva?
— suliaK pissariunerussoK miserrati-
gineKarsinåungilaK, kisiénile ingminut
akilersinauvoK. ukiup avdlångorarne-
ra åmit pitsåussusiånut suniutilerujug-
ssussarpoK, issigtume åmerineK seKi-
nersume kiagtumilo åmerinermit ajor-
nångineralånguvoK.
— månalo ivdlit nuliatdlo angalagu-
narpuse piniartut amerdlanerussut å-
merinermik iliniartiniardlugit?
— tåssame, tamåna pissariaKardlui-
narpoK. junip amarnane Ilulissiarpu-
gut Hans Jaoobi penatigalugo aussaK
måna sulinigssarput piarérsariartor-
dlugo. isumaKatigissutigårput Ilulissa-
ne autdlarterérsinauvdluartugut. tai-
måitumik igdloKarfiup KerKane émeri-
nermik issigingnårtitsivugut, piniar-
tutdlo issigingnårtussut soKutigingne-
Kaut, påsivarputdlo nauk naKitersima-
ssunik najorKutagssiaKaraluartoK ta-
kutitsineK pingåruteKartorujugssussoK.
Ilulissanit OKaitsut Agpatdlo avKU-
sårdlugit Sancamut uterpugut. junip
20-ne Umåniarpugut, tåssanilo niuver-
toruseKarfit asimioKarfitdlo tamaisa ti-
kerårpavut.
— piniartut sujunigssåt KanoK isu-
maKarfigaiuk?
— sujunigssaK isumavdluarfigeKåra.
piniartume silatOKigamik påsisinauv-
dluarpåt nangmingneK pisissugssatdlo
åmit pitsaussut nuénårutigissugssågi-
tik.
tJmånap Upernaviuvdlo akornåne i-
måinarssuarme taima Hannibal Fen-
cker OKaloKatigårput. Hannibal Fen-
ckerip pilerssårutigå julip ingerdlane-
rane Upernaviup pigissåne niuvertoru-
seKarfit asimioKarfitdlo angatdlavigiu-
mavdlugit tauvalo augustime Thule
pigissailo angatdlavigalugit.
sic.
mut, akilisitsiniarnermut il. il. matu-
ssissutigssanik imaKarneK ajormata
aningaussartutinut tapigssanik ilane-
KartariaKartarput sitdlimasersuinerme
akiliutigssat tamarmiussut sitdlimasi-
ssutigssanik agdlagtugkanltugssat sar-
Kuminginerine.
toKUssoKartarnerup emiatdlo sitdli-
maslssutigssat nautsorssornerinut tu-
ngaviussugssat tungaisigut mianer-
ssortumik tungavigssarsiortariaKarmat
sitdlimasersuisitseKatigit sulineråne
sivnisiagssaKartarpoK amerdlanertigut
bonuseKarnikut sitdlimasissutinut
utertartunik. sitdlimasersuissut tama-
tumuna sitdlimasissutinut tungaviu-
ssup isumangnåissusia påsineKarérå-
ngat migdlissanik sitdlimasissutigssa-
Kalersarput.
nalunångilaK inunermut sitdlimaser-
suineK inungnit sordlo toKussugsså-
ngortunit sitdlimasivfigiumaneKarsi-
nåungitsoK.
perKissutsimik navsuiautit nakorsa-
mit åmalo/imalunit sitdlimasiniartumit
nangminermit pineKartut iluaKutiga-
lugit sitdlimasersuisitseKatigit påsiv-
dluartarpåt inuit sitdlimasissutigssat
nautsorssornerine tungavigissamit a-
jornerungitsumik perKissusigdlit kisi-
mik inunermut sitdlimasersuisineKar-
(Kup. 21-me nangisaoK)
inunermut sitdlimasissarneK
4