Atuagagdliutit - 23.10.1997, Qupperneq 13

Nr. 82 • 1997
13

GRØNLANDSPOSTEN
Kalaallinut immikoortortaqarfimmi isersimaartarfik. Sapaatip akunneranut aaljangersimasu
mik nerisassarsiniarsinnaasarput igaffimminnilu igallutik.
Opholdsstuen i den grønlandske afdeling. De indsatte har mulighed for at købe madvarer én
gang om ugen, og maden laver de selv på afdelingens køkken.
alliartorneranut sunniuteqar-
p°q.
- Apersortereerama angaak-
ka aalisaqatigaakka. 1972 tik-
illugu aalisartuuvunga, Disko-
mi inuttanngornissama tu-
ngaanut, kingorna Kunuun-
nguami. Taamani nuanne-
qaaq, illoqarfiillu assigiinngit-
sut tikittameri nuannareqaara.
Tamatumalu nalaani nivis-
sat soqutigilerpai, Martin
Efraimsenilu assammiuteqar-
luni pissiaqarsimavoq.
Anguteqatiminoortartoq
toquppaa
Toqoqqaaga tassaavoq angu-
teqatiminik tiingasartoq 1975-
imi Qaqortumi. Martin
Efraimsenip pisimasut assi-
giinngitsut eqqartunnginnemi
erseqqissaavoq toqutsinissani
siunertarisimanagu.
- Qinngasaarneqaraanga-
mali kamarujussuartarpunga.
Imaanngilaq imminut kamas-
sartartunga. Qinngasaameqa-
raangama aatsaat.
Martip ilisarisimasaani er-
nguttoqarsimavoq. Imersima-
ruttorami artulersimavoq, aat-
saallu iterpoq qaaqqusisup ta-
maarulluni atisaajarsimariar-
luni attualaalersimagaani.
- Immaaraannannguaq eq-
qaamasaqarfigaara. Pilerialla-
rakku tillualersimallugu. Eq-
qarsarianngilangaluunniit, i-
mallu annersarsimatigaara an-
nersartissimanini toqqutigalu-
git-
Anguteqatiminik tiingasar-
toq Martin Efraimsenip toqo-
reeramiuk eqqissiviilluni illo-
qarfimmi angalaarpoq, ikin-
ngummi ilaat toqutami inaa-
nukaqatiginiarlugu sunnereer-
nissaata tungaanut.
Martip anguteqatiminik tii-
ngasartumik toqutsinini ukiu-
ni tallimani pinerluuteqarsi-
masunut inissiisarfimmiissuti-
gisussatut pineqaatissiissuti-
gaa.
Utoqqasaaq toquppaa
Kamassaarneqarneq Martin
Efraimsenip toqutsinerata
aappaanut peqqutaasimagu-
narpoq. Tamanna pivoq 1981-
imi Nanortalimmi.
Angummi ilisarisimalluak-
kamini 53-inik ukiulimmi
ineqarpoq. Ualit ilaanni anger-
larami pilerpaa kuffertiata
imai tamarmik illup silataani
nunamut eqqarneqarsimasut.
Inisimaffiata ammaakkuman-
ngilaa, tamannalu Martip
ajuallaatigisorujussuuvaa.
Matu aserorlugu iserpoq inisi-
maffmilu saassullugu, anner-
sameqarsimanerminilu toqqu-
tigai.
- Taamani piffissamik killi-
ligaanngitsumik Herstedveste-
rimut inissinneqamgaarpunga.
Soorunami iliuuserisimasakka
peqqissimissutigaakka, inoqa-
tinnilli toqutsinissara siunerta-
risimanngisaannarpara. Uggu-
artaqaanga. Nammineq ilaqut-
takka toqusullu ilaqutaat eq-
qarsaatigisarpakka.
- Assigiinngitsunik misis-
someqartamikuuvunga. Paasi-
tinneqarpunga niaqulaartuun-
ngitsunga, sianiilikaartungali.
Aammalu nalilemeqarpunga
imersimatillunga inoqatinnut
navialisitsisartunga. Erseqqis-
sarusupparali imernikka ta-
maasa navianartuunnginnama.
»Inutsialassuuvunga imi-
gassartortinnanga«, Martin
Efraimsen imminut naliler-
poq.
Iperagaagallarpoq
Martin Efraimsen pineqaatis-
sinneqartarsimanermini ma-
ligassatut ileqqoqartarsima-
voq. Naalatseriinnermik ajor-
nartorsiuteqarsimanngilaq, ta-
mannalu peqqutigalugu 1981-
imit 1988-imut Herstedveste-
rimeereerluni pinerluuteqarsi-
masunut Nuummi inissiisar-
fimmut nuunneqarpoq.
Nuummiinnermini Martin
Efraimsen aamma ajomartor-
siutaasimanngilaq, 1990-imilu
misiligummik iperameqarpoq.
Ukioq ataaseq qaangiutinngit-
soq pingajussaanik toqutsi-
voq. Aammaarluni angute-
qamminut tiingasartumik.
Taamani Marti ikiaroorlunilu
aalakoorpoq.
- Inuusuttuaraallunga a-
nguteqamminik tiingasartu-
mik qaninniarfigitittarsimavu-
nga, meeraanermalu nalaani
allatigut atoqatigiinnermik qa-
ninniarfigitittarlunga, nassui-
aavoq.
Toqutsineq toqutaasup i-
naani emgutereemermi pivoq.
Martin Efraimsenip ilisimallu-
arpaa misiligummik iperagaa-
nermi nalaani imeqqusaan-
ngilluinnarluni. Namminerli
nassuiaaneratut sassaalliiffi-
gineqaraangami naagaartan-
ngilaq.
AG: - Nalunngilluinnaralu-
arlugu misiligummik ipera-
gaanerpit nalaani inerteqqu-
taalluinnartoq?
- Sassaalliiffigineqaraanga-
ma naaggaarsinnaanngilanga.
Kamassaarneqanngilaq
Martin Efraimsenip eqqaama-
vaa toqutami inaani akileriil-
lutik issiallutik. Isersimasut
allat anereersimapput. Martip
eqqaamanngilaa taamani ka-
massaarneqarnikkut unataa-
lersimalluni. Toqutsinini eq-
qaamasaqarfiginngilaa.
Toqutsinerup taassuma ki-
ngoma piffissamik killiligaan-
ngitsumik Herstedvesterimut
utertinneqarpoq.
- Atuangaatsiartalerpunga.
Herstedvesterip atuagaateqar-
fiani atuakkani atorsinnaavu-
nga, assigiinngitsoipassuit
atuartapakka, aamma tamip
pissusaanut tunngasut.
Matumanilu Martin Efraim-
senip Herstedvesterimiinnera
ajomartorsiutitaqanngilaq. Ki-
simiinniartorujussuuvoq. Suli-
sut qallunaat attaveqarfigin-
ngingajappai, aamma tamip
pissusaanik ilisimasallit.
Katsorsameqarnissamik pi-
neqaatissinneqarsimanngik-
kaanni pamaarussap nammi-
neq aalajangersinnaavaa kat-
sorsaasartut attavigerusunner-
lugit pisariaqartitsinermik.
Katsorsaasartut Martin Efra-
imsenip attaveqarfigerusun-
ngilai.
Sakkutuut inaasaat
Pamaarussivik Herstedvester
qarmani portusuunik qulaan-
neqarsinnaanngitsunik unga-
lusaavoq, assigiinngitsunik a-
lapemaarsuutillit. Pamaarussi-
vik arlalinnik illutaqarpoq
qarmasissianik sanaanik. As-
sigiinngitsunik immikkoor-
tortaqarpoq, kalaallillu sakku-
tuut inaattut eqqaanartut ilaan-
ni immikkoortortaqarput. Al-
lanik illoqarpoq, assigiinngit-
sunik suliffeqarlutik atuar-
feqarlunilu. Ukiualunnguit
matuma sioma pamaarussivik
nammineq oqaluffittaarpoq.
Pamaarussamut pulaamia-
raanni kinnaassutsimut upper-
narsaammik takutitsisoqartar-
poq. Oqarasuaat iikkamiittoq
atorlugu paarsisut oqaloqati-
gineqartarput, kingorna am-
maassisoqartarpoq paarsisut
inaat aqqusaarlugu ungaluu-
gaasanut isertoqartarluni.
Paarsisut inaata tunuani il-
lumi siullermi arlalinni ininik
pulaartarfeqarpoq. Ineeran-
nguupput pequteqarpianngit-
sut nerriveerallit, issiaviit
marluk siniffiusarlu, nalaa-
saarfittut naatsorsuussaasoq.
Igalaakkut isikkivituaavoq
qarmaq qasersoq.
Martin Efraimsen Hersted-
vesterimi parnaamssatut alla-
tulli kalaallimik siunnersorti-
mik qaammammut ataasiarlu-
ni pulaameqartarpoq. Aam-
mattaaq ikinnguteqarpoq pu-
laartartumik, amaq qallunaaq
utoqqaq, akuttunngitsunik pu-
laartartoq.
Kalaallinut attuumanera
Martimut pulaartartup Nunat-
sinni ineriartomeq malinnaaf-
figilluarpaa, pulaaraangami
nutaarsiassanik oqaluttuus-
sisarsinnaaniarluni. Martin
Efraimsenip pulaartigisartak-
kaminut qanilluartutut misi-
gaaq, anaanatullu qallunaatut
isiginerungajallugu. Kalaalli-
sut parnaamssatut allatut akut-
tunngitsumik Nunatsinni ila-
quttaminut oqarasuaatikkut at-
taveqarsinnaatitaavoq.
Herstedvesterimi parnaa-
russat tamarmik suliffeqarput,
ullut tamaasa nalunaaquttap 'dr
kunnerini aalajangersimasuni
suliffigisartagaat. Martin Efra-
imsen piffissap ingerlanerani
assigiinngitsunik suliffeqar-
tarsimavoq, kisimeemsunne-
mvorli. Qallunnaatut oqalup-
piarsinnaanngilaq, pamaams-
sivimmilu sulisunik qallunaa-
nik oqaloqateqassagaangami
oqalutseqarusunnerusarpoq.
Immikkoortortami aamma ka-
laallinik paarsisunik suliso-
qarpoq.
Ullumikkut Martin Efraim-
sen kalaallit immikkoortortaa-
ni torsuusami sammisaqarti-
taavoq, eqqiaasarluni, ataatsi-
moomssanillu isersimaartar-
finni iluarsaasarluni, soorlu
iggavimmi isersimaartarfim-
milu.
Pamaamssat tamarmik par-
naarussiviup pisiniarfeeran-
nguani sapaatit akunnerannut
ataasiarlutik pisiniarsinnaap-
put, nerisassat pamaarussat
namminneq igasinnaasaat pi-
siarineqarsinnaallutik.
Kisimiinneruvoq
Martin Efraimsen Hersted-
vesterip pulaartarfianut ise-
rami malunnarpoq pulaame-
qamissi qilanaarisimagaa. Nil-
lujuitsoq tiimik imalik nassar-
paa, tiitorflit marluk, sukkut
assiliarsuillu marluk AG-mi
sulisumut tunniussai. Assili-
arsut kusanarput kiinarpannik
assiliartaqarlutik, pamaamssat
kalaallit titartarsimasaat.
Martin Efraimsen kisimiin-
nemsarpoq. AG-milu sulisup
pamaamssat kalaallit sinneri
oqaloqatigitsiarmagit ataasiar-
luniluunniit akuliutinngilaq.
Arlaleriarluni nassuiaavoq tu-
sillannikuulluni, tamannalu
piffissap ingerlanerani paat-
soornernut peqqutaasarsima-
sinnaasoq.
Ineeqqamini saligaatsumi
TV-qarpoq. Aasaq Nunatsin-
niinnenninit assilisani takutis-
suuppai, assillu allat pullaarto-
risartakkamineersut.
Martin Efraimsen qangaa-
nemsoq Nuummi uppertut In-
dre Mission attaveqarfigillu-
artarsimavaa. Nammineq isu-
maqarpoq siunissami piner-
lunniameq ingalassimalluar-
sinnaallugu uppertut qanimut
attaveqarfigilluaqqileraluaru-
nigit.
All: Pouline Møller
Martin Efraimsen-ip nunat-
sinni pineqaatissinneqarsi-
masunut inissiisatfimmut
uterteqqinneqamissani kis-
saatigaa. Apeqqut tamanna
kingullermik Nuummi
eqqartuussivimmi aasaq suli-
arineqarpoq, tamimugulli
misissoqqaameqassaaq
aalajangiisoqannginnerani.
Martin Efraimsen er én af de
indsatte i den lukkede anstalt
Herstedvester. Han vil gerne
overflyttes til en anstalt i
Grønland, men i Nuuk kreds-
ret blev det besluttet i som-
mer, at han først skal have
gennemgået endnu en men-
talobservation.