Tíminn - 09.07.1976, Blaðsíða 9

Föstudagur 9. júli 1976
TÍMINN
9
Útgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Heigason. Ritstjórn-
arfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Auglýsingastjóri:
Steimgrimur Gíslason. Ritstjórnarskrifstofur I Edduhús-
inu við Lindargötu, simar 18300 — 18306. Skrifstofur I
Aöalstræti 7, simi 26500 — afgreiöslusimi 12323 — aug-
lýsingasimi 19523. Verö I lausasölu kr. 50.00. Askriftar-
gjald kr. 1000.00 á mánuöi. Blaöaprent h.f.
Blöð og sakamál
Fyrir nokkru féll i hæstarétti Bandarikjanna
úrskurður á þá leið, að óheimilt væri að leggja
bann á frásagnir blaða af rannsókn sakamála.
Tilefni úrskurðarins var það, að dómari i
Nebraska hafði bannað að blöð fjölluðu um viss
atriði, sem snertu rannsókn ákveðins sakamáls.
Dómarinn byggði úskurð sinn á þvi, að blaðaskrif
um þau gætu torveldað rannsóknina og haft
óheppileg áhrif á almenningsálitið. Þrátt fyrir
þessi rök, áleit hæstiréttur, að bannið sam-
rýmdist ekki anda stjórnarskrárinnar um rit-
frelsi og málfrelsi og úrskurðaði það þvi ógilt.
Að sjálfsögðu var þessum úrskurði mjög
fagnað af bandariskum blöðum, en öll hin
merkari þeirra, eins og t.d. New York Times og
Christian Science Monitor, lögðu jafnframt
áherzlu á, að úrskurðurinn drægi ekki úr ábyrgð
blaðanna, heldur raunverulega yki hana, en
ábyrgð blaðanna væri m.a. fólgin i þvi, að þau
leituðust við að segja það eitt, sem þau vissu satt,
og að forðast að villa um fyrir almenningi á einn
eða annan hátt. Að öðrum kosti væri um að ræða
misnotkun þeirra dýrmætu réttinda, sem rit-
frelsið væri.
Það má segja, að skrif bandariskra blaða um
þessi efni skiptist i tvo ólika flokka. Annar er sá,
að æsifréttablöð reyna að gera sér sem mestan
sölumat úr frásögnum af rannsókn sakamála, og
búa oft til stórfréttir um kviksögur og ágizkanir,
sem þau hafa ekki minnsta fót fyrir. Þannig er al-
menningur blekktur og iðulega skapað alrangt
almenningsálit um viðkomandi mál. Hinn er sá,
að blöðin leggja sig fram um að upplýsa málin og
hleypa af stokkunum sinni eigin rannsókn og
skýra ekki frá öðru en þvi, sem þau hafa öruggar
heimildir fyrir. Þannig voru t.d. vinnubrögð
Washington Post i sambandi við Watergatemálið
og New York Times i sambandi við Vietnam-
skjölin, svo að tvö fræg dæmi séu nefnd.
Yfirleitt má segja, að islenzk blöð hafi sagt frá
meðferð sakamála af varkárni og ekki reynt að
gera sér sölumat úr þeim i æsifréttastil. Þetta
hefur hins vegar nokkuð breytzt siðan hin harða
keppni um götusöluna hófst á siðastliðnu hausti,
og þó einkum eftir að svonefnt Geirfinnsmál
komst á dagskrá að nýju. Siðan hefur i vaxandi
mæli verið reynt að nota kviksögur og ágizkanir
sem efni i æsifréttir, sem auki götusöluna. Jafn-
hliða hefur svo blandazt inn i þetta viðleitni til að
gera málið pólitiskt og snúa þvi upp i árás á
dómsmálaráðherra og Framsóknarflokkinn.
Mjög hefur verið alið á þvi, að þeir, sem annist
rannsóknina, séu ekki eða verði ekki frjálsir
gerða sinna, heldur verði reynt að „kippa i spott-
ann” áður en lýkur, og er þá yfirleitt auðskilið,
hvað átt er við. Hér er m.ö.o. reynt að búa til
pólitiskt mál, sem er i ætt við Kleppsmálið og
Kollumálið áður fyrr.
Þeir, sem i stjórnmálabaráttunni standa, verða
oft að sætta sig við, að slikum vopnum sé beitt, og
yfirleitt þurfa þeir ekki að kvarta, þvi að slik
vopn snúast i höndum þeirra, sem beita þeim.
Hitt er verra, þegar með slikum æsifréttum og
málflutningi er ýtt undir vantrú á störf löggæzlu-
manna, sem yfirleitt vinna verk sin vel, og ná tvi-
mælalaust eins góðum árangri við að upplýsa
sakamál og bezt gerizt annars staðar. Með sliku
atferli er verið að veikja eina helztu máttarstoð,
sem frjálst þjóðfélag byggist á.
Þ.Þ.

1 ERLENT YFIRLIT
Trudeau er óvinsæll
um þessar mundir
En þrjú ár eru eftir af kjörtímabilinu
TRUDEU, forsætisráöherra
Kanada hefur fengiö aö reyna
þaö aö hjá stjórnmálamönn-
um skiptast á skin og skúrir.
Hann hefur stundum slöan
hann kom til valda veriö næst-
um dáöur eins og þjööar-
dýrlingur, en stundum llka
veriö einn af óvinsælustu eöa
óvinsælasti maöur landsins.
Hiö slöara gildir um þessar
mundir. Ef marka má
skoöanakannanir, myndi
flokkur hans, Frjálslyndi
flokkurinn, sem nú hefur
traustan meirihluta á þingi,
blöa stórfelldan ósigur, ef
kosningar færu fram nú. Hann
myndi ekki fá nema rétt 30%
greiddra atkvæöa, en aöal-
keppinautur hans, Ihalds-
flokkurinn, myndi fá um 40%
greiddra atkvæöa. Flokkur
nýdemókrata, sem fylgir
sósialdemókratiskri stefnu,
myndi einnig auka verulega
fylgi sitt eöa fá um 20%
greiddra atkvæöa.
Trudeau viröist taka þess-
um skoöanakönnunum meö
mesta jafnaöargeöi. Hann veit
oröiöaf eigin reynslu, aö þetta
getur átt eftir aö lagast. Hann
tók viö stjórnartaumunum af
Lester Pearson sumariö 1968.
Stjórn hans var þá minni-
hlutastjórn. Hann efndi því til
þingkosninga um haustiö og
fékk flokkur hans þá hreinan
meirihluta. Kanadamenn
geröu sér þá miklar vonir um
Trudeau og litu nánast á hann
sem væntanlegan töframann.
Trudeau gat aö sjálfsögöu
ekki fullnægtslikum vonum og
flokkur hans missti þvl þing-
meirihluta sinn i þingkosning-
unum 1973. Trudeau hélt þó
stjórnarforustunni áfram sem
forsætisráöherra minnihluta-
stjdrnar. Hann efndi til nýrra
kosninga fáum mánuöum
siöar, eöa I júli 1974, og fékk
flokkur hans þá traustan þing-
meirihluta aö nýju. Kanada-
menn voru þá komnir á þá
skoöun, aö ekki myndi til bóta
aö skipta um og fela íhalds-
flokknum stjórnina. Nú blæs
vindurinn á móti Trudeau og
hann myndi vafalaust vera
hrakinn frá völdum, ef kosiö
væri nú. En kjörtimabil
kanadiska þingsins er fimm
ár, og Trudeau á þvi þrjú ár til
stefnu til aö rétta hlut sinn.
Hann lætur þvi ekki á neinum
ótta bera, þótt hann njóti nú
litilla vinsælda.ef marka má
skoöa nakann an irnar.
EINS og viöa annars staöar
eru þaö atvinnuleysiö og verö-
bólgan, sem valda mestu um
Pierre Trudeau
óvinsældir rikisstjórnar
Trudeaus. Atvinnuleysi hefur
veriö verulegt i Kanada og
verðbólga miklu meiri en áöur
hefur þekkzt þar. Fyrst og
fremst stafar þetta afhinnial-
þjóölegu efnahagskreppu,
sem rikt hefur siöustu misser-
in, en almenningur viröist
ekki taka þaö meö I reikning-
inn. Trudeau hefur reynt aö
beita hömlum bæöi gegn
kauphækkun og veröhækkun-
um. Þessar hömlur hafa boriö
verulegan árangur, en þær
hafa orðiö jafnt óvinsælar hjá
samtökum verkamanna og at-
vinnurekenda. 1 málgögnum
beggja er þvi dróttaö aö
Trudeau, aö hann sé hreint
einræöissinna og undir hand-
leiöslu hans yröi Kanada brátt
einræöisland. Forustumenn
verkalýössamtakanna
stimpla Trudeau sem hálf-
gerðan fasista, en forustu-
menn atvinnurekenda bera
honum kommúnisma á brýn.
Þaö bætti ekki úr skák, þegar
Trudeau lét þau ummæli falla
I siöustu nýársræöu sinni, aö
hiö frjálsa markaöskerfi heföi
brugöizt og þjóöfélagiö
þarfnaöist þvi meiri stjórnun-
ar, ef ekki ætti illa aö fara.
Raunar gekk Trudeau hér
ekki lengra eða reyndar öllu
skemmra en sóslaldemókrat-
ar og miðflokkar hafa gert á
Noröurlöndum. Þessi ummæli
vöktu þó hinn mesta úlfaþyt I
Kanada og má af þvi marka,
aö Kanadamenn eru á ýmsan
hátt Ihaldssamari en Noröur-
landabúar.
TRUDEAU varö svo fýrir
sérstöku áfalli á dögunum,
þegar flugmenn geröu verk-
fall. Tilefni verkfallsins var
þaö, aö stjórnin heföi fyrir-
skipaö aö flugumferöarstjórn-
in skyldi nota ensku og
frönsku jöfnum höndum I
fyrirmælum sinum til flug-
véla. Flugmenn, sem eru
margir aöeins enskumælandi
töldu þetta hættulegt fyrir
flugöryggi og geröu þvi verk-
fall i mótmælaskyni. óbeint
beindist þetta verkfall gegn
Trudeau, en hér var um aö
ræöa einn þátt i þvi starfi
hans, aö sætta frönskumæl-
andi menn og enskumælandi
menn I Kanada en fransk
ættaöir menn, sem eru í
meirihluta I Quebec-fylki,
hafa haft viö orö aö stofna sér-
stakt rlki sökum þess, hve
mjög hlutur þeirra sé fyrir
borö borinn. Trudeau hefur
oröiö mikiö ágengt i þvi aö
jafna þennan ágreining meö
þvi aö auka rétt frönskumæl-
andi manna, án þess aö ganga
á hlut hinna..Umrædd ráöstöf-
un hans var þáttur I þessu
starfi hans, eins og áöur segir.
Flugmenn töldu hana hins
vegar ekki nægilega undir-
búna. Trudeau taldi þetta
verkfall svo alvarlegt, aö hann
tók þaö aö sér persónulega aö
vinna aö lausn þess. Niöur-
staöan var sú, aö framkvæmd
umræddrar reglugeröar var
frestaö, sérstakri nefnd faliö
aö ihuga máliö, og slöan skyldi
þingiö taka um þaö endanlega
ákvöröun. Meöal frönskumæl-
andi manna hefur þetta sam-
komulag mælzt illa fyrir og
einn ráöherrann úr hópi
þeirra, Jean Marchand um-
hverfisráöherra, hefur beöizt
lausnar i mótmælaskyni enda
þótthann hafi veriö náinn vin-
ur Trudeaus. Fyrir Trudeau
getur þetta orðiö alvarlegt,
þvi aö Quebec-fylki var aöal-
vigi Frjálslynda flokksins I
siöustu kosningum.
En Trudeau hefur samt ekki
misst kjarkinn. Hann hefur
þrjú ár til stefnu. A þeim árum
telurhann m.a. aö draga muni
verulega úr þeim vinsældum,
sem hinn nýi leiötogi Ihalds-
flokksins, Joe Clark, sem er
aöeins 36 ára gamall, viröist
njóta nú. Þ.Þ.
Joe Clark