Tíminn - 14.03.1976, Blaðsíða 29

Sunnudagur 14. marz 1976
TÍMINN
29
,.Við qetum ekki hrist neitt
töframeðal fram úr erminni"
Tíminn
Helga Dantelss
aðalvarðstjóra
rannsóknarlögreglunni,
um afbrot
barna og
unglinga
j -
Helgi Daniclsson aöalvarö-
stjóri meö skýrslubunka •— en
allar skýrslurnar eiga þaö
sameiginlegt, að þær tengjast
tvcimur ungum afbrota-
drengjum.
1. APRIL 1975 var stofnuö sérstök deild innan rannsóknarlögreglunnar. sem hefur með hönriuni
rannsokn á afbrotamálum barna og unglinga — og var Helgi Danielsson rannsóknarlögreglumaöur
skipaöur aöalvarðstjóri deildarinnar þann sama dag-. Matth'ias Guðmundsson ránnsóknarlögreglu-
maður starfar að þessum málaflokki ásamt Helga.
Helgi Danielsson heíur unnið hjá rannsóknarlögreglunni i þrju og hallft ar. en áður staríaði hann
hjá lögreglunni a Akr.ariesi. Frá 1. september 197-1 hefur Helgi einkum hatt með höndum rannsokn a
afbrotum barna og unglinga.
Matthias Guðmundsson kom til starfa hja rannsóknarlögreglu i febrUar a sl. ari. og hcfur tra þeim
tima unmð að þessum malaflokki.
— Við önnumst öll afbrota-
mál barna og unglinga inn-
an sextán ára aldurs, en að
sjálfsögðu grípum við inn i
önnur mál, eftir því sem
tilefni gefast til á hverjum
tíma, sagði Helgi Daníels-
son aðalvarðstjóri i viðtali
við blm. Timans.
— Afbrot barna og ung-
linga eru mjög margvísleg,
og raunar ógjörningur að
gera þeim tæmandi skil,
sagði Helgi. — Helztu teg-
undir afbrota eru þjófnað-
ir, skemmdarverk, hvers
kyns óknyttir, ávisanafals
og ýmiss konar svik. Það
er mjög áberandi hvað
ávísanafalsið hefur aukizt
gífurlega að undanförnu,
og við fáum sífellt fleiri
slík mál. Það má fullyrða,
að aukningin sé áþreifan-
legust í þessum mála-
flokki.
Helgi dró fram falsaða ávisun,
útfyllta af niu ára gömlum dreng,
sem hafði stælt rithönd föður sins
og ritað nafn hans á ávisunina.
Drengurinn hafði augsýnilega
ekki vitað, hvernig útfylla á ávis-
anir, þvi i stað handhafa hafði
hann skrifað „til handa hans”. Þá
skrifaði hann 500,- i tölustöfum á
ávisunina, en 5000,- i bókstöfum.
Með þessa ávisun fór drengurinn i
verzlun og keypti sér þar sælgæti
og fleira — og verzlunin keypti
ávisunina af honum á 5000,- kr.!!
— 12—13 ára gamlir unglingar
eru mjög virkir i ávisanafölsun,
sagði Helgi. — Þess eru dæmi, að
unglingar hafi tæmt heilt hefti á
einum degi. Og allar ávisanirnar
eru keyptar, þótt sumar þeirra
séu þannig, að heita má furðu-
legt, svo ekki sé fastar að orði
kveðið, að nokkur skuli láta það
hvarfla að sér, að kaupa þær. A
þessum ávisanablöðum eru oft
mjög áberandi ritvillur, og i
mörgum tilfellum eru þær afar
illa skrifaðar. Það myndi minnka
umfang þessara mála til mikilla
muna, ef fólk sýndi meiri aðgæzlu
varðandi ávisanakaup — og það
er min skoðun, að hægt væri á
þennan hátt að komast hjá stór-
um hluta þessa ávisanafals.
Annað, sem er mjög áberandi i
afbrotum barna og unglinga, er
hnuplið. Ég vil sérstaklega vekja
athygli á veskjastuldi af skrif-
stofum og ýmsum öðrum stofnun-
um, en við fáum ávallt mörg slik
mál til meðferðar. t þessum til-
vikum eru blaðsölubörn oft að
verki, en þess eru einnig dæmi, að
krakkar fari gagngert i bæinn i
þeim tilgangi að stela veskjum á
vinnustöðum. Það mætti kóma að
mestu leyti i veg fyrir þetta hnupl
en þvi miður virðist fólk vera
furðu kærulaust hvað þetta á-
hrærir.
— Stórfelldustu þjófnaðir
barna og unglinga eru þjófnaðir
úr verzlunum, og ég hygg, að
hnupl úr verzlunum sé meira en
bæði lögregla og verzlunareig-
endur telja, þvi aðeins litið brot af
þessum þjófnuðum er kært til
okkar. Ég veit dæmi þess, að
krakkar fari i verzlanir til þess
eins að stela, og það er oft ótrú-
legt hvað þeim verður ágengt. 1
viðtölum minum við börn hef ég
sérstaklega orðið áberandi var
við, að mikið er um þjófnaði úr
bókaverzlunum, enda virðist auð-
velt fyrir börnin að losna við bæk-
urnar.
— Að sjálfsögðu er mest um af-
brotbarna og unglinga á veturna,
en minnst á sumrin, þegar krakk-
arnir eru i vinnu ellegar i sveit.
,,Ég stel ekki þegar ég er að vinna
og þegar ég á peninga,” sagði
strákur eitt sinn við mig. Margir
af þessum krökkum, sem stunda
þjófnaði hafa tamið sér dýra lifn-
aðarhætti, og þegar peningana
þrýtur, eru þjófnaðir oft leiðin til
lausnar vandans.
— Það er min skoðun, að börn
og unglingar innan við sextán ára
aldur séu „dominerandi” i þjófn-
aðarmálum almennt. Um þetta
eru engar tölulegar staðreyndir,
en ég hygg, að i innbrotum og
þjófnuðum eigi þessi hópur mjög
stóran hlut.
— Það, sem gerir afbrotamál
barna og unglinga seinunnari en
önnur afbrotamál, er fjöldi
þeirra, sem viðriðnir eru hvert
einstakt mál. Ég man varla eftir
máli, þar sem aðeins einn krakki
átti i hlut — yfirleitt eru 2—3 eða
3—4 saman um þjófnaði og allt
upp i tuttugu.
— Tilþess að starf rannsóknar-
lögreglumanns, sem vinnur að af-
brotamálum þessa hóps beri ein-
hvern árangur, er nauðsynlegt að
vinna i mjög nánu samstarfi við
foreldra, kennara og fleiri aðila,
sem tengdir eru börnunum, og
raunar er þetta algjör forsenda
þess, að einhver árangur náist.
Þessi hlið málsins tekur vissulega
mikinn tima af okkar starfi.
—. Það er oft talað um að for-
eldrar sýni neikvæð viðbrögð,
þegar lögreglumaður kemur og
skýrir frá þvi, að barn þeirra hafi
orðið uppvist að þjófnaði eða ein-
hverju öðru afbroti. Ég vil þvi
taka það fram, að þennan tima
er ég hef verið i þessu starfi hef
ég aldrei lent i andstöðu eða úti-
stöðum við foreldra. Þvert á
móti, hefur samvinnan verið eins
góð og frekast verður á kosið, og
ég hef margsinnis orðið var við
þakklæti foreldra. Hins vegar er
það mjög misjafnt hvernig heim-
ilin eru undir það búin að takast á
við vandann.
— Telur þú, Helgi, að afbrot
barna og unglinga hafi aukizt á
siðustu árum?
— Það er erfitt um það að
segja, þar sem aðeins litill hluti af
afbrotamálum þeirra upplýsist.
Nú erum við tveir, sem rannsök-
um mál barna og unglinga — og
þótt fjöldi mála hafi aukizt, þarf
það ekki endilega að þýða fleiri
afbrot.
— Hvað er gert við þau börn,
sem eru orðin mjög afvegaleidd?
— Sum þeirra eru send á Upp-
texti — Gsal
mynd — Gunnar
tökuheimilið i Kópavogi, önnur i
Breiðuvik, og enn önnur eru
send i sveit. Þá fá sum börnin að
fara heim til sin, en slik ákvörðun
er tekin eftir að athugað hefur
verið gaumgæfilega, hvort
grundvöllur sé fyrir þvi, að börn-
in séu á sinu heimili. Við vinnum i
nánu samstarfi við félagsfræð-
ínga, sálfræðinga, svo og ýmsar
stofnanirsem hafa með þessi mál
að gera. og við reynum að þrýsta
á, að eitthvað raunhæft sé gert, en
þar sem börnin eru ekki sakhæf
eroftum erfiðleika að ræða. Með-
an mál þessara barna eru rann-
sökuð, eru þau send á Skamm-
vistunarheimilið i Kópavogi.
— En hvað um árangur af ykk-
ar starfi?
— Það gefur auga leið, að um
slikt er erfitt að segja, þar sem
við vitum ekki fyrr en eftir langan
tima, hvort okkur hefur tekizt að
fá þau til að snúa af afbrotabraut-
inni. Við leggjum á það höfuð-
áherzlu, að tala um fyrir börnun-
um og ræða við þau. Það er algjör
regla hjá okkur, að börnin fari
héðan út með jákvæðan hugsun-
arhátt — og öll eru þessi börn vin-
ir okkar, heilsa okkur og spjalla
við okkur þegar við hittum þau á
förnum vegi. Það heyrir til al-
gjörra undantekninga, ef það
skapast óvildarhugur milli okkar
og barnanna. — En við vitum ekki
hvort um raunhæfan árangur er
að ræða. Börnin eru eins misjöfn
og þau eru mörg, og við getum
ekki hrist neitt töframeðal fram
úr erminni, við höfum enga reglu
sem við getum farið eftir i
blindni.
— Þetta er að mörgu leyti á-
hugaverður málaflokkur að vinna
að, og maður gleðst yfir hverjum
einum, sem maður fær til að snúa
af afbrotabrautinni. Þetta er
fyrirbyggjandi starf, og þetta er
sú deild innan rannsóknarlög-
reglunnar, sem getur helzt unnið
fyrirbyggjandi starf. Hvort það
hefur tekizt veit ég hins vegar
ekki, en maður verður að trúa á
það sem maðureraðgera. Þá ber
manni alltaf að hafa það hugfast,
að ef ekki tekst að stöðva börnin á
afbrotabrautinni á unga aldri,
minnka likurnar alltaf eftir þvi
sem þau eldast.
— Afbrot og áfengi — eru þetta
samverkandi þættir hjá börnum?
' — Nei. ég merki það ekki svo
mjög, svona almennt séð. Hitt er
annað mál, að margir af þessum
krökkum neyta áfengis. og i
mörgum tilvikum eru afbrotin
gerð til að afla fjár til kaupa á á-
fengi. En það er hins vegar ekki
mikið um það, að krakkarnir séu
beinlinis undir áhrifum áfengis,
þegar þau fremja afbrot.