Atuagagdliutit - 19.02.1986, Qupperneq 9

NR. 8 1986
ATUAGAGDLIUTIT/GRØNLANDSPOSTEN
9
GRØN LANDSPOSTEN
Naqisimaneqarani
qaangerniunneq
P.M.P. Maani nunatsinni niuerneq pisortatigoortumik privati-
millu ingerlanneqarpoq. Tupinnanngitsumik soqutigineqaqaaq
taakkunani tamani akit aaliangerneqartarnerat, tupinnanngitsu-
millu aamma piumasarineqarpoq akit iluanaarutillu pisortati-
goortumik nakkutigineqarnissaat, soorlu tamanna saqqummi-
unneqarsimasoq inatsisartutakuliummata isumaqatigiinniarner-
ni.
Maannali niuernermut inuutissarsiornermullu naalakkersui-
soq oqaaseqarpoq uppernarsineqarsimasoq nunatsinni akit ilua-
naarutillu pillugit inatsiseqalissappat tamanna iluaqutaangaas-
sanngitsoq aammali ingerlanniarnera akisoorujussuussasoq.
Taamaammat isummiunneqarpoq naqisimaneqanngitsumik
qaangerniutilernissaq. Taamaaliornissaq naalakkersuisoq Josef
Motzfeldtip isumaqarfigaa nunatsinni aningaasat naleerukkiar-
tuinnarnerannut pakkersimaarutissatut akikinnerpaatut sunniu-
teqarnerpaatullu!
Tamatumuunalu Tuusi ilumoorluinnannguatsiarpoq!
Apeqqutaalersorli tassa qanoq ililluni pisortatigoortumik pri-
vatimillu niuerneq naligiimmik imminnut qaangerniussinnaaner-
sut.
Tamatigulliqaangerniuttoqalissappatassigiimmikakeqartitsi-
sarneq ajalusoorsinnaavoq, ajussagaluaqaarlu sukkut kiilumut
llloqqortoormiuni marloriaammik akeqalissappata Nuummut
nal^qqiullugu.
Taamaammat isumalioqqutissaqqippoq ingerlatsiviup tigune-
qarlaap KNI marlunngorlugu avinneqarnissaa.
Taamaalisoqassappat imaaliortoqartariaqarpoq nioqqutissa-
nik eqqussuineq niuertarfinnullu nioqquteqartarneq politikkik-
kut aqunneqalersillugu, tassanngalu sinneqartoorutit inooqati-
giinnut tamanut pisassanngortillugit.
Nioqqutissat tikisitat tassanngaanniit niuertarfinnut tuni-
sassat assigiimmik akeqartinneqassapput Brugseninut,
KNI-ip niuertarfiinutallanulluunniittunineqassagaluarunik.
Tamatumuunakkut anguneqarsinnaassaaq pisortati-
goortumik privatimillu niuvertarfiit sapinngisamik naligiis-
sumik unammeqatigiilersinnaanissaat.
Den frie konkurrence
P.M.P. Her i landet har vi — som det er alle bekendt — såvel en
offentligt som en privat ejet handelssektor. Der har helt naturligt
været stor interesse omkring prisdannelsen i begge sektorer, og
lige så naturligt var kravet om en offentlig pris- og avancekon-
trol, således som det blev fremsat, senest da Landstinget greb
ind i overenskomstforhandlingerne på arbejdsmarkedet.
Nu står vi så med en udtalelse fra landsstyreområdet for han-
del og erhvervsuddannelser, hvori det troværdigt dokumente-
res, at en pris- og avancelovgivning for Grønland ikke blot vil
medføre en dyr administration, men også have en nærmest illu-
sorisk virkning.
Denne indsigt har fået landsstyreområdet til at kaste blikket på
en fuldstændig og fri konkurrencesituation. En sådan tingenes
tilstand karakteriseres af landsstyremedlem Josef Motzfeldt
som »langt det mest effektive og billigste inflationsbekæmpel-
sesmiddel i Grønland!«
Og heri har Tuusi uden tvivl 100 procent ret!
Spørgsmålet er så, hvorledes man skal nå frem til en situation,
hvor den offentligt og den privat ejede del af handelssektoren
også virkeligt kan konkurrere med hinanden på helt lige vilkår.
Helt frit slag for konkurrencen i alle henseender kan nemlig
komme til at koste os for eksempel enhedspris-systemet, og vi vil
ikke kunne leve med, at et kilo sukker i llloqqortoormiut kommer
til at koste dobbelt så meget som i Nuuk.
Det er derfor nok en overvejelse-værd at foretage en opsplit-
ning af den nyligt hjemtagne organisation KNI.
Opsplitningen måtte i givet fald gå på, at import- og engros-
sektoren bliver et politisk styret organ, hvorfra overskuddet til-
falder hele samfundet.
Når denne organisation så videresælger produkterne,
skal det naturligvis være til samme pris, om detailkunden nu
hedder KNI-detail eller Brugsen eller har et hvilket som helst
andet navn.
På denne måde ville man sikkert komme så tæt på et lige
konkurrenceforhold mellem offentlige og private butikker,
som det kan lade sig gøre under hensyntagen til den måde,
som dette land nu en gang er skruet sammen på.
Oqallinneq • Debat
»Qeqertarpassuit nunataat«
All.: Ferdinand Sandgreen, GTOD-imi København-imi oqalutsi
Meeraaninniilli oqaatsinik soquti-
gisaqartuarsimavunga, ajoraluar-
tumilli ilinniarfiit aqqutigalugit an-
nertunerusumik ilinniarsimanagit.
Piaartumilli paasisimavara oqaat-
sinik ilinniarnissamut ilinniarfiit
kisimik aqqutissaanngitsut. Ukior-
passuarni oqaatsinik sammisaqar-
tuarsimavunga nunami allamiut
oqaasii kisiisa pinnagit aammali
uagut oqaatsivut ulloq manna tikil-
lugu soqutigeqalugit sammisariuar-
lugit. Tamanna pissutigalugu o-
qaatsit pillugit allaaserisat atuaru-
masaqaakka nuannarisaqalugillu.
Ulluinnarnilu oqaasiinnavinnik su-
liaqartuugama tamakkuninnga
paasisimasakka annikigisassaajun-
naarsimapput. Maannalu ukiumi
qaangiuttumi oqaatsinik allaatigi-
sat uparuartulaassavakka.
Atuagagdliutini nr. 13 1985-imi
Ulloriannguaq Kristiansen-ip nut-
sikkat arlallit eqqortumik isornar-
torsiorpai. Eqqumiigaarali oqaa-
seq qulequtsiussannut naqqiutigisi-
masaa, tassami uagut oqaaseq
taanna allaanerusumik isumaqar-
tittaratsigu. Eqqartorpaa norskit
TV-iikkut aallakaatitassiaat »De
tusinde øers land« nutserneqarsi-
masoq »Qeqertarpassuit nunataat«
namminerlu naqqissimallugu »Nu-
na qeqertarpassuusoq«. Oqaatsini-
lu ima ilasimavai: »Nassuiarnerus-
savara? Naagga, nassuiarnerunis-
saa pisariaqanngilaq. Kialluunniit
eqqarsarsinnaanermik atuerusut-
tup paasilertorsinnaavaa suna pigi-
ga, suna uparuariga«. Uagulli o-
qaaseq naqqiutigisimasaa isuma-
qartittarparput nuna nunavittaqa-
rani qeqertaannavissuusoq. Aat-
saalli ima nutserneqaruni eqqortu-
mik isumaqalissaaq: »Nuna qeqer-
tarpassualik«.
Uangaana nunagisatsinniit ullut
tamaasa København-imut suliar-
tortartunga qimuttuitsorlunga. Qi-
muttuitsuni pilerisaarutinik nivi-
ngasoqartuaannarmat ullut arlaan-
ni takulerpara danskvand-inut pile-
risaarut Ulloriannguup eqqartu-
gaanut assut eqqaanartumik alla-
gartalik, tassa ima: »De tusinde
boblers vand«. Quiagalugu eqqar-
saataannakkut nutsertaqattaaler-
para. Nutserisup siulliup ima nut-
sersimassagaluarpaa: »Pullartar-
passuit erngat« Ulloriannguatuullu
»imeq pullartarpassuusoq«, imaas-
sagaluarlunili »Imeq pullartarpas-
sualik«. Uagullu pasinnittarnerput
malillugu »Imeq pullartarpassuu-
soq« isumaqassaaq imertaqarani
pullartaannavissuaq.
Oqaatsivut pillugit allattartut ta-
marmik pingaartilluinnartarpaat
oqaatsitta eqqortumik atorneqar-
nissaat uangalu tamatuminnga ilu-
ngersuutiginnittut ilagaannga. A-
joraluartumilli uiguutit eqqunngil-
luinnartumik atorneqartuarput, i-
laallumi puigorneqalereerlutik.
Soorlu aallarfilerut amerlaqisunit
eqqunngitsumik atorneqartarpoq,
soorlu: Nuummiik aallarpugut,
imaanniassagaluartoq Nuummiit
aallarpugut. Aamma uiguut -vut
-gut-imik taarserneqaraluttuinnar-
poq. Amerlanerpassuillumi -gut ki-
serluinnaat atulerpaat. Oqaaseq al-
la uiguutinut taarsiullugu atorne-
qartualersoq assullu tusarniitsoq,
tassa: Pilersitsineq. Ulloriannguup
allakkamini »Kalaallit Atuakkior-
tut«-nik qulequtsersimasamini
aamma atorsimavaa ima allassima-
gami: »Naqiterisitsisarfimmik pi-
lersitsiniarnermi peqatigiiffik ....«
Imaaliinnarsimassagaluarpaa: Na-
qiterisitsisarfiliorniarnermi il.il.
Kiisaluunniit illut peqatigiiffiillu
pilersinneqartalerput. Eqqortumil-
ii oqalussagutta imaassagaluarput:
Illuliorpoq, peqatigiiffiliorpoq.
Tassalu uiguutit -iorpoq aamma
-liorpoq pilersitsinermik taarserne-
qaraluttuinnarput. Oqaaseq saaffi-
ginnninneq qallunaat oqaasiannit
henvendelse-mit issuaannagaavoq.
Taamaattumik information saaffi-
ginnittarfimmik nutserneqartar-
poq. Imaakkunili ajunnginnerussa-
galuarpoq: Paasiniaasarfik ima-
luunniit apeqqutilliisarfik. AG nr.
49-imi inuusuttut sisamat allagaan-
ni »Oqaatsivut«-mi ima allassima-
soqarpoq: »Oqaatsit annissorne-
qartut nuannersorpassuit oqaatigi-
neqartarput assut torraginartut«.
Oqaatsit annissorneqarneq ajorput
aniatinneqartarlutilli. Oqaaserlu
torraginartut tusaamasaannarsor-
nerinnaannguatsiarpoq, tassami
oqartaratta torrallataasut. Uparu-
artorneqarsinnaasut amerlagalua-
qisut tamaanga killiinnarallarpak-
ka.
Samuel Hard-imut uparuaat
All.: Peter Steenholdt, Aasiaat
AG nr. 5-imi Samuel Hard Edvard Møller naveerlugu allappoq, oqalullunilu Edvard
Møller qalliinnarsiorluni tunngavilersuisoq. Samuelip nammineq isummani annippaa
immaqa isumaqarluni kikkut tamarmik isumaqatigissagaanni. Kisiannili Samuelip
oqaasii isumaqatiginanngillat illuinnaasiorpallaaqigamik
Samuelip allakkamini assorsuaq
akerartuivoq assullu imigassap
ajortortai taannaralugit.
Naalakkersuisut imigassaq pillu-
gu qanoq iliuuseqaleraangata Blå
Korsit kisimik tutsiuttarput. Naa-
lakkersuisullu imigassaq pillugu
aalajangiinialeraangamik Blå
Korsit oqaaseqaataat tunngavigini-
artarpaat oqartarlutillu tassa innut-
taasut piumasaat malillugu. Sooru-
nami taama isumaqartarput imi-
gassartortartut tutsiunneq ajorma-
ta.
Allaaserisanni ajortorpassuit
taakkartorpatit ataasinnguamil-
luunniit ajunngitsortaqartinnagit.
Allaat ima ingasaassitigaatit uppe-
risaq akuliullugu. Immaqa isuma-
qarputit kamaassinissaq siunerta-
ralugu imerniartarfiliortoqartar-
toq imaluunniit inuit imersima-
gaangamik asanninnermik misigis-
suseeruttartut.
Tamakku ajortunik taakkartuk-
katit anigorniarutsigit inuit imin-
ngernaveersaartut inuillu imigas-
sartortartut tikinnerusariaqarput,
soorlu Edvard Møller taama oqar-
toq. Maannakkutut iminngerna-
veersartut imigassartortartullu
avissaarsimaannaraluarunik asuli
ajornartorsiut taanna sivitsorsaan-
nassavaat.
Samuel, eqqaamassavat imigas-
sartortartut ajortuinnaanngillat.
Ullumikkut iminngernaveersartut
imigassartortartullu imminnut u-
ngasissorujussuupput, isumaqar-
pungalu taakkua imminnut tikin-
nerugaluarunik taamaalinikkullu
imminnut paaseqatigiinnerulerlu-
tik, taava imigassap ajornartorsiu-
taanera qaangiukkiartulissagaluar-
toq, immaqaluunniit qaangerneqa-
vissagaluartoq. Maannakkutummi
illuinnaasiorluta imigassaq eqqar-
tortuaraluarutsigu ilorraap tungaa-
nut saakkiartorunnanngilagut.
Edvard Møller-ip allakkamini er-
sersippaa iminngernaveersaartut
imigassartortartullu imminnut paa-
seqatigiinnerunissaat, taamatullu
isummerneq ajortisaarinerunngi-
laq, akerlianilli periarfissamik nu-
taamik tikkuussisuuvoq. Ukiuni
arlalinni iminngernaveersaartut
imertartullu avissaaqqajuarlutik
inuusimapput, maannakkumullu
taamannak ingerlaannarniarutta
ajornartorsiutip aaqqinniarneqar-
nera sivitsorsaannassavarput. Paa-
sereerparpummi ukiuni taakkunani
imigassaq pillugu qanoq iliuuseqa-
riaraluartarnerat iluatsitsivallaar-
neq ajortoq. Taamaattumik periar-
fissat allat pitsaanerusut misilittari-
aqarpagut.
Allakkanni paasinarpoq maan-
nakkutuut illit ingerlaannarusut-
tutit, uffa immaqa paasereerni-
kuugaluarlugu taamatut ingerlanit-
sinni qanoq iliuusereriaraluarne-
qartartut iluatsitsinngitsoortuaan-
nartut.
Atagu, illit inoqatinnut assuarlii-
niaannarnak ajornartorsiutip qa-
norilillugu anigorniarnissaanut si-
unnersuuteqalaariassaatit. Alla-
gannimi taamaallaat kamaqqarpa-
seqalutit assuarliivutit, nalunngisa-
gullu tamaasa oqaluttuaralugit, ki-
sianni ataasinnguamilluunniit siun-
nersuuteqanngilatit. Uatsinnut na-
veeqattaatiinnaraluarutta angusa-
qarunanngilagut, tamanna nalun-
ngilat! Anguniakkagut anguniarut-
sigit isummagut annittassavagut si-
unnersuummillu saqqummiussisar-
luta.
Allakkatit atuarlugit allaanngi-
laq inuunerni taamaallaat assuar-
liutissanik katersinissat siunertari-
git immaqalu eqqarsartarlutit ino-
qatikka kisimik siunnersuisassap-
put uanga assuarisassavakka.
Tullianik assuarlernialeruit eq-
qarsaatigilaariuk aamma periarfis-
sat arlaannik siunnersuuteqarnis-
sat. Aamma tullianik taamatut sak-
kortusaarnialeruit illuinnaasior-
pallaarniaqinak!