Tíminn - 22.06.1976, Blaðsíða 11

Þriðjudagur 22. júni 1976 .
TÍMINN
11
Útgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Ritstjórn-
arfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Auglýsingastjóri:
Steimgrimur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur i Edduhús-
inu við Lindargötu, simar 18300 — 18306. Skrifstofur i
Aðalstræti 7, simi 26500 — afgreiðslusimi 12323 — aug-
lýsingasimi 19523. Verð i lausasölu kr. 50.00. Askriftar-
gjald kr. 1000.00 á mánuði. Blaðaprent h.f.
Hvað vilja stjórnar-
andstæðingar?
Ef lýsa ætti einkennum þeirrar stjórnarandstöðu,
sem nú er á íslandi i fáum orðum, mætti vel
komast af með eitt orð: stefnuleysi. Það er sam-
eiginlegt einkenni hinnar þriklofnu stjórnarand-
stöðu að forðast að marka einhverja ákveðna stefnu
i aðalmálum þjóðarinnar, eins og t.d. landhelgis-
málinu og verðbólgumálinu. I staðinn hefur verið
haldið uppi kraftlausu nöldri um aðgerðir ríkis-
stjórnarinnar. En alltaf hefur það verið forðazt að
benda á nokkur úrræði. Undantekning i þessum
efnum hefur þó stundum verið Magnús Torfi
Ólafsson, en þá er ljóst, að hann hefur verið einn á
báti, viðskila við flokk sinn, og þó alveg sérstak-
lega við Alþýðubandalagið og Alþýðuflokkinn.
Landhelgismálið er gott dæmi um þetta. Alþýðu-
bandalagið og Alþýðuflokkurinn studdu útfærslu
fiskveiðilögsögunnar i 200 milur með hangandi
hendi, svo að ekki sé meira sagt. Siðan höfðu þeir
ekki aðra afstöðu en þá, að það ætti ekki að semja
við neinn. Ef þeir hefðu fengið að ráða, væri viður-
kenning Breta ekki fengin, þorskastriðið væri i
fullum gangi og stórfellt smáfiskadráp héldi
áfram á friðunarsvæðunum.
Verðbólgumálið er annað enn ömurlegra dæmi.
Það vantar ekki, að Alþýðubandalagið og Alþýðu-
flokkurinn þykist vera á móti verðbólgunni og
gagnrýni rikisstjórnina fyrir vöxt hennar. Hitt
forðast báðir þessir flokkar, að benda á nokkur
raunhæf úrræði til að halda henni i skefjum. Þvert
á móti hafa þeir gert sitt bezta til að auka elda
verðbólgunnar. Þeir hafa stutt og styðja allar
kröfur um kauphækkanir, hvort heldur sem
hálaunahópar eða f jölmennar láglaunastéttir hafa
átt hlut að máli. Þeir hafa jafnvel stutt hálauna-
hópana enn öfluglegar. Þeir hafa skammazt yfir of
lágum framlögum til vegagerðar, hafnarmála og
skólabygginga. Ef farið hefði verið eftir þessum
málflutningi þeirra, hefði verðbólgan orðið miklu
meiri. Slikir flokkar eru þess vissulega ekki um-
komnir að gagnrýna rikisstjórnina.
Þannig mætti halda áfram að rekja það, að Al-
þýðubandalagið og Alþýðuflokkurinn hafa ekki
upp á nein sérstök úrræði að bjóða i efnahags-
málum þjóðarinnar. Svo að segja allur mál-
flutningur þeirra er fólginn i ábyrgðarlausu nöldri
og yfirboðum. Raunhæf úrræði finnast engin. Þeir
hafa þvi ekki i stjórnarandstöðunni unnið sér aukið
traust, heldur hið gagnstæða.Um Samtökin þarf
ekki að ræða, þvi að flest bendir til þess, að þau séu
senn úr sögunni.
Byggingariðnaðurinn
Á blaðamannafundi, sem nýlega var haldinn á
vegum Meistarasambands byggingarmanna, var
vakin athygli á þvi, að verulegur samdráttur væri
i byggingariðnaðinum, þótt enn væri ekki um at-
vinnuleysi að ræða. Horfur virðast hins vegar með
iskyggilegra móti. Á blaðamannafundinum var
bent á nauðsyn þess, að byggingariðnaðurinn gæti
starfað á eðlilegum grundvelli. Lægð eins og sú,
sem nú virðist framundan að óbreyttum að-
stæðum, hefur oftast leitt til ibúðaskorts, en i kjöl-
far hans fylgir venjulega mikil ofþensla, þegar
reynt er að bæta úr honum. Hér þarf að reyna að
tryggja nauðsynlegt jafnvægi. Rikisstjórn og lána-
stofnanir verða að huga að þessu i tima og gera
ráðstafanir til að hindra óeðlilegan samdrátt i
by ggingariðnaðinum.
ERLENT YFIRLIT
Óeirðirnar í Soweto
upphaf annars verra
Þær setja svip á fund Vorsters og Kissingers
Stúdentar I Soweto með fallinn félaga sinn.
ÓEIRÐIRNAR miklu, sem
hófust I Soweto á miðvikudag-
inn var og bárust síðan til
fleiri blökkumannaborga i
Suður-Afriku, komu á öheppi-
legasta tíma fyrir Vorster for-
sætisráðherra. Hann var þá i
þann veginn að fara til fundar
við Kissinger utanrikisráð-
herra Bandarikjanna, sem á
að hefjast i Vestur-Þýzkalandi
á morgun. Fyrir Vorster var
þessi fundur mikilvægur, þvi
að slikur fundur forsætisráð-
herra Suður-Afriku og utan-
rikisráðherra Bandarikjanna
hafði ekki verið haldinn siðan
flokkur Vorsters hófst til
valda i Suður-Afriku 1948. Til
fundarins var stofnað á þann
hátt, að þeir Kissinger og
Vorster höfðu báðir ráðgert
Evrópuferð um þetta leyti og
var látið lita svo út, að þeir
hittust meira af tilviljun en
samkvæmt áætlun. í Vest-
ur-Þýzkalandi var Vorster
enginn aufúsugestur, en hann
sækir þar sameiginlegan fund
sendiherra Suður-Afriku i
Evrópu. t fyrstu var ákveðið,
að þeir Kissinger hittust I
Hamborg, en við nánari at-
hugun þótti það ekki ráðlegt,
en kjósendur Helmuts
Schmidt þar höfðu látiö hann
vita, að þeir óskuðu ekki eftir
Vorster þangað. Fundurinn
var þvi fluttur til Bæjaralands
og verður haldinn i tveimur
smábæjum þar. Aðalefni
fundarins er aö ræða málefni
Rhodesiu, en Vorster hefur
það i hendi sinni, að knýja
stjórnina þar til samkomulags
við blökkumenn og koma
þannig i veg fyrir borgara-
styrjöld, sem gæti leitt til á-
taka milli risaveldanna.
Vorster virðist hafa haft á-
huga á slikri lausn og nota það
til að bæta álit Suður-Afriku út
á við. óeirðirnar i Soweto hafa
hins vegar sýnt, að kynþátta-
deilum i suðurhluta Afriku er
ekki lokið, þótt sættir takist i
Rhodesiu.
SOWETO er fjölmennasta
borg Suður-Afriku. Ibúatalan
er talsvert á reiki, eða frá 700
þús. til 1 millj. Soweto er ein-
göngu svört borg. Hún er i um
15 km fjarlægð frá Jóhannes-
burg, sem er stærsta borg
hvitra manna I Suður-Afriku.
Þar búa um 500 þús. hvitra
manna og um 120 þús. blökku-
manna, sem fá að búa þar sök-
um þjónustustarfa, sem eru
talin þannig vaxin, að þeir
þurfi að búa f borginni. Annars
hefur verið komið upp sér-
stökum blökkumannaborgum
unihverfis Johannesburg, og
er Soweto langmest þeirra.
Margir þeirra, sem búa i þess-
um blökkumannaborgum,
vinna f Johannesburg á dag-
inn. Þannig munu um 200 þús.
af ibúum Soweto vinna þar. Þá
vinna blökkumenn nær ein-
göngu i hinum miklu námum
sem eru á þessu svæði. Soweto
þykir fremst blökkumanna-
borganna og þykja það sérstök
forréttindi að búa þar. Allar
lóðir þar eru eign rikisins og
langflestar ibúðir þar eru
leiguibúðir, sem hið opinbera
á. Þó hafa efnaðri blökku-
menn fengið að byggja þar á
lóðum, sem eru leigðar til
skamms tima. Þar eru ekki
leyfðar vinveitingar á
skemmtistöðum og yfirleitt
eru ekki starfræktar þar aðrar
verzlanir en matvöruverzlan-
ir. Aðrar vörur verða ibúarnir
að kaupa i Johannesburg, en
þeir þurfa sérstök vegabréf til
aö geta komið þangað. Hvitir
menn, sem heimsækja
Soweto, þurfa lika að hafa sér-
stök vegabréf. Reynt er á sem
flestan hátt að halda svörtum
mönnum og hvitum aðskild-
um.
Ibúar Suður-Afríku eru nú
taldir 23 milljónir, en nokkuö
er þó ibúatalan á reiki. Talið
er að blökkumenn séu um
15-16 milljónir, hvitir menn
um 4.5 milljónir og kynblend-
ingar 2.5 milljónir.
ÓEIRÐIRNAR i Soweto
rekja rætur sinar til þess, að
rikisstjórnin hefur unnið að
þvi siðustu árin, að festa
tungumál Búanna, sem er eins
konar hollenzka, i sessi, og
reynt aö gera hana að skóla-
máli við hlið ensku og tungu-
máls blökkumanna. Þetta hef-
ur gengið illa, og þvf var ný-
lega gripið til þess ráðs i
Soweto, að krefjast þess, að
kennsla i vissum námsgrein-
um færi fram á máli Búa.
Þessu mótmæltu nemendur
við marga skóla með verk-
falli. Siðastl. miðvikudag
efndusvo þessir nemendur til
stórfelldrar mótmælagöngu,
sem ætlað var að færi frið-
samlega fram. Þó kom til á-
taka, sem óvist er hvernig hóf-
ust, og hóf þá lögreglan skot-
hrið á mannfjöldann og féllu
strax nokkrir unglingar. Þetta
leiddi til stóríelldrar óaldar i
Soweto næstu daga og breiddist
hún út til fleiri blókkumanna-
borga næstu daga. Kveikt var i
húsum og bilum, verzlanir og
bankar voru rændir og unnin
margvisleg spellvirki önnur.
Margir hvitir menn sluppu
nauöuglega, og þá aðallega á
þann hátt, að svertingjafjöl-
skyldur földu þá i ibúðum sin-
um meðan ólætin voru mest.
Lögreglan reyndi að bæla ó-
eirðirnar niður með harðri
hendi, en fullkomin ró var þó
ekki komin á fyrr en á sunnu-
dag. Talið er að 100 manns
hafi fallið i þessum óeirðum og
mörg hundruð særzt. Þetta
eru mestu kynþáttaóeirðir,
sem hafa orðið i Suður-Afriku.
Næst koma óeirðir I Sharpe-
ville 1960, þegar blökkumenn
voru að mótmæla nýjum
vegabréfum og flykktust á
lögreglustöðvar til að skila
þeim. Þá féllu um 70 manns.
Þriðju mestu óeirðirnar uröu i
Carltonville 1973, þegar kom
til átaka milli lögreglunnar og
kröfugöngu námumanna, sem
voru að kref jast kauphækkun-
ar. Þá féllu ellefu menn.
Að dómi margra, sem til
þekkja, er þetta aöeins upphaf
þess, sem koma mun, ef rikis-
stjórn Suður-Afriku breytir
ekki um stefnu. Þetta segist
Kissinger ætla að reyna að
gera Vorster ljóst, og þvi muni
fundur þeirra snúast um
meira en Rhodesiumálið.
Þ.Þ.
Uppdrátturinn sýnir Johannesburg og hinar svörtu nágranna-
borgir hennar, þar sem óeirðir urðu. óeirðir urðu einnig i
Empangeni i Natal-fylki.
Þ.Þ.