Atuagagdliutit - 17.11.1998, Side 13

GRØNLANDSPOSTEN
MARLUNNGORNEQ 17. NOVEMBER • 13
Nunarput Danmarkilu
ataqatigiiginnassapput
»qalissaarisoq Finn Lynge Kalaallit Nur
illugu oqallissaarummik atuakkiorpoq
O
Pi
KØBENHAVN(CSL) - O-
qaaseq namminiilivinnissaq
ukiuni kingullerni Nunatta
siunissaanut atomeqaraluttu-
innarpoq. Tupinnanngilarlu.
Inuiaat suulluunniit sooruna-
mi namminiilivinnissaq a-
nguniartariaqarpaat. Angusa-
qarfiunerpaassaaq Danmark-
imit avissaameq. Naalagaaf-
feqatigiinnermit kaanngar-
neq. Naalagaaffik namminer-
suittoq.
Kiami eqqarsaatip piviu-
sunngunnginnissaa takor-
luunngilaa. Nunatsinni Dan-
markimilu.
Oqariartaaseq namminiili-
vinnissaq nunarsuarmi immi-
nut qanilliartuinnartumi qa-
noq isumaqartinneqartarpa,
nunarujussuarmilu 55.000-
inik inoqartumi periarfissat
piviusut suuppat?
Atuakkiortup oqallissaa-
risullu Finn Lynge-p atuak-
kiamini »Selvstændighed for
Grønland« eqqartorpaa, nas-
suiaatit imaaliallaannanngit-
sut qujanarniarnerillu pinna-
git-
Finn Lynge, ullumikkut
Nunanut allanut tunngasunut
ministereqarfimmi siunner-
sortitut atorfeqartoq, nammi-
nersulivinnissamut tunngavi-
lersuutit sisamat eqqartorpai:
1) Inuiaat tamarmik sapin-
ngisamik nammineerusup-
put.
2) Nunami inuusuttorpas-
suaqarmat misigisunik oqal-
linnissamik tamatuminnga
pisariaqartitsisoqartoq.
3) Inuiannut suugaluanul-
luunniit pingaartuummat kil-
lissat misilittarlugit immin-
nut nassaariniarlutik.
4) Kiisalu oqallinneq i-
ngerlanneqareermat.
Ataqatigiinnersuaq
Finn Lynge-p Nunatta inis-
sisimanera nunarsuarmi ta-
marmik politikkerineqartu-
mut nallersuunniarsaraa.
Namminersulivinnissaq o-
qallisigissagaanni pingaaru-
teqarpoq piviusut tunngavi-
lersuutigissallugit, atuakki-
ortoq isumaqarpoq, ornigi-
nartippaalu partiit saqqum-
missasut kalaallit qanoq ilil-
lutik namminersulivinnissa-
mut aqqutissanik siunnersuu-
teqarlutik, taamaalilluni o-
qallinneq ilumoorunneqarlu-
ni, takorluukkat aalajangersi-
masumik tunngaveqarlutik.
- Namminersulivinnisaq
oqallisigitillugu inuit misi-
gissusaat sunnerniartariaqan-
ngillat piviusunik periarfis-
saqartitsinngikkaani. Uanga
qularutiginngilara »qallunaat
Kalaallit Nunaannit peerlik«-
mik oqalunneq nunamik pi-
ngaartitsisunik ikittunngua-
nut, inuiaqatigiinni tamani
nassaassaasut, qujanamiarfi-
usoq. Silatusaartumik siuner-
taqanngilaq.
- Kikkut tamarmik nalun-
ngilaat pingaaruteqartoq pi-
ngaaruteqartuassaarlu, Nu-
Nunaata namminersulivinnissaa
natsinni atorfmni inuiaqati-
giinnut pingaarutilinni nuna-
tsinneersunik inuttaqartinnis-
saat. Tamannalu namminer-
somerusut pingaarnertut po-
litikkeraat - politikkeriuarsi-
mallugulu. Ajomartorsiutaa-
ginnarporli sivisuallaarujus-
suarmat. Qinngarnaralua-
qaaq. Taamaaginnarporli,
Finn Lynge oqarpoq.
Illersornissaq
Oqallissaarummi illersomis-
samut politikki sammineqar-
luarpoq. Imaanngilaq oqal-
linnermi pingaarnersaasoq.
Peqqutaavorli Nunatta nunat
tamat akomanni illersomis-
sami politikkimi qitiusutut i-
nissisimanera arajutsineqar-
tuarmat.
Finn Lynge-p ilaatigut er-
seqqissarpaa amerikamiut
Monroe-imi aalajangigaat,
amerikap avannaata nunavit-
taaniittunik saassussinerit
suugaluilluunniit pillarne-
qassasut Amerikap naala-
gaaffeqatigiivinut sukanga-
niarnertut isigineqarlutik.
Taassuma pingaamersaraa
USA-p Nunarput amerikap
avannaani nunavimmut ilaa-
sutut naatsorsuummagu, Nu-
narpullu namminersulivissa-
guni immut illersorsinnaas-
sava?
Finn Lynge-p piviusun-
ngorsinnaasorinngilaa, taa-
maattumillu taama ineriar-
torneq amerikap arlaatigut
qisuariarfigissavaa, atuakki-
ortoq oqarpoq, kaammattuu-
tigaalu Nunarput Danmark-
imut Nunanullu avannarler-
nut allanut qanimut attave-
qartuaannassasoq, oqaluttua-
risaanermi maannamullu Nu-
natsinnut ikinngutaalluartut.
Imaanngilaq Nunarput
namminersulivinnerunissa-
mut ingerlaannassanngitsoq.
Pingaartuuvoq arriitsumik
pilertornissaq - ilorraap tu-
ngaanut. Atuakkami Finn
Lynge-p Nunatta siunissaa
ima nalilerpaa:
Eqqarsameq
»Eqqarsariarutta Folketing-
imi siunnersuummik saq-
qummiussisoqartoq, qallu-
naat naalagaaffeqataanerat
naalagaaffiit kattunneranut
allanngortillugu, nunat pi-
ngasut assigiimmik pingaa-
ruteqartut kattuffiat.
Tamarmik immikkut inat-
sisartoqassapput inatsisilior-
toqarlutillu, inuiaat tunngavi-
usumik pisinnaatitaaffiinik
nalinginnarnik akisussaasut,
maannakkutut pinnatik, qal-
lunaat folketingimi inatsi-
saannit aallaaveqarlutik
namminersornerulluni oqar-
tussaanermik aallaavillit. At-
lantikup avannaani Folke-
ting-imi ilaasortat sisamat
atorunnaassapput. Nunat pi-
ngasuusut ataatsimoorussa-
mik tunngaviusumik inatsi-
seqassapput, eqqartuussiviit
qullersaat (højesteret), ani-
ngaasat, illersorneq dron-
ning-ilu.
Kunneqarfeqatigiiffittut
eqqaanartumik aaqqissuus-
sineq, nationalbank-ip, iller-
somissaq nunanilu allani aal-
lartitaqarfiit kiisalu FN-ip
tungaanut ajornartorsiutit pi-
sariaqanngitsut qaangissallu-
tigit. Aningaasaqarnikkut tu-
tsuiginartumik inissisimas-
saagut, tamallu tamanna so-
qutigisarissagaluarpaat.
Malugineqassaarli taama
aaqqiineq aqqutigalugu nam-
miniivissanngilagut. Arlaliu-
vugulli akuerinnissinnaasut,
aappaatigummi isumaqataaf-
figineqassaaq taama ineriar-
tomikkut inuiattut kinaassut-
simik nassaamiamermut pi-
ukkunnamersaavoq, taman-
nami Nunatsinni arlalissuar-
nit sakkortuumik oqaatigine-
qartarmat.
Nammineerlunga isuma-
qarluinnarpunga piffissaq si-
visoorluunniit atoraluaraanni
apeqqutaassaaq inuiaqatigiit-
tut ataatsimoomissaq arlaa-
tigut Danmarkimut atasoq
qinerneqartussaammat, aap-
paatigullu maniguuttutut -
immaqaluunniit pilerngun-
nikkut amerikamiut tungaan-
nit piginninniamermik suli-
niuteqameq.
N alaatsornerunngilaq
Namminersulivinnissamik o-
qallinneq maannakkut mu-
tinngornera nalaatsornerun-
ngilaq. Namminersorneruler-
neq ukiuni 20-ngajanni i-
ngerlareersoq nammineq aa-
lajangiisinnaanermut pigin-
naasaqalilerpoq. Kinguaariil-
lu maanna sassariartorput o-
qaluttuarisaanerup ingerlasi-
maneranik eqqumaffiginnis-
simagunanngitsunik. Nam-
minersulivinnissamut aqqut -
qanorluunniit ilusileralua-
raanni - tulleriissaarinikkut
ingerlanneqartariaqarpoq.
Soorlu maannamut taamaat-
toqartoq. Akisussaaffigilik-
kat imaluunniit ajomaanner-
nik aqqutissiorneq nassaas-
saanngillat, maannakkutut
inooriaasertut inissisimaneq
kiisalu akaariilluni ineriar-
torneq attatiinnassagaanni,
Finn Lynge isumaqarpoq,
atuakkami oqallisissiami ne-
riuutigigaa oqallinneq pi-
moorussaq najoqqutarineqa-
lerumaartoq.
- Tunngaviusumik piuma-
saarsornerussaaq oqassa-
gaanni namminersulivinneq
perusukkipput. Sunaluunniit
imaalitsiaannaq pineqarsin-
naanngilaq. Siunartalerluni
suliutigineqartariaqarpoq
pissarsiaralugulu. Taamaat-
tumik kissaatigeqaara partiit
tamatumunnga aalajangersi-
masunik saqqummiussinis-
saat, Finn Lynge oqarpoq, a-
tuakkamini aningaasaqarnik-
kut nammisersulivinnerup
kingunissaanik minnerunngi-
tsumik samminnittoq.
Isertortumik ikiuineq
Malittaasut ilagissavaat Nu-
natta ataatsimoorussamik
tapiissutit milliardit pingaju-
ata affaa annaanissaat. Allaa-
voq eqqartuussisut, illersui-
sut, landsret, pinerluuteqarsi-
masunut inissiisarfiit politiil-
lu, angallataat ilanngullugit,
aalisarnermik nakkutilliineq,
silasiorfiit silassamillu ilima-
saarutit, qimussimik nakku-
tilliisut Sirius kiisalu silaan-
narmik nakkutilliineq nam-
mineq isumagilissagaanni,
kiisalu suliffinnik nakkutil-
liinerit, imarsiornermik nak-
kutilliineq peqqinnissaqar-
fimmilu qinnguartaatit isu-
magilemeri. Eqqaaneqarsin-
naapput nunani arlalinni
nammineerluni sinniisoqa-
lernerit, ullumikkut danskit
aallartitaat iluaqutaaffii.
Namminersulivinnissaq
pillugu oqallinnermi pingaa-
rutillit tamakku puigorne-
qakkajuttut, Finn Lynge isu-
maqarpoq.
Jonathan Motzfeldt
Finn Lynge-p oqallissaarusi-
aralugu atuakkiaa Jonathan
Motzfeldtip siulequserpaa,
malunnartumillu nuannaaru-
Finn Lyngep omiginartippaa partiit nunatta
namminiiliyinnissaanut aqqutissanik tusarliisariaqartut.
Finn Lynge ser gerne, at de politiske partier giver deres bud
på den grønlandske vej til uafhængighed.
tigaa oqallinneq aallartinne-
qarmat isummat nalinginnaat
inuiaassutsimillu asanninner-
mik aallaaveqanngitsut, pivi-
usulli tunngavigalugit isum-
mersornerit, ajornaatsumik
kukkusumillu tunngavilerlu-
ni taaneqamissamik ingalas-
simatitsisut.
Siuleqummi Jonathan
Motzfeldt ilaatigut allappoq:
»Namminersulivinnissa-
mik oqallinnermi pingaarlu-
innarpoq uagut politikerit qi-
nersinissap tullia kisiat eq-
qarsaatigissannginnatsigu,
kinguaariinnili tulliuttuni
naalagaaffimmi oqartussatut
eqqarsartamissarput.
- Arriitsumik tuaviorit, ro-
mamiut naalagaaffiinik tun-
ngaviliisut oqarput, siunner-
suullu taanna malikkutsigu
oqallinnermi tunngavilersuu-
tit pisariaqartinneqartut ta-
maasa ilanngutissavagut -
aamma ullumikkut ilisima-
neqarnerit ilisimaneqanngin-
nerillu imaluunniit oqallisi-
gisaarusunngitsut.
- Piviusut paasisariaqar-
pagut, aamma kiffaanngissu-
seq maanna piumasaraluup
annernartumik misigissuse-
qarfigineranut akerliugaluar-
tut. Misigissutsikkut paatsi-
veerunnerit inuiaqatigiinni
aalajagersimasunik sulissute-
qarnikkut iluarsineqarsin-
naapput. Tamanna inuiaqati-
giinnut ataasiakkaanut a-
tuuppoq, aamma politikeritut
suleqatinnut. Præsident Ken-
nedy-p oqaasii pigiliuteru-
suppakka:Aperissanngilatit
nunavit qanoq iliorfigissa-
neraatit, illilli nunat qanoq
ilisorfigisinnaagit?
Inuiaat suulluunniit sapinngisamik nammineerusupput. Taamaattumik Finn Lynge
isumaqarpoq Nunatta namminersulivinnissaata oqallisiginissaa pijfissanngortoq.
Ethvert folk vil være så uafhængigt som muligt. Derfor mener Finn Lynge, at det nu er værd
at tage en debat om Grønlands selvstændighed.
ASSyFOTO:VIVI MØLLER-REIMER