Atuagagdliutit - 02.10.1997, Blaðsíða 12

12
Nr. 76 • 1997
GRØNLANDSPOSTEN
Allattoq, Christian Schultz-Lorentzen
PUTUTIN N EQARPOQ
Ulapittuartoq spejderilu utoqqalissanngitsoq Poul Madsen Nunatsinnukarniarsimanngikkaluarpoq
Allattoq, Chr.
Schultz-Lorentzen
Sukkaqisumik oqaluppoq.
Soorlu rap-imik erinarsortar-
toq, qanorlu iliallalluni illari-
arlunilu. Poul Madsen nerin-
namermigut kiinaatalu isikkua
filmiliaritittartut ilaannut eq-
qaanarpoq.
Tassungali killormut asser-
suunnarpoq. Poul Madsen i-
nuusuttutut inuunermut isigin-
nittuuvoq, inuuvorlu inersi-
masunngorsimasoq ammasu-
mik nuannersumillu inooriaat-
sini allanngortinnagit, amerla-
nerimmi taamatut inooriaatsi-
mik inunnguuseqarput. I-
maanngilarli Poul Madsenip
inuunera nuannersuinnaasi-
manngilaq, aliasunnernit ajor-
nartorsiutinillu eqqorneqan-
ngitsoorsimanani. Killormulli.
Sulili ulapittuarpoq. Poul
Madsen suli nuannersumik
nukappiararpasittarpoq, uper-
naaq 70-inik ukioqalerluni,
kalaalerpassuamik ilisarisima-
neqarluni.
Spejdereqarneq
Nunatsinni spejdereqarnermik
siammarterisuulluni aallami-
saasuuvoq, Nuuk eqqarsaati-
gissanngikkaanni, suleqatigi-
simavaali. Eqqumiitsuliarpas-
suit Nunatsinut utertinnissaat
qulakkeersimavai, sulilu qu-
lakkeemiarlugit - sunnguamil-
luunniit aningaasarsiutinngu-
amagu. Nunatsinni julemær-
kimik aallameeqataavoq, uki-
uni 25-nngortuni kulturikkut
sammisanut arlalissuamut a-
ningaasamik tapiissuteqartar-
toq. Knud Rasmussenip Høj-
skoleanik piviusunngortitsi-
nissamut suliniuteqarsima-
qaaq. Ukiuni 21-ni Hellerup-
imi Kalaallit Illuanni pisortaa-
voq. Oqaluttuassaq taanna ki-
ngusinnerusukkut immikkut
allaaseriumaarparput.
Poul Madsenip ukiorpas-
suami annertuunillu Nunatsin-
nut tunngasunik suliaqarsima-
nera paasiniarsariniaraannik
qulequttat ilaat taamaapput.
Nuna 1948-mi sakkutuutut
imarsiortutut avannaanukaq-
qusaagami tikeraarnissaanut
aali piumanngikkaluartoq.
- Maskiinalerisutut naam-
masseqqammerpunga, ma-
skiningeniørimullu ilinniaq-
qinniarlunga pilersaareeralu-
arlunga, Koreami sorsunneq
sil I i maniameqaleraluttuinnar-
neralu peqqutaallutik imarsi-
ortunut sakkutuunngoriartoq-
qusaagama.
- Kalaallit Nunaaliarusun-
ngilluinnarpunga, pitsaaneru-
linngilarli Københavnimi Hol-
men-imit aallalerluta umiar-
suup naalagaa aperimmat i-
nuttat akornanni spejdereqar-
nersoq naappaakulassuallara-
ma. Tamatuma nassataraa i-
ngerlaannaq igasunngortitaa-
nera, Poul Madsen oqaluttuar-
poq, sakkuttuut umiarsuaan-
nik Temen-imik Nunap Isuata
tungaanut imarsiornermi nap-
paataasinnaasut tamaasa nap-
paatigisimallugit.
Ilungersunartoq
- Umiartornerput ilungersu-
naqaaq, ullut 29-t merianngu-
vunga. Napparut napivoq.
Mallit angeqaat. Taamaalluta
Islandimut saperngujartorta-
riaqarpugut. Nuanninngilluin-
narpoq. Aamma igasuulluni.
Sunali peqqutigisimanerlugu
Ikerasassuaq tikillutigulu me-
rianngunera qaangiuppoq. I-
maalitsiaannaq sorpassuit ilu-
ngersuutigisarsimasakka sape-
runnaarpakka. Ilaatigut eq-
qaamavara inuttat qulit panna-
kaaliuukkakkit, naak kissar-
suut 45 grad-inik uingagaluar-
toq. Pannakaat kissarsuutip
ring-iinut kuipajuinnartarlugit,
Poul Madsen oqaluttuarpoq,
puigorsinnaanngilaalu Ikera-
sassuarmik Nunatsinnilu pin-
ngortitamik takoqqaarnini.
Ulloq taanna aalajangerpoq
Kalaallit Nunaanniiginnarni-
arluni.
Eqqumeeqaaq. Piumanngit-
sungami Kalaallit Nunaaliar-
nissannik naalakkerneqarpu-
nga. Ikerasassuarmiillutali, ar-
samerit isiginnaarakkit arlaan-
nik pisoqarsimassaaq. Kusa-
narluinnaqaat, ingerlaannarlu
tunniutiinnarpunga.
Qaammatini tulliuttuni Poul
Madsenip Nunatta ilarujussua
takuaa. Sakkutuutut imarsior-
tutut sinerissami naaralaartit-
sivissanut uuttortaaqataavoq,
kingoma napparusersorfigine-
qartut.
Sorsunneq nillertoq
1940-kkut naalemeranni nu-
narsuaq toqqissisimananngi-
laq. Russit amerikamiullu sor-
sunneq nillertoq aallartisamia-
lerpaat, sorsunnerullu nillertup
pilersaarusiornerani Nunatta
inissisimanera pingaarluinnar-
tuuvoq. Kalerrisaarutit inissis-
someqartussaapput, minnerun-
ngitsumillu, kingoma paasine-
qartutut sakkussianik atomi-
tortunik Nunatsinnut inissii-
nikkut timmisartut qaartartu-
nik nakkaatitsissutit pilersor-
neqarsinaanerat.
Poul Madsenip eqqaama-
saasa ilagaat Kitaata avannaa-
liartinneqaramik, piniartut
»kumigutit ipuinik« imaanik
takusarsimammata.
- Qallunaat amerikamiullu
sakkutuui imarsiortut ulapitin-
neqaqaat. Ukiuunerani anorer-
suartaleruttortoq avannaaliar-
titaavugut. Sermertoornerit
piiartuartariaqarpagut, umiar-
suarput kinngunnginniassam-
mat. Qillertuusat russisut al-
lannillit qimatat nassaaraagut,
aqqartartunilli nassaamata.
Hans Hedtoft
Poul Madsen sakkutuutut i-
marsiortutut aamma statsmini-
ster Hans Hedtoft angalammat
ingiaqatigisimavaa, 1948-mi
taamani landsrådit marluusut
tusamiaaffigigamigit - kujataa
avannaalu immikkut lands-
rådeqarallarmata - nuna tama-
nut ammameqassanersoq, sor-
sunnersuulli kingoma matoq-
qalluinnarsimasoq. Landsrådit
marluk Nuummi isumaqati-
giinniarnerini Hans Hedtoft
nunaqarfinnut angalaqattaar-
poq, Poul Madsen angallammi
ingiallortaasumiittoq.
- Puigorsinnaanngisaannar-
para Hans Hedtoft illuni issu-
nik ujaqqanillu qarmalinni pu-
laareerluni anisamera, qullii
ersaatigut kuuttut. Takusami-
nit killitsissimasaqaaq. Sapii-
vippaa. Taamarsuaq piitsuu-
soqartigisoq. Taamani sakial-
luttoqaqaaq. Ajorluinnarpoq,
Poul Madsenip eqqaamavai,
akerlianilli isumaqarpoq sor-
sunnersuup arlalippassuartigut
Kalaallit Nunaat nukittorsarsi-
magaa.
Kalaallit itertut
- Oqartarpunga sorsunnersuup
kingoma kalaallit itertut. Ma-
toqqasimanerup nukittorsar-
pai. Paasilerpaat Kalaallit Nu-
naata avataani nunarsuaqar-
toq. Eqqissineqarmallu kalaal-
lit inerilluarput, nunarsuar-
mullu nutaaliaasumut avataa-
niittumut ilanngunnissamut
piareerlutik. Tamakkununnga
ersiutaavoq kommunalpoliti-
kerisut sulineq peqatigiiffe-
qarnerlu siuariarluarmata,
Poul Madsen oqaluttuarpoq,
nammineq spejdereqarnermik
siammarterisoq, taamaalillu-
nilu kalaallit kinguaariit i-
nuusuttut ataatsit sunnerlugit.
Ajornaatsuinnaanngilarli.
Ukiup aappaata affaani imar-
siortutut sakkutuujoreerluni
Danmarkimut angerlartitaa-
voq. Taaneqareersutut Nunar-
put matoqqasorujussuuvoq,
Poul Madsenili arsarnernit
pututinneqarsimasoq, iluatsit-
sivoq qaartiterisartut raajale-
riffiliorfissamik qaartiteriar-
tomiartut igasussarsiormata.
Maskiinalerisutut ilinniar-
nikuugami sulisartut innaalla-
gissiorfissamik maskiinaler-
suisut aamma ikiorpai. Innaal-
lagissiorfik naammassimmat
motorinik paarsisutut atorfi-
nitsinneqarpoq, kalaallit in-
naallagissiorfimmik ingerlat-
silemissaannut ilinniartitsineq
akisussaaffigalugu.
Motorinik paarsisuunermi
saniatigut Kalaallit Nunaanni
spejdereqarneq uummarsar-
nialerpaa, nammineq inuuner-
mini sulinermini pingaamertut
isigisani.
- Tamatuma nalaani Sisi-
miuni inuusuttut iluamik sam-
misassaqartinneqanngillat, i-
nuusuttullu sunngiffimminni
annertunemsumik suliaqartik-
kumallugit spejderitut sulineq
aallartippara, Poul Madsen o-
qaluttuarpoq, angajoqqaat ila-
galugit sakkutooqarfiusimasu-
mi Maqqami barakkit qimatat
illullu atomnnaartut allat qi-
suttaannik spejderit illuliuul-
lugit. Taamaattumik spejderit
illuat eqqumiitsumik isikko-
qarpoq. Matut igalaallu assi-
giinngitsunik portussuseqar-
put, apeqqutaalluni atortussat
suusimanersut. Iigaq ikumatit-
siviup ammaannartup inissisi-
maffia qarmasissianik sanaa-
juvoq, biilit usisaatit aqquser-
nit putoqamerat pissutigalugu
qarmasissianik aqqusinermut
katattagaannik nukappiaqqat
katersisarmata.
Nuannarineqarluartoq
Spejdereqarneq ingerlaannaq
nuannarineqalerpoq, sukka-
suumillu sinerissamut siaru-
aalluni. Spejderinik sullissineq
piffissap ingerlanerani anner-
toomjussuanngorpoq, Poul
Madsen-ilu Sisimiuni atuar-
fimmi pedelitut atorfinippoq,
taamaalilluni spejderinik sul-
lissineq periarfissaqarfiginem-
lerlugu.
- Pingaartumik isumaqarsi-
mavunga spejderit nunanut
allanut angalasariaqartartut.
Ilaatigut nunat kulturillu allat
takiisariaqarmatigik. Aammali
Kalaallit Nunaata nunani alla-
ni ilisimaneqamera annertusa-
mmallugu, Poul Madsen oqa-
luttuarpoq, kalaallit spejdere-
qatigiit siulliit 1954-imi Dan-
mark-imut tikeraarmata siu-
lersortaasoq, pingaartumilli
eqqaamavaa spejderit nunar-
suarmit tamarmeersut 1963-
imi Grækenland-imi naapeqa-
tigiimmata peqataaneq, ka-
laallillu spejderit isiginnaartu-
nut 80.000-inut iperariaqat-
taamermik takutitsinerat.
- Amerikarmiut uatsinnit si-
ulliullutik indianerisut takutit-