Atuagagdliutit - 22.01.1998, Blaðsíða 9

Nr. 6-1998
9
GRØNLANDSPOSTEN
Uummannap akiliiffigineqamissaa
Kalaallit Nunaata itigartippaa
- USA nunatsinnut tikeraartuuvoq, taamalu maleruagassavut malittariaqarlugit,
Jonathan Motzfeldt erseqqissaavoq
NUUK (KK) - Ukiortaami
quiasaarut nuanninngilluin-
nartoq!
Dundasip utertinneqarnis-
saa pillugu tupaallannartumik
siunnersuut folketingimut i-
laasortap Hans-Pavia Rosing-
ip kattusseqatigiinnit Siumut
Ataqatigiinneersuup taama
oqaatigaa; utertitsinissaq ani-
ngaasat tungaasigut arlalinnik
piumasaqarfiusoq, amerikar-
miut Danmark-imi aallarti-
taara Edward E. Elson-ip sap.
akunnerani kingullermi
Nuummut tikeraarnermini
saqqummiussaa pillugu.
Utertitsinissarlu pillugu a-
ningaasatigut piumasaqaatit
amerikarmiut aallartitaata
Nuummi saqqummiussai pil-
lugit naalakkersuisut siulittaa-
suat Jonathan Motzfeldt iti-
gartitsilluinnarpoq:
- USA nunatsinnut tikeraar-
tuuvoq, taamalu maleruagas-
savut malittariaqarlugit, naa-
lakkersuisut siulittaasuat er-
seqqissaavoq.
Inughuamut utertillugu
Akerleriissutaasoq tassaavoq
Thuletoqaq - Uummannamik
Dundasimilluunniit aamma
taaneqartartoq - Inughuamit
113-init najugaqarfigineqar-
luni ullut arlaqanngitsut i-
ngerlanerinnaanni qimanne-
qartariaqartoq, amerikarmiut
sakkutooqarfimmik Pituffim-
mik 1953-imi pilersitsinerat
pissutigalugu.
Tamatuma kingoma Dun-
das amerikarmiut sakkutoo-
qarfiannut ilaatinneqalerpoq,
raketeqarfilli sakkutooqarfiup
illersorneqarnissaanut ilaatin-
neqartoq ukiut arlaqanngitsut
matuma siorna piiameqarpoq.
Dundasi ullumikkut sun-
ngiffimmi sukisaarsartarfittut
atorneqartarpoq, ilaatigullu
ukiumut ataasiarluni Uum-
mannap qaqqaata qaava ma-
nissoq golferluni unamminer-
nut atorneqartarpoq.
Nunali tamanna pingaaru-
teqartorujussuuvoq, oqaluttu-
arisaaneq piniarfiusameralu
pillugit.
1910-mi Uummannami
Knud Rasmussen aamma Pe-
ter Freuchen niuemermik aal-
lartitsipput.
Uummannami avanersuar-
miut pitsaasumik piniariartar-
feqarput, piniagassanik ame-
rikarmiut qimaatitsinissaata
tungaanut.
1995-ip kingoma Nammi-
nersornerullutik Oqartussat
piumasarisimavaat Uumman-
nap Kalaallit Nunaannut u-
tertinneqarnissaa. Uumman-
nap eqqaatalu oqaluttuarisaa-
nermut pingaaruteqarnera
pinngortitallu kusanarluinnar-
nera pissutigalugit tamanna
takornariartitsinermi alutor-
nartutut nittarsaanneqarsin-
naavoq, taamalu Qaanaap
Kommuneanut iluaqutaallua-
lersinnaalluni.
Piffissalli ingerlanerani
Uummannaq kigaatsumik a-
serfallakki artorpoq.
Naalagarsiorneq
Ataasinngornermi 4. august
dronning Margrethe aamma
prins Henrik Uummannamut
tikeraarput, taamalu takusin-
naallugu najugaqarfiusima-
sup aserfallakkiartomera.
Periarfissaq iluatsillugu
Uummannatoqqap utertinne-
qamissaa pillugu takorluuk-
kat tamaasa allartitap Edward
E. Elson-ip itigartippai.
Uummannatoqqami takor-
nariat angalaartalemissaat iti-
gartitsissutigigamiuk ameri-
karmiut aallartitaata pissutaa-
sutut makku AG-mut nassuia-
atigai:
- Ukiut 50-it kingulliit i-
ngerlaneranni Pituffimmi
sakkutooqarfimmi amerikar-
miut sapiitsut amerlasoorpas-
suit najugaqartarsimapput.
Amerikarmiut pillugit tassani
najugaqartarsimanngillat. Ka-
laallit, qallunaat, tyskit, fran-
skit italiamiullu pillugit ame-
rikarmiut maaniittarsimapput.
NATO illersomiarlugu maani
najugaqartarsimapput. Tassa-
mi nunarsuarmi tamarmi eq-
qissisimanissaq pissutigalugu
maaniittarsimapput.
- Amerikarmiut sapiitsut
taakku nunaminnut ilaqutta-
minnullu maqaasillutik Pituf-
fimmi sakkutooqarfimmiittar-
simapput. Ilaquttatik sakku-
tooqarfimmut ilagisinnaasar-
simanngilaat, pissutsilli naa-
lagarsiorfiusorujussuit naam-
magiinnartariaqarsimallugit.
- Amerikarmiullu ajunngi-
tsuliortut taakku qanoq isu-
maqarpit eqqarsassasut takor-
nariat Uummannatoqqami a-
ngalasut isiginnaarsinnaalis-
sagunikkit. Naagga, ameri-
karmiunut taakkununnga sa-
piitsuliortunut sakkortuunik
piumasaqaateqarneq iluari-
narnavianngilaq, tassungalu
atatillugu allanut piumasa-
qaatit sakkukillillugit. Taa-
maattumik Uummannatoq-
qami takornariartitsisarneq
pilersinneqartariaqanngilaq.
Nunarsuarmi tamarmi eqqis-
sisimanissaq eqqarsaatigalu-
gu-
Oqaatsillu taamaattut sak-
kortunerameqarsinnaapput.
Qaartartumeerineq
6. november nunanut allanut
ministeri Niels Helveg Peter-
sen, Det radikale Venstre-
neersoq, aamma nunanut alla-
nut ministeri Madelaine Al-
bright kiisalu illersomissamut
ministerip tullia John Locom-
be Washington-imi ataatsi-
miipput, Niels Helveg Peter-
sen-illu Uummannatoqqap
Kalaallit Nunaannut utertin-
neqamissaanik kalaallit kis-
saatigisaat saqqummiuppaa.
Isuma tamanna amerikar-
miunit isumaqatigineqanngi-
laq, akerlianilli innersuussu-
tigalugu 1996-imi Saudi-Ara-
biami amerikarmiut sakku-
tooqarfiannut qaartartumee-
risimaneq, sakkutuut 18-it
inuunerannik naleqartoq.
Qaartartumeerisimaneq
pissutigalugu amerikarmiut
illersomissamut ministereqar-
fiata nunarsuarmi amerikar-
miut sakkutooqarfiini isu-
mannaatsuunissamut piareer-
simaneq sakkortusisimavaat,
taamaattumik Uummanna-
toqqap takomariarfiusalemis-
saa isumaqatigineqanngilaq.
Niels Helveg Petersen-ip
tikkuarpaa ajomakusuussasoq
biilersuup usisaatip qaartartu-
nik ulikkaartup Pituffimmi
sakkutooqarfimmut anngior-
tumik eqqunneqamissaa, kisi-
annili amerikarmiut nakkaan-
narumanngillat.
Tassalu sap. akunnerani
kingullermi amerikarmiut
aallartitaata Edward E. Elson-
ip Nuummut tikeraarnermini
neqeroorutaata Kalaallit Nu-
naannit itigartinneqarsinnaa-
sup saqqummiunneqarnissaa-
ta tungaanut.
Akiligassat
Edward E. Elson-ip neqeroo-
rutigaa Uummannatoqqap
Kalaallit Nunaannut utertin-
neqarsinnaanera, amerikarmi-
ut sakkutooqarfiata eqqaata
takornariarfiulernissaata ki-
ngunerisaanik Kalaallit Nu-
naat Danmark-ilu akiliiumas-
sappata isumannaatsuunis-
samut suliniuteqamermut.
- Uummannatoqqap uter-
tinneqamissaa akisoorujussu-
ussaaq, tassami amerikarmiut
illersomissamut sakkutooqar-
fiat isumannaatsuunissamut
annertusaasariaqarmat, siu-
nissami Pituffimmi sakku-
tooqarfik aqqusaarlugu takor-
nariat tikittalissappata, Ed-
ward E. Elson mianersoqqus-
suteqarpoq.
- Soqutigisaraarput sakku-
tooqarfiup qarmanit ungalu-
neqarsimanngitsup isuman-
naatsuunissaa. Taamaattumik
sakkutooqarfik iluamik iller-
sorneqarsinnaanngilaq, kisi-
anni Kalaallit Nunaata ava-
narsuarmiullu Uummanna-
toqqap utertinneqamissaanik
kissaatigisaat naammassiu-
mallugu sapinngisarput ta-
maat iliuuseqammavugut, nu-
nanut allanut aallartitaq oqar-
poq.
Taamaalilluni qanoq iliu-
useqarnissaq Kalaallit Nu-
naannut utertinneqarpoq, ta-
mannalu pissutigalugu inger-
laannaq Kalaallit Nunaannit
sakkortuumik qisuariartoqar-
poq.
Amerikarmiut suliassaat
- Pituffimmi sakkutooqarfim-
mi amerikarmiut isumannaat-
suunissaat uagut akilertaria-
qanngilluinnarparput, naalak-
kersuisut siulittaasuat Jona-
than Motzfeldt akivoq.
- Amerikarmiut nunatsin-
nut tikeraartuupput, taamaat-
tumillu uagut maleruagassa-
vut malittariaqarlugit. Pituf-
fimmi amerikarmiut sakku-
tooqarfeqamerat pissutigalu-
gu Qaanaami mittarfiliomis-
samut aningaasarpassuarnik
akiliisariaqareersimavugut,
taamaalilluni Qaanaami naju-
gaqartut angallannermi ajun-
ngitsunik atugassaqartikku-
mallugit.
Jonathan Motzfeldt isuma-
qarpoq amerikarmiut nam-
mineerlutik akiligassat aki-
lertariaqaraat, taamalu sakku-
tooqarfimmi isumannaatsuu-
nissap attatiinnamissaanut a-
tortussanik nammineerlutik
akiliisariaqarlutik.
Naalakkersuisut siulittaasu-
ata innersuussutigaa USA
Kangerlussuarmi sakkutoo-
qarfeqarallarami ajomartissi-
manngikkaa inuinnaat Ka-
ngerlussuarmi sakkutooqar-
fimmik atuisinnaanerat.
Tamannalu ajornartorsiu-
taasimanngilaq.
Ukiortaami quisaarut
- Uummannatoqqap USA-mit
utertinneqamissaanik nutaar-
siassaq nuannerluinnarpoq,
kisiannili USA sinnerlugu nu-
nanut allanut aallartitap Ed-
ward E. Elson-ip piumasaqaa-
tai iluarinanngilluinnarput,
folketingimut ilaasortaq
Hans-Pavia Rosing oqarpoq.
- Avanersuarmiut najuga-
qarfitoqarisimasaata ameri-
karmiunit atorneqarnerata
akilemeqamissaa uanga siu-
tinnit ukiortaami quisaarini-
palaatut tusaavara!
- Nunanut allanut aallarti-
tap saqqummiussaata upperi-
uminaanneranut pissutaatip-
para amerikarmiut sakkutuut
pillugit oqaaseqaataa, Hans-
Pavia Rosing oqarpoq.
- Nunanut allanut aallarti-
tap oqarnera malillugu sakku-
tuut nallinnartut isiginnaar-
sinnaanngilaat Uummanna-
toqqani takornariat angallat-
tut, tassami sakkutuut taakku
Pituffimmi sakkutooqarfim-
mut ilaquttatik nassarsinnaan-
ngimmatigik. Aammalu ta-
manna pissutaassaaq sakku-
tuut amerikarmiut naalagarsi-
omerata noqqillanneranik.
- Kisiannili qanga ameri-
karmiut sakkutuut naalagarsi-
omerat uagut ajomartorsiuti-
gilersimagatsigu, Hans-Pavia
Rosing aperivoq.
Akerlianik kalaallit folke-
tingimi ilaasortaatitaata nuna-
nut allanut aallartitaq Edward
E. Elson kajumissaarpaa ava-
nersuarmiut 1953-imi pin-
ngitsaalisaallutik Uumman-
namit nuutinneqarsimasut kii-
salu kalaallit qallunaallu o-
qartussaasut oqaloqatigeqqul-
lugit, tamatumalu kingoma
tuaviortumik tunngavissaqar-
tumillu Washington D.C.-mi
qullersani oqaloqatigalugit.
- Tamatumalu kingorna
USA-p Uummannatoqqamik
»utertitsinissaa« uterfigisin-
naavarput, Hans-Pavia Ro-
sing oqarpoq.
Illersomissamut
kommissioni
nunatsinnukalersoq
NUUK (KK) - Junip 22-anni-
it 27-annut qallunaat illersor-
nissamut kommissioniannit
Kalaallit Nunaat tikeraame-
qassaaq, siulersortigalugu si-
ulittaasoq aningaasanik ator-
titsinemrut ministeriusimasoq
Knud Heinesen.
Tikeraamemp kinguneri-
saanik qallunaat illersomis-
samut kommissioniata 1997-
imi pilersinneqarsimasup,
Kalaallit Nunaanni illersor-
nissamut sakkutooqarfiit -
Kangilinnguaq aamma Pituf-
fimmi sakkutooqarfik - isu-
maliutissiissummut ukiup i-
ngerlanerani kingusinneru-
sukkut Folketing-imut saq-
qummiunneqartussamut i-
lanngunneqassapput. Kom-
missionip sulinerani pingaar-
tinneqarugaluarput Øster-
søen-imut aamma EU-mut
tunngassuteqartut.
Sap. akunnerani kingul-
lermi kommissionip Køben-
havn-imi ataatsimiinnerani
naalakkersuisut siulittaasuat
Jonathan Motzfeldt aamma
namminersornerullutik o-
qartussat nunanut allanut al-
laffianni direktøri Kuupik
Kleist siullermeerlutik ataat-
simeeqataapput.
Jonathan Motzfeldt-ip ne-
riuutigaa illereomissamut tun-
ngassuteqartunut Kalaallit
Nunaannut pingaaruteqartu-
nut siunissami namminersor-
nerullutik oqartussat toqqaan-
nartumik ilanngunneqarta-
lissasut. Minnerunngitsuinik
tamatumani pineqarpoq
Uummannatoqqap Pituffim-
mi sakkutooqarfimmit Qaa-
naap Kommuneanut tunniun-
neqamissaa pillugu apeqqut.
Ilanngullugu Kalaallit Nu-
naannit kissaatigineqarpoq
qallunaat illersomissamut
kommissioniata saqqummi-
uteqqissagaa illersomissaq
pillugu 1951-imi USA-mik
isumaqatigiissutip nutaamik
aaqqissuunneqamissaa.
Illersomissamut sakku-
tooqarfiit oqallisigineqar-
nissaat pillugu qallunaat
illersomissamut kommissio-
niata Kalaallit Nunaannut
junimi tikeraamissaannut a-
tatillugu Jonathan Motzfeldt
isumaqarpoq pissusissami-
suussasoq, Kalaallit Nunaa-
ta qallunaallu naalakkersui-
suisa illersomissamut isu-
maqatigiissut sulinerminni
ilanngutissagaat.
Illersomissaq pillugu ame-
rikarmiunik isumaqatigiis-
sutip isumaqatigiinniutigeq-
qinnissaani inaamtaasumik
aalajangiisussaapput Nunanut
allanut Ministereqarfik, Iller-
somissamut Ministereqarfik
aamma Statsministereqarfik.
Amerikarmiut nunanut al-
lanut aallartitaat Edward E.
Elson sap. akunnerani ki-
ngullermi Nuummut tike-
raamermini oqarpoq, illersor-
nissaq pillugu Danmark-ip
USA-llu isumaqatigiissutaata
isumaqatigiinniutigeqqinis-
saa USA-p piareersimaffigi-
gaa, kisiannili amerikarmiut
suli tamanna pillugu saaffigi-
neqarsimanngitsut. Danmark-
imit pisortatigoortumik saaf-
figinnittoqartinnagu isuma-
qatigiissutip allanngortinne-
qamissaanut USA suliniute-
qarumanngi-laq.
Nunanut allanut aallartitap
Edward E. Elson-ip Kalaallit
Nunaannut tikeraamini iluat-
sillugu naalakkersuisut siulit-
taasuat Jonathan Motzfeldt
USA-mut tikeraarsarpaa.
Ummannatoqqap Kalaallit Nunaannut utértinneqamissaa amerikarmiut nunanut allanut
aallartitaata Edward E. Elson-ip itigartitsissutigilluinnarpaa, augustimi Pituffimmi sakku-
tooqarfik taamanikkut naalakkersuisunut siulittaasoq Lars Emil Johansen ilagalugu tikeraa-
ramiuk. Sap. akunnerani kingullermi Edward E. Elson Nuummut tikeraarpoq, neqerooruti-
galugulu Uummannatoqaq Kalaallit Nunaannit »pisiaralugu« utertinneqarsinnaasoq. -
Taamaattoqarsinnaanngilaq, naalakkersuisut siulittaasuat Jonathan Motzfeldt akivoq.
Den amerikanske ambassadør Edward E. Elson afviste kategorisk at levere Dundas tilbage
til Grønland, da han i august besøgte Thule Air Base sammen med den daværende
landsstyreformand Lars Emil Johansen. I sidste uge besøgte Edward E. Elson så Nuuk og
tilbød Grønland at »købe« Dundas tilbage. - Ikke tale om, svarede landsstyreformand
Jonathan Motzfeldt.