Fréttablaðið - 13.07.2005, Blaðsíða 16

Í kjölfar hryðjuverka í nágranna-
löndum okkar smjúga klisjukenndar
staðhæfingar inn um augu okkar og
eyru: „Atlaga að vestrænum gildum,
árás á okkar opna þjóðfélag og
starfshætti hins frjálsa markaðar,
tilræði öfgasinnaðra trúarofstækis-
manna við lýðræðið.“ Það er því
ómaksins vert að staldra við um
stund og kanna hverjir eru horn-
steinarnir undir samfélagi okkar,
lýðræðinu og hinum frjálsa markaði.
Til þess að geta tekið upplýstar
ákvarðanir, verið meðábyrg um
stjórn landsins og varið fé okkar með
skynsamlegum hætti þurfum við að
hafa greiðan aðgang að sönnum upp-
lýsingum um gang mála og við verð-
um að geta treyst þeim, sem við um
stundarsakir höfum falið stjórn
landsins eða við höfum afhent fjár-
magn okkar til að ávaxta það í fyrir-
tækjum heima eða erlendis. Horn-
steinar þessa opna samfélags okkar
eru með öðrum orðum: Sannleikur
og traust. Og það eru ekki öfgasinn-
aðir trúarofstækismenn, sem eru óð-
ast að grafa undan þessum horn-
steinum með viðbjóðslegum árásum
sínum á varnarlaust fólk. Það eru
okkar eigin stjórnmálamenn og við-
skiptajöfrar sem með daglegum
gerðum sínum og framkomu mitt á
meðal okkar, þögn og launung, lygi
og blekkingum, uppspuna, hálfsann-
leika og útúrsnúningi eru að sá fræj-
um tortryggni og vantrausts, sem
gætu orðið til að gera út af við lýð-
ræðislegt og opið markaðsþjóðfélag.
Nýlega áskotnaðist mér bókin
The Rise of Political Lying, eða Upp-
gangur hinna pólitísku lyga. Höfund-
ur hennar er Peter Oborne pólitískur
ritstjóri breska stjórnmálatímarits-
ins Spectator. Þar rekur hann þróun
pólitískra lyga og blekkinga í Bret-
landi hin síðustu ár, í stjórnartíð
Margrétar Thatchers og Tonys Blair.
Hann staðhæfir að opinberar yfirlýs-
ingar stjórnvalda byggist ekki leng-
ur á fyrirliggjandi staðreyndum
heldur miðist við þau áhrif, sem
þeim er ætlað að hafa. Veruleikanum
og pólitískum frásögnum af honum
er hagrætt til samræmis við tilgang-
inn hverju sinni.
Þetta er nýtt, segir Oborne.
Lygarar hafi að vísu áður komist í
ríkisstjórnir og flestir stjórnmála-
menn blekkja hver annan og al-
menning öðru hvoru. En á síðustu
árum hafa lygar og blekkingar hætt
að teljast afbrigðilegar og orðið fast-
ur þáttur í breska stjórnkerfinu
(eins og hinu bandaríska). Þessi þró-
un byrjaði undir Thatcher og hefur
tvíeflst í höndum Tonys Blair og
spunameistara hans.
Á sama tíma hafa viðurlög verið
stórlega hert, einkum þó í Banda-
ríkjunum, gegn hvers konar lygum,
blekkingum, svikum og svindli í við-
skiptum á hinum frjálsa markaði;
hver hvítflibbakrimminn á fætur
öðrum er sakfelldur og dæmdur til
áratuga fangelsisvistar. Með þessu
hefur traust almennings á starfsemi
fjármálamannanna í City og í Wall
Street verið endurreist eftir hvern
skandalann á fætur öðrum á lokaár-
um síðustu aldar.
Ímyndum okkur að hlutafélag afli
sér fjár með útboði á almennum
hlutafjármarkaði. Ímyndum okkur
að skömmu eftir útboðið komi í ljós
að allt sem sagt var í kynningarbæk-
lingi félagsins hafi verið haugalygi,
eignirnar sem grobbað var af ekki
verið til staðar og sjóðflæðið alger
tilbúningur. Það er auðvelt að sjá að í
slíku tilfelli yrði brugðist hart við.
Fjölmiðlar, stjórnmálamenn og al-
menningur myndu í einum kór for-
dæma spillingu fjármálajöfranna,
heimta opinbera rannsókn og stór-
hert viðurlög við fjármálaglæpum.
Samt væri þarna aðeins um glataða
fjármuni að ræða. Þegar stjórnmála-
menn ljúga, draga okkur til dæmis út
í stríð á fölskum forsendum, eins og
í Íraksmálinu, er um tugi þúsunda
mannslífa að tefla. Hvers vegna ætt-
um við þá að taka vægar á pólitískum
lygum en viðskiptalygum?
Bretar hafa reyndar sett ráðherr-
um sínum strangar reglur. Í fyrsta
kafla í reglugerð um ráðherraá-
byrgð segir að það hafi grundvallar-
þýðingu, að ráðherrar gefi þinginu
nákvæmar upplýsingar og sannleik-
anum samkvæmar, og leiðrétti við
fyrsta tækifæri hverja þá missögn,
sem kann að slæðist inn í málflutn-
ing þeirra fyrir gáleysi. Hví skyldu
löngu liðnir forystumenn breska
þingsins hafa lagt á þetta slíka of-
uráherslu?
Vegna þess, eins og Oborne segir,
að um leið og málflutningur ríkis-
stjórna fer að byggjast á ósannind-
um, þá missir öll almenn stjórnmála-
umræða marks. Við erum meðhöndl-
uð eins og óvitar. Okkur er ekki gert
kleift að byggja ákvarðanir okkar á
skynsemi og veita upplýst samþykki
við ákvörðunum stjórnvalda. Og um
leið og almenningur hefur gert sér
grein fyrir að hann er bara ómerki-
legur leiksoppur í augum stjórnmála-
mannanna og er hafður að ginningar-
fífli í pólitískum hráskinnsleik finnst
honum réttilega sem hann hafi verið
blekktur og svikinn. Hann missir allt
traust á þeim og verður ónæmur fyr-
ir fullyrðingum þeirra í framtíðinni.
Oborne nefnir Íraksmálið sem dæmi.
Hefði Tony Blair sagt breskum al-
menningi opinskátt, að markmið
hans í Írak væri að hrekja Saddam
Hussein frá völdum og skipta um
stjórn og stjórnarhætti þar, væri vel
hugsanlegt að fólkið hefði fylgt hon-
um. En afleiðingin af blekkingum
stjórnvalda verður djúpstæð og
langvarandi tortryggni, sem mun
gera hverjum þeim leiðtoga erfitt
fyrir í framtíðinni, sem vill fylkja
þjóðinni á bak við sig sér til átaka.
Þetta ættu íslenskir stjórnmála-
leiðtogar og viðskiptajöfrar líka að
hafa í huga þessa dagana. ■
Gæsluvellir barna í Reykjavík sem í eina tíð iðuðu af lífi ogfjöri allan daginn eru nú að syngja sitt síðasta. Eðlileg þró-un, því leikskólarnir, sem bjóða upp á meiri þjónustu, hafa
tekið við hlutverki þeirra. Síðustu gæsluvöllunum verður lokað nú
í sumarlok og þá þurfa tuttugu og tveir starfsmenn þeirra að finna
sér aðra vinnu. Ætla mætti að hjá jafn stóru og öflugu sveitarfélagi
og Reykjavíkurborg væri ekki flókið verkefni að leysa atvinnumál
þessa fólks eða semja við það um eðlilegar starfsloksgreiðslur þar
sem tekið væri tillit til aldurs þeirra og framtíðarmöguleika á
vinnumarkaði.
Nú er komið í ljós að R-listinn, sem gerir tilkall til valda í höfuð-
borginni í nafni félagslegra sjónarmiða, hefur ákveðið að losa sig
við starfsmennina án starfslokasamninga og án skuldbindinga um
önnur störf. Þetta er áfall fyrir starfsfólkið sem taldi sig hafa lof-
orð um annað frá stjórnendum borgarinnar. En þetta er greinilega
líka áfall fyrir þá sem trúðu á félagshyggju R-listans. Þannig segir
Össur Skarphéðinsson fyrrverandi formaður Samfylkingarinnar á
vefsíðu sinni í gær:
„Hér er vont mál á ferðinni. Ég sem jafnaðarmaður ætlast til
þess að Sjálfstæðisflokkurinn kæmi ekki svona fram við starfsfólk
Reykjavíkurborgar væri hann við völd og fráleitt að við sem styðj-
um R-listann sættum okkur við það af hans hálfu. Annað hvort er
höfuðmisskilningur á ferðinni í fréttaflutningi eða Reykjavíkurlist-
inn er hér að gera slæm mistök sem verður að leiðrétta. Starfsloka-
samningar eru ekki bara fyrir ríka forstjóra. Stjórnmálamenn
verða að standa við sín orð. Við jafnaðarmenn verðum að
praktísera í verki það sem við prédikum í orði“.
Borgarfulltrúar Sjálfstæðisflokksins hafa einnig gagnrýnt
vinnubrögð borgarstjórnar í þessu máli. Þeir benda á að hér er um
að ræða konur í láglaunastörfum, sem flestar eru á miðjum aldri og
eiga að baki áratuga starf á gæsluvöllum í þágu yngstu borgaranna.
Allir hljóta að átta sig á því að ekki er auðvelt fyrir konur á miðj-
um aldri með jafn sérhæfðan starfsferil og um hefur verið að ræða
á gæsluvöllunum, að fá vinnu við hæfi á þeim skamma tíma sem er
til stefnu. Aðstoð borgarinnar þarf að koma til með einum eða öðr-
um hætti.
Æðstu stjórnendur borgarinnar hafa að undanförnu setið á leyni-
fundum þar sem braskað er með völd, stöður og bitlinga í tengslum
við framboð til borgarstjórnar að ári. Nú þegar gert hefur verið hlé
á þeim fundahöldum ættu þeir að gefa sér tíma til að líta á veruleik-
ann í kringum sig. Framkoman við gæslukonurnar er ósæmileg.
Borgaryfirvöld eiga að standa við loforð sín og ljúka þessu máli með
þeim hætti að starfsfólkið ljúki ferli sinum með reisn og finni að
störf þeirra í þágu barnanna í borginni eru metin að verðleikum. ■
13. júlí 2005 MIÐVIKUDAGUR
SJÓNARMIÐ
GUÐMUNDUR MAGNÚSSON
Tuttugu og tvær láglaunakonur úti í kuldanum hjá
Reykjavíkurborg.
Er fletta flá
félagshyggjan?
FRÁ DEGI TIL DAGS
Nú er komi› í ljós a› R-listinn, sem gerir tilkall til valda í höfu›-
borginni í nafni félagslegra sjónarmi›a, hefur ákve›i› a› losa sig
vi› starfsmennina án starfslokasamninga og án skuldbindinga
um önnur störf. fietta er áfall fyrir starfsfólki› sem taldi sig hafa
lofor› um anna› frá stjórnendum borgarinnar. En fletta er
greinilega líka áfall fyirr flá sem trú›u á félagshyggju R-listans.
FRIENDS
VIRKA DAGA KL. 20:30
SIRKUS ER KOMINN Í LOFTIÐ!
Lygar og launung
Paranoja
Össur Skarphéðinsson segir á vefsíðu
sinni í gær: „Allir almennilegir stjórn-
málamenn lenda í því að verða gripnir
af þeirri tilfinningu að fjölmiðlarnir
ofsæki þá. Paranoja af því tagi er
fullkomlega eðlilegt stig í þroska-
ferli stjórnmálamanna sem komast
skyndilega að því að kjósendur eru
ekki eins og pabbi sem elsk-
ar takmarkalaust og enda-
laust án skilyrða. Í þeirri
stöðu er þægilegast að
kenna fjölmiðlunum um.“
Varanlegt ástand
Össur víkur síðan að sér-
stöðu Framsóknarflokksins í
þessum efnum. Segir að þar sé „para-
noja gagnvart fjölmiðlum ekki tíma-
bundið heldur varanlegt ástand. Mér
fannst þetta dæmigerð pólitísk paranoja
þangað til ég horfði á fréttir ríkissjón-
varpsins tvö kvöld í röð. Þá steinlá
það í augum uppi að það er hárrétt
hjá Framsóknarflokknum að hann
er ofsóttur af fjölmiðlunum. Fyrra
kvöldið var viðtal við formann Sjálf-
stæðisflokksins um varnarviðræð-
ur við Bandaríkin og þulurinn
hóf mál sitt því að segja í lok
viðtalsins: „Rætt var við Davíð
Oddsson, forsætisráðherra....“
Í kvöld var svo önnur „frétt“
af formanni Framsóknar-
flokksins
og Koizumi
kollega hans í Japan þar sem fréttamað-
urinn hélt niðurlægingunni áfram með
því að segja: „Rætt var við Halldór Ás-
grímsson, utanríkisráðherra...“
Meðvitað
Ályktunin af þessu er augljós, segir Öss-
ur: „Af þessu má ljóst vera að bölvaðir
dónarnir á Ríkissjónvarpinu eru meðvit-
að búnir að telja fólkinu trú um að Hall-
dór Ásgrímsson sé ekki forsætisráðherra
heldur sé Davíð enn þá hinn raunveru-
legi hershöfðingi ríkisstjórnarinnar. Verst
er þó að öll háttsemi Halldórs upp á
síðkastið bendir sterklega til að hann sé
farinn að trúa síbyljunni sjálfur og sé
búinn að missa alla trú á sjálfum sér
sem forsætisráðherra.“
gm@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 – prentmiðlar RITSTJÓRI: Kári Jónasson FRÉTTARITSTJÓRAR: Sigurjón M. Egilsson og Sigmundur Ernir Rúnarsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FULLTRÚI RITSTJÓRA:
Guðmundur Magnússon RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir AUGLÝSINGASTJÓRI: Þórmundur Bergsson RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐAL-
SÍMI: 550 5000 SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 – prentmiðlar PRENTVINNSLA:
Ísafoldarprentsmiðja ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871
LESTU GREININA Á VISIR.IS
OG SEGÐU SKOÐUN ÞÍNA
Um lei› og málflutningur ríkis-
stjórna fer a› byggjast á ósann-
indum, flá missir öll almenn
stjórnmálaumræ›a marks. Vi›
erum me›höndlu› eins og óvitar.
ÓLAFUR
HANNIBALSSON
Í DAG
UM SPUNAMEISTARA
16-57 (16-17) Leiðari 12.7.2005 22:20 Page 2