Atuagagdliutit - 11.12.1997, Blaðsíða 12

12
Nr. 96 • 1997
GRØNLANDSPOSTEN
NUNATSINNISANAARTUKKAT
DANMARK-IMIITTUNIT
PITSAANERUPPUT
- illussanik titartaasartoq, 1952-inik sisamanik ukioqarluni Ivittuuni aallartittoq oqarpoq Allattog: Jens Brønden
Peter Barfoed sulisartuuvoq
Kalaallit Nunaanni takomar-
taanngitsoq. Tallimaannar-
nimmi ukioqarluni Ivittuunut
pivoq, tassanilu peroriartor-
sinnarluni Danmarkimi atuar-
fimmut ineqarfigiitigalugu
nerisaqarfiutigisumut aallar-
tinneqarpoq. Aamma inun-
ngomera Kalaallit Nunaannut
tunngassuteqalaarpoq. Køben-
havnimi Hauser Plads-imi
inunngorpoq, 25. november
1947-mi - ukiut 50-it matuma
siomatigut, kingusinnerusuk-
kullu inunngorfiani tassani
Grønlands Tekniske Organi-
sation - GTO - allaffeqaler-
poq.
Peter Barfoed Nuummi ili-
sarisimaneqarpoq, atuartussa-
nulli ilisarisimanninngitsunut
ilisaritillatsiassavarput:
Nuummi apummik ilusiler-
suisarneq eqqaaneqartillugu
ilisariuminamerusarpoq, taan-
nami pilersitaraa. Ulapitta-
qaarlu. Apummik ilusilersui-
neq niinarsuanni pingaamer-
saasutut ilillugu nutaarsiassa-
nik aggiusiuartarpoq, ukiullu
tamaasa takuneqartartutut ma-
lartaannera imminut akilertar-
poq. Oqallisaangaatsiartarpoq,
eqqumiitsuliortunullu laper-
sersuineq alliartuinnarluni.
Apummik ilusilersuisarneq
kulturimut inunnullu tunnga-
tinneqarluni pisarpoq, tamatta
nuannaarutigalugulu tulluusi-
maarutigikujuttagarput. Nunat
assigiinngitsut peqataatitsisar-
put, maanilu aputinik ilusiler-
suisartut aputinik ilusilersui-
nemut peqataajartorlutik nu-
nanut ungasissunut aallartar-
put. Peter Barfoed-ip tamakku
tamaasa pilersitarai.
Kisiannili suliavini pillugit
eqqaamasariaqaraluarpoq. Su-
liaali ilisimasaqarfigivallaan-
ngilagut, naak akulikitsumik
tusagassiortunut nalunaarute-
qartaraluartoq. Tusagassior-
tulli sanaartorneq apummik
ilusilersuinertulli ilisimasa-
qarfigitiginngimmatigit angu-
tip taassuma illussanik titar-
taasartutut naleqassusia oqaa-
seqarfigiuminaappoq.
Pipallatat
nuannarinngilai
Ilisimavarpulli iluanaarusuin-
narluni sunilluunniit sanaar-
tortartunut ilaanngimmat. Sa-
natitsisunut »eqqartuussissu-
serisuunngilaq« apeqqutaatit-
sinngitsoq, avatangiisinilli eq-
qarsaateqartuuvoq. Eriaginnit-
tuuvoq, pingaartitsilluartuul-
luni aammalu nalunngissutsini
pingaartikkamiuk aaqqiigal-
lartartuunani. Taammakkami-
lu angutaavoq suleqatikkumi-
naassinnaasoq.
Taamaanera Nuup Kommu-
neani Teknikimut Ingerlatsi-
vimmit ilisimaneqarpoq, aker-
liliissutitummi suliani arlalis-
suarni nassitsisoq tassaasar-
poq Peter Barfoed. Imaan-
ngikkaluarporli Peter Barfoed
sullitaaluunniit kommunip
pilersaarutaannit eqqomeqar-
tarmata. Nuannarinngiinna-
raajuna pinngitsoortitsisoqar-
sinnaatillugu »supajunnik«
suliaqartoqamissaa.
Maanna 50-inik ukioqaler-
poq, tamannalu imminermini
pingaaruteqartorsuunngikka-
luaq - allarpassuartulli - ta-
mannali aaqqissuisoqarfim-
mut ornilluta nalunaaquttap
akunnerani oqqassaarluta oqa-
loqatiginninnissaminut tun-
ngavissarsiarisimavaa, taa-
maalillunilu oqaloqatigiinnit-
sinni AG-mi Inuit-nut ilan-
ngunneqamissaminut tulluuti-
leriataarluni.
Assit pisoqqat marlussuit
nutaarlu ataaseq atorlugit qa-
ngaanerusoq inuunera, Tua-
pannguani Tegnestuen Nuuk-
mut pineranut, qularutissaan-
ngitsumillu ukiorpassuarni
tullerni Kalaallit Nunaanni
sanaartornermut sunniuteqa-
lemeranut aallaaviusoq oqa-
luttuarisinnaalerp arput.
Kalaallit Nunaannut
peqqaarnera
Peter Barfoed-ip angutaa Kry-
olotselskabet Øresund-imi,
København-imi Strandboule-
varden-imiittumi atorfeqarsi-
mavoq, 1952-imilu ilaqutariit
aalajangersimapput Ivittuunut
nuunniarlutik. Taamani Peter
suli tallimmiineqanngilaq.
Angajoqqaani ilagalugit au-
gustip 17-iani sila qulisimasoq
tikipput, umiarsuatsialassuar-
mut »Uummannaq«-mut ilaal-
lutik sapaatip akunnerani At-
lantikoq ikaarlugu angalareer-
lutik.
Nukiappiaqqap Køben-
havnimi ujaqqanik nunniuk-
kanik aqqusinilimmik sungiu-
simasallip inuuneranut allan-
nguutaaqaaq. Ilaqutariit angal-
lammik kangerlummut niu-
neqarput, aatsitassarsiorfillu
Ivittuut ukiorpassuarni tulliut-
tuni najorpaat.
Ivittuuni atuarfik nunaqarfi-
up atuarfiatut ingerlanneqar-
poq, assigiinngitsunik utoqqa-
assusilinnik arfineq pingasu-
niit qulit tikillugit atuartoqar-
luni, ataatsimulli inimi ataatsi-
mi atuartinneqarput, ataasiin-
narmik ilinniartitsisoqarlutik.
Ukiut ilaanni orsugiassiorfik
ilinniartitsisussarsisinnaajun-
naarmat angajoqqaat atuartit-
sineq namminneq isumagisa-
riaqaleipaat.
- 4. klassimiippunga, Peter
Barfoed oqaluttuarpoq, - taa-
maalineranilu tuluttut nuer-
saanermillu ilinniartussaavu-
nga. Taakku piginnaaneqarfi-
ginissaat pitsaasuummat.
- Silagikkaangat aalisariar-
tarpugut, atuamerullu naane-
rani Ivittuuni sammisassarpas-
suaqartarpoq. Najugaqarfik
taanna meeraaffigalugu i-
maannaanngilluinnarpoq.
- Assersuutigalugu ukiuk-
kut aqqusinernik aputaajaa-
nermi bulldozerinut ilaasar-
punga, eqqaamasarparalu
uagut meeraasugut illoqarfim-
mi sannaviit, iffiorfik, igaffiit
allallu piumasatsinnik orni-
garsinnaallutigit.
- Ukiuni siullemi inuuffigi-
sanni amerlasuuni aasakkut
nersussuit 20-it nersutit inaa-
niitinneqartarput, ullullu ta-
maasa nutaamik immuttortar-
luta, pifftssalli ingerlanerani
nersussuit ajoraluartumik
maskiinanik manngertomisin-
naanngitsunik taarsersorne-
qarput, taamaalillunilu »im-
mulerivik eqqortoq« matune-
qarpoq.
- Aamma eqqaamasarpara
tomatinik, agurkinik naasor-
passuamillu naalertortitsivin-
nik naatsiiveqartoq. Ivittuuni
meeraalluni susassaaleqiffiun-
ngilaq.
Sunngiffeqarneq
sivisooq nuannersorlu
- Angajoqqaakka Ivittuuniin-
nerminni ukiut pingasunngo-
ramikkik sapaatit akunnerini
aqqaneq marlunni akiliunne-
qarlutik sulinngiffeqarlutik
Danmarkimiissinnaatitaalerput.
Sulinngiffeqamermillu ute-
raanni sapaatit akunnerini 16-
ini sulinngiffeqarsinnaatitaa-
soqalersarpoq. Siumut taama-
tullu utimut angalaneq sapaat-
ip akunnerata missaanik si-vi-
sussuseqartarpoq, sikorsuit ki-
nguaattoorutaanngikkaangata.
- 1959-imi pemarlunga tim-
misartorpunga, taamani umi-
arsuaq sapaatip akunnera
naammatsillugu sikorsuarsio-
reerluni ajorsikkami Ivittuu-
nut utermat. Tassunga taarsi-
ullugu Catalinamut ilaalluta
Narsarsualiarpugut, tassan-
ngaanniillu Icelandair-imut
ilaalluta Reykjavik Skotland-
imilu Glasgow-ip eqqaaniittoq
Prestwich aqqusaarlugit Kø-
benhavn-imut ingerlaqqippu-
gut.
Peter Barfoed apersortinga-
jalerluni 6. klassimi aallartit-
tussanngorami Danmarkimi
atuarfimmut ineqarfiutigalugu
nerisaqarfiusumut aallartinne-
qarpoq. Nukappiaqqamut a-
qissemiamermik, eqalunniar-
nermik sisoramermillu nuan-
narisalimmut kangerluup qaq-
qallu saanni illoqarfinnguamit
100-nik inulimmit qallunaat
atuarfiannut untritilinnik arla-
linnik atuartulimmut nuunneq
imaannaanngilluinnarpoq.
Ullut inuusuttuuffigisani
København-ip eqqaani Lyng-
by-mi atorpai, Kalaallilli Nu-
naannut angerlarsemini anni-
killisinniarlugu arlaleriaqaluni
Norge-mut Sverige-mullu aal-
lallatsiartarpoq.
Peter Barfoed ukiorpassuar-
ni ujarassiortunngorniarluni
eqqarsaatigisimagaluarpaa,
suliarmi taanna apummut,
qaqqanut aatsitassanullu qa-
qutigoortunut tunngasuum-
mat, allarluinnarmulli sangu-
voq. Bagsværd Gymnasium-
imi ilinniamertuunngomialer-
poq. Ujaqqanik oqimaatsunik
Kalaallit Nunaanneersunik
ilinniarfimmut nassataqartar-
nini pissarsiaqaatigilluarpaa.
Pingaartumik orsugiak qemer-
toq ilinniartitsisunut ilinniar-
tunullu artukkiisuugami sak-
kussaqqilluinnarpoq.
1965-imi angajoqqaavi
Danmark-imut uterput, Peter
Barfoed-ilu ilinniarnertuun-
ngoreerami Kunstakademiets
Arkitektsskole-mi Køben-
havn-imiittumi aallartippoq.
Ilinniamermi nalaani ukiuni
marlunni atuanngiffeqarpoq,
titartaasarfiit ilaanni sulilluni.
Illussanik titartaasartut Stor-
gaard & Ørum-Nielsen suliffi-
gilerpai, Albertslund-imilu
Galgebakken-imi inissialiorti-
temermi suleqataalluni. Suliaq
taanna qallunaat 1970-ikkunni
inissialiortitemeranni pisima-
sut pingaamerit ilagaat.
- Sooruna ukiuni marlunni
atuanngiffeqartutit?
- Aap, atuanngiffeqamerin-
naavoq, uangali misigisima-
lersimavunga misilittagaqarta-
riaqarlunga. Isumaga malillu-
gu illussanik titartaasartun-
ngomiat ilinniartitaanerat pit-
saavallaanngilaq. Atuagarsor-
narpallaaqaaq inuussutissarsi-
omermullu tunngavallaarani.
- Aammalu inini hashimik
pujortaattoqarpallaamera pit-
saanerulersitsinngilaq. Naak
taamani pujortaattarneq arla-
linnit »torrattutut« isigineqa-
raluaq uanga nuannarisiman-
ngilara.
Illussanik titartaasartun-
ngomiamerup isumaa ukiuni
kinguleruttuni Peter Barfoed-
ip suliarisartagaanut sunniute-
qangaatsiarpoq. Ilinniartuu-
nermi nalaani titartaasarfimmi
sulinini ingerlatiinnarpaa, pi-
sinnaasanilu ilaniarlugit aa-
sakkut sanasut ilaanni sulisar-
poq.
Aasat ilaanni Stockholm-
imi Kodak sulifftgaa, aasami-
lu allami tassanissaaq nam-
mineq illuliamik sanaqataa-
voq. Kingusinnerusukkullu
aasaanerani Kalaallit Nunaan-
nut angerlarsemini nalliuteq-
qimmat, Vesterålen-imi - qe-
1980-imi anorersuup kingorna Peter Barfoed Grønnedal-ip sanasuatut naammattorsuarnik
suliassaqalerpoq.
Efter orkanen i 1980 havde Per Barfoed nok at lave som Grønnedals tømrer.