Tíminn - 27.01.1976, Blaðsíða 6

6
TÍMINN
Þriöjudagur 27. janúar 1976.
Náttúruhamfarirnar á Norð-Austurlandi ræddar á Alþingi:
Ríkisstjórnin heitir íbúum
jarðskjálftasvæðanna aðstoð
Asgeir Bjarnason, forseti Sam-
einaðs Alþingis, gerði náttúru-
hamfarirnar á Norð-Austurlandi
að umræðuefni, þegar Alþingi
kom aftur saman til fundar i gær.
t þvi sambandi saeði forseti sam-
einaðs þings:
„Laugardag-
inn 20. desem-
ber s.l., hófst
eldgos í Leir-
hnjúk i Suð-
ur-Þingeyjar-
sýslu. Samfara
eldgosinu voru
jarðskjálftar
miklir alltaf
annað slagið og er þeirra vart
ennþá, en þeir reyndust mestir
þriðjudaginn 13. janúar s.l. Fund-
ust þeir mjög viða og hafa valdið
miklum skaða.
Á Kópaskeri i Presthólahreppi
voru 130 ibúar og þótti þá örugg-
ast að flytja flesta þeirra burtu,
þegar verst lét og hafa þeir ekki
allirkomiðaftur, enda mikileyði-
legging á staðnum. Vatnsleiðslan
var meir og minna ónýt. Raf-
magnslaust og simasambands-
laust var um skeiö. Hafnarmann-
virki staðarins sundurklofin og
sprungin. Mörg ibúðarhús eru
sprungin og sum ónýt og allt
innanhúss meira og minna eyði-
lagt.
t Núpasveit, öxarfirði og
Kelduhverfi hafa einnig orðið all-
miklar skemmdir á mannvirkj-
um, ibúðarhúsum og öllu þvi er
þeim fylgir, peningshúsum, rækt-
un, jarðvegi o.fl. Jarðskjálftar
þessir hafa valdið verulegum
óþægindum og eyðileggingu á all
stóru svæði. Fleiri hundruð
manns hafa orðið að liða meiri og
minni óþægindi vegna jarð-
skjálftanna. Málefni þessa fólks
hafa þegar verið rædd i rikis-
stjórninni og sjálfsagt mun Al-
þingi nú sem jafnan áður undir
svipuðum kringumstæðum taka
með fullum skilningi, samhug og
stórhug á vandamálum þessum,
svo öllum þeim sem eiga i erfið-
leikum, vegna jarðskjálftanna,
megi auðnast að búa um sig á
nýjan leik, treysta heimili sin,
þegar náttúruhamförum linnir,
sem við vonum og óskum að megi
verða sem allra fyrst.
Það er skammt stórra högga á
milli. Það eru þrjú ár liðin siðan
eldgos hófst i Vestmannaeyjum
og rúmt ár siðan að snjóflóð og
manntjón af þess völdum varð i
Neskaupstað. Auk þessa hefur á
sama ti'mabili orðið vart mikilla
jarðskjálfta i Borgarfirði og á
Reykjanesi. Við lifum i landi eld-
fjalla og isa og getum þvi búizt
við að þessir gamalkunnu kraft-
miklu náttúruöfl minni á sig ann-
að slagið.
tslenzka þjóðin hefur jafnan
sýnt þrautseigju og festu, þegar á
hefur bjátað og hún hefur mætt
hverri raun með dugnaði og sam-
stilltum vilja til að leysa þann
vanda sem hún stendur frammi
fyrir og ekki efast ég um að svo
muni einnig verða að þessu sinni.
Það er ósk min og von að al-
þingismönnum megi nú sem jafn-
an áður auðnast að standa sam-
an, þegar leysa ber vandamál
þau sem ég hefi minnzt hér á.”
Ingvar Glsla-
son (F) 1. þing-
maður Norður-
landskjördæmis
eystra, tók
næstur til máls
og sagði m.a.:
„Ég sé
ástæðu til að
þakka hæstvirt-
um forseta Al-
þingis fyrir það að minnast þeirra
erfiðleika og tjóns, sem nokkrar
byggðir Þingeyjarsýslu hafa orð-
ið fyrir.Mester þetta tjón i Norð-
ur-Þingeyjarsýslu á þeim stöð-
um, sem hæstvirtur forseti
nefhdi.
Ég þori að fullyrða, að orð
hæstvirts forseta munu vekja von
og traust meðal fólksins á tjóna-
svæðunum og að þau verði skoðuð
sem tákn um samkennd þings og
þjóðar með þessu fólki i umtals-
verðum erfiöleikum.
Eins og háttvirtum þingmönn-
um og landsmönnum öllum er
kunnugt, er ljóst, aö tjón af jarð-
skjálftum í Norður-Þingeyjar-
sýslu er verulegt og kemur viða
við. Þetta tjón snertir fyrst og
fremstmargs konar byggingar og
önnur mannvirki, þ.á m. opinber
mannvirki, svo sem hafnarmann-
virki og vegi. Og samansafnað
tjón einstaklinga er mjög til-
finnanlegt.”
t framhaldi af þvi sagði Ingvar
Gislason, að á þessu stigi væri
ekki vitað hversu mikið tjónið
væri i krónutölu. Unnið væri að
þvi að meta það, og heimamenn
ynnu jafnframt að þvi að lagfæra
það, sem brýnast væri. Sagði
þingmaðurinn, að ljóst væri, að
skaði Norður-Þingeyinga væri
meiri en svo, að þeir gætu risið
óstuddir undir honum. „Mér er
kunnugt, að hæstvirt rikisstjórn
hefur fjallað um vanda Norð-
ur-Þingeyinga og haft góö orð um
að koma myndarlega til liðs við
uppbyggingarstarfið þar nyrðra”
sagði Ingvar Gislason. Hann
sagðist að lokum vilja beina
þeirri fyrirspurn til félagsmála-
ráðherra, Gunnars Thoroddsen,
sem gegndi embætti forsætisráð-
herra i fjarveru Geirs Hallgrims-
sonar, hvaða aðgerðum rikis-
stjórnarinnar i þessum málum
liði.
Næst á eftir Ingvari talaði
Lárus Jdnsson (S),4. þingmaður
kjördæm isins. Lagði hann
áherzlu á, að endurbyggingar-
starfið á Kópaskeri hæfist fljót-
lega, og minnti á, að það væri
ekki einungis nauðsynlegt fyrir
ibúa Kópaskers heldur og fyrir
nágrannabyggðirnar, þvi að
kauptúnið væri þýðingarmikil
miðstöð fyrir þær.
Gunnar Thor-
oddsen félags-
málaráðherra
tók þvi næst til
máls og skýrði
frá viðbrögðum
rikisst jórnar-
innar. Sagði
hann, að heil-
brigðis- og
tryggingar-
málaráðherra, Matthias Bjarna-
son.yfirmaður Viðlagatrygginga,
hefði farið norður til að kynna sér
ástandið. Málið hefði verið rætt i
rikisstjórninni og ákveðið, að
félagsmálaráðuneytið hefði yfir-
umsjón með aðgerðum. Sagði
félagsmálaráðherra, að oddviti
Presthólahrepps hefði gefið sér
almennar upplýsingar um tjónið,
sem hlotizt hefði. Ljóst væri, að
eitt ibúðarhús væri alveg ónýtt á
Kópaskeri og nokkur hús óibúðar-
hæf. Þá hefði tjón af völdum jarð-
skjálftans orðið á 80 bæjum. Mest
tjón varðá hafnarmannvirkjum á
Kópaskeri, en minni skemmdir á
vatnsveitu, en talið hafði verið i
fyrstu.
Þá skýrði Gunnar Thoroddsen
félagsmálaráðherra frá þvi, að i
framhaldi af viðræðum við
heimamenn hefði verið ákveðið
að skipa nefnd til að kanna tjónið
og gera tillögur um úrbætur. Ætl-
un rikisstjórnarinnar væri að
hlaupa undir bagga eins og eftir
snjóflóðin í Neskaupstað. 1 nefnd-
ina hafa verið skipaðir eftirtaldir
menn: Jón Ingimarsson frá heil-
brigðis- og tryggingarráðuneyt-
inu, Steingrimur Arason af hálfu
samgönguráðuneytisins, Hall-
grimur Dalberg frá félagsmála-
ráðuneytinu, en hann verður jafn-
framt formaður nefndarinnar, og
Friðrik Jónsson, oddviti Prest-
hólahrepps.
Að lokum skýrði félagsmála-
ráðherra frá þvi, að félagsmála-
ráðuneytið hefði beitt sér fyrir
þvi, að Jöfnunarsjóður lánaði 4
millj. kr. tii að hefja uppbygg-
ingarstarfið nyrðra.
Ingvar Gislason tók aftur til
máls og þakkaði ráðherra fyrir
svörin.
IllllliiiliiHlHlllill
JMIffllBWllMflwlWllllmllWHmllTTWIlllWllmlMlm.
Hermanns Jónassonar
minnzt í Sameinuðu þingi
1 upphafi fundar i Sameinuðu
Alþingi i gær minntist Asgeir
Bjarnason, forseti sameinaðs
þings, Hermanns Jónassonar,
fyrrv. forsætisráðherra, með
eftirfarandi orðum:
„Hermann Jónasson fyrrver-
andi forsætisráöherra andaðist I
sjúkrahúsi hér i Reykjavik að
morgni siðastliðins fimmtu-
dags, 22. janúar, eftir margra
ára vanheilsu, 79 ára að aldri.
Hermann Jónasson var fædd-
ur 25. desember 1896 á Syðri-
Brekkum i Skagafirði. Foreldr-
ar hans voru Jónas bóndi og tré-
smiður þar Jónsson bónda i
Grundarkoti i Blönduhlið Jóns-
sonar og kona hans, Pálina
Björnsdóttir bónda á Hofsstöð-
um i Skagafirði Péturssonar.
Hann stundaði nám i Gagn-
fræðaskólanum á Akureyri
veturna 1914-1917, lauk stú-
dentsprófi frá Menntaskólanum
i Reykjavik 1920 og lögfræði-
prófi frá Háskóla íslands 1924.
Fulltrúi bæjarfógetans i
Reykjavik var hann árin 1924-
1928. Hann kynnti sér lögreglu-
mál á Norðurlöndum og i
Þýskalandi vorið 1928 og varð i
ársbyrjun 1929 lögreglustjóri i
Reykjavik, gegndi þvi embætti
þar til hann var skipaður for-
sætisráöherra 28. júli 1934 og
jafnframt dóms- og kirkjumála-
ráðherra, en fór auk þess með
landbúnaðarmál. Sat hið fyrsta
ráðuneyti Hermanns Jónasson-
ar að völdum til 18. nóvember
1941, en ýmsar breytingar urðu
á skipan ráðherraembætta á þvi
timabili. Sama dag, hinn 18.
nóvember, varð Hermann
Jónasson forsætisráðherra og
jafnframt dómsmála- og land-
búnaðarráðherra i nýju ráðu-
neyti.sem gegndi störfum til 16.
mai 1942. Gerðist hann þá lög-
fræðilegur ráðunautur
Búnaðarbanka Islands og hafði
það starf með höndum til 1960,
að undanskildum þeim timabil-
um, sem hann var ráðherra.
Hæstaréttarlögmaður varð
hann árið 1945. Frá 14. marz
1950 til 11. september 1953 var
hann landbúnaðarráðherra i
ráðuneyti Steingrims Steinþórs-
sonar. Hinn 24. júli 1956 mynd-
aði hann hið þriðja ráðuneyti
sitt, var forsætisráðherra og
jafnframt landbúnaðar- og
dómsmálaráðherra til 23.
desember 1958.
Hermann Jónasson var
skipaður i landskjörstjórn árið
1930, kosinn 1942 i stjórnar-
skrárnefnd og 1943 i milliþinga-
nefnd til undirbúnings verk-
legra framkvæmda. í bankaráöi
Búnaöarbanka Islands var hann
frá 1943-1972 og formaður þess
1943-1960. Hann átti sæti i
skilnaðarnefnd 1944, i Þing-
vallanefnd 1946-1968, i fjárhags-
ráöi 1947-1950 og i sölunefnd
varnarliðseigna 1953-1972. 1
togaranefnd var hann kosinn
1954 og i atvinnumálanefnd 1955.
A Allsherjarþingi Sameinuðu
þjóöanna sat hann árin 1947,
1948 og 1955, var fulltrúi íslands
á Ráögjafarþingi Evrópuráðs-
ins 1950-1967 og átti sæti i mann-
réttindanefnd Evrópuráðsins
1954-1957.
Hermann Jónasson var gædd-
ur miklu andlegu og likamlegu
atgervi. Skólanám sóttist hon-
um með ágætum og hann lagði
stund á likamsrækt lengst af ævi
sinnar, var karlmenni að burð-
um, drengilegur og sigursæll
glimukappi og varð glimukóng-
ur Islands árið 1921. Stjórn-
málaafskipti hóf hann að marki
árið 1930, er hann var kjörinn i
bæjarstjórn Reykjavikur. Aftur
var hann kjörinn bæjarfulltrúi i
Reykjavik árið 1934. En það ár
varð honum timi stórra sigra og
mikils frama. Við alþingis-
kosningahnar þá um vorið háði
hann kosningabaráttu við vin-
sælan og mikilhæfan stjórn-
málaforingja og hlaut sigur. Að
þeim kosningum loknum var
honum falin myndun rikis-
stjórnar. Er hann eini islending-
urinn, sem hefur hafið þingferil
sinn i sæti forsætisráðherra og
jafnframt yngstur þeirra
manna, sem tekið hafa að sér
forsæti i rikisstjórn hér á landi.
Hlutskipti þeirrar rikisstjórnar
var örðugt á timum heims-
kreppu og sölutregðu á Islenzk-
um afurðum. Þó að vissulega
hafi verið deilt hart um stefnu
og störf fyrstu rikisstjórnar
Hermanns Jónassonar, má full-
yröa, að stjórnað hafi veriö með
festu og komist hjá stórum
áföllum á erfiðum timum. Hörð
átök um lausn vinnudeilu leiddu
af sér ráðherraskipti á árinu
1938, og vegna yfirvofandi
heimsstyrjaldar tókst sam-
komulag um fjölgun ráðherra
og myndun þjóðstjórnar 17.
april 1939. A þeim örlagariku
timum auðnaðist Hermanni
Jónassyni að synja erlendu her-
veldi, Þýzkalandi, um flugrétt-
indi hér á landi og hafa forustu
um ákvarðanir um æðstu stjórn
landsins vegna hernáms Dan-
merkur 9. april 1940 og viðbrögð
við komu hernámsliðs Breta til
tslands 10. mai 1940.
Hermann Jónasson var þing-
maður Strandamanna 25 ár
samfleytt, árin 1934-1959, og siö-
an þingmaður Vestfjarðakjör-
dæmis 1959-1967, sat á 40 þing-
um alls. Ráöherradómur hans
stóð samtals rúmlega 14 ár.
Hann átti frumkvæði eða at-
beina að margvíslegri löggjöf,
sem markaði djúp spor. Fyrsta
ráðuneyti hans beitti sér fyrir
löggjöf um afurðasölu land-
búnaðarvara, nýbýli og sam-
vinnubyggðir, alþýðutrygging-
ar og skipulag á sölu islenzkra
afurða á erlendum mörkuðum.
Á þessu timabili hafði hann for-
ustu um setningu nýrrar lög-
gjafar um ýmis réttarfarsmál
og samþykkt nýrra iþróttalaga.
Útfærsla islenzkrar fiskveiði-
lögsögu var eitt þeirra stór-
mála, sem hann átti rikan þátt i
að koma til framkvæmda á sið-
ari rikisstjórnarárum sinum.
Hermann Jónasson var mikil-
hæfur forustumaður i Islenzkum
stjórnmálum um langt skeið.
Hann var forvigismaður i flokki
sinum frá upphafi þingferils
sins. Formaður Framsóknar-
flokksins var hann 1944-1962, en
lét þá af formennsku að eigin
ósk. Hann var skörulegur
þjóðarleiötogi, drengilegur i
viðskiptum, rökfimur i mál-
flutningi, varkár i athöfnum á
örlagastundum, en fylgdi tekn-
um ákvörðunum fram með festu
og djörfung. Hann var ágætlega
hagmæltur og átti sér ýmis
hugðarefni auk þjóðmálastarfs-
ins. Skógrækt var meöal helztu
áhugamála hans og hann var
mikilvirkur skógræktarmaður.
Fyrir aldur fram lagðist á hann
erfiður sjúkleiki, sem hann átti
við að striöa árum saman og bar
með karlmennsku og æðruleysi.
Við fráfall hans á islenzka þjóð-
in á bak að sjá einum mikilhæf-
asta stjórnmálaforingja sinum
á þessari öld.
Ég vil biðja háttvirta al-
þingismenn að minnast Her-
manns Jónassonar með þvi að
risa úr sætum.”