Tíminn - 10.07.1976, Blaðsíða 9

Laugardagur 10. júll 1976
TÍMINN
9

' 1

^ : Jm'r* ^Bícn mm.'í1 a - ^JSMSSf * i sS a»
m |l . '~*04 m 11 -
Þorlákshöfn er byrjuö aö rlsa á sandinum.
tugt, en aöeins 5 sem náö hafa átt-
ræöisaldri. Meöalaldur manna
hér er nú 24 ár og má segja, að sá
hafi veriö meöalaldur ibúanna öll
árin, sem þorp hefir staöiö hér.
VII
ölfushreppur byggöi á slnum
tlma heimavistarskóla fyrir börn
I Hverageröi. Þar áttu bænda-
börnin héöan aö stunda sitt
skyldunám eins og önnur börn
sveitarinnar.
Fyrstu ár þorpsins hér voru
engin skólaskyld börn á staönum.
Þaö var ekki fyrr en 54-5 sem
þurfti aö fara aö hugsa um barna-
fræöslu i Þorlákshöfn. Þá varö
hver aö bjarga sér eins og bezt
hann gat. Einu barni var komið
fyrir á Selfossi og meö ööru var
lesiö heima.
Sumariö 1956 voru hér 9 skóla-
skyld börn. Þá um haustið var
sett hér á stofn útibú frá
skólanum i Hveragerði og
Kristján frá Djúpalæk ráöinn til
kennslunnar.
Fram aö jólum var kennt i sjó-
búö, I januar var veriö I skúr, sem
reyndist óhæfur, þá var flutt i
ibúö, sem útibússtjóra K. Á. haföi
veriö ætluö. Svona gekk þetta
næstu árin. Kennt var þar sem
hægt var aö fá inni fyrir nem-
endur og kennara.
í upphafi árs. 1962 var flutt i
skólahús staöarins. Byggingu
þess var þó ekki lengra komið en
svo, aö mótatimbur klætt tjöru-
pappa þénaöi sem útihurö og
rúöugler. Otbúnaöur þessi hélt
vindi og vatni aö mestu utan
veggja en rafmagn og olia gáfu
húsinu birtu og yl.
Þetta vor luku 37 born prófi hér.
Þá var Þorlákshöfn gerö aö sér-
stöku skólahverfi. Aukning nem-
enda hefir veriö stööug, nú þegar
hefir hér veriö kennt I rétt 20 ár,
er tala nemenda 170. Vantar
aöeins tug til aö tvitugur standi
skólinn meö 20 sinnum fleiri nem-
gera þar landshöfn og er þaö
fyrsta sinni sem þaö orö er notað
um höfnina hér, svo mér sé
kunnugt.
Þegar þessi tillaga var komin
fram dró Matthias sina til baka.
Tillaga nefndarinnar var mikiö
rædd og var loks ákveöiö aö visa
málinu til landsstjórnarinnar.
En þingsalirnir voru ekki eini
vettvangurinn fyrir umræður um
hafnarmál Þorlákshafnar. Hinn
18. júli 1914 var mest öll forslöa
blaöins Suöurland helguö þessum
málum og þá komist aö þeirri
niöurstööu, aö vélbátaútgerö á
Eyrum nyti sin ekki til fulls nema
til kæmi I Þorlákshöfn hafnarað-
staöa sem þeir gætu leitaö til i
viölögum eins og veriö haföi meö
áraskipin.
Hinn 11. marz 1916 ritar Gestur
á Hæli langa grein i Suöurlandiö.
Þess grein er um samgöngumál
Sunnlendinga. Þar kemst Gestur
aö þeirri niöurstööu, aö það
fyrsta, sem gera þurfi i þeim
málum, sé aö byggja höfn i Þor-
lákshöfn.
Þaö ár var sýslufundur Arnes-
sýslu haldinn um mánaöamótin
marz—april. Þar lagði Gestur
fram tillög um hafnargerö i Þor-
lákshöfn og samgöngur út frá
henni.
Og á aukafundi sýslunefndar
hinn 17. júni um sumariö var
samþykkt aö kaupa jöröina Þor-
lákshöfn og gera þar höfn, sem
tæki 175 fiskibáta og a.m.k. 2 haf-
skip.
Samþykkt þessi var bundin þvi
skilyröi aö verö jaröar og hafriar
færi ekki fram úr einni mil-jón
krónum og á þvi mun málið hafa
strandaö.
Þetta sumar var mikiö skrifaö
um hafnarmálin hér og er ekki
tækifæri til aö tiunda þaö nú. Þó
vil ég ekki láta ógetiö greinar,
sem danski faktorinirá Eyrar-
bakka skrifaöi i Suöurlandiö hinn
24. april um voriö.
Greinin hefst á orðunum „vel
lýst mér á hugmyndir Gests um
höfn I Þorlákshöfn”. Siöan er
gerður samanburöur á aöstööu til
hafnargeröar hér og á Eyrar-
bakka. Þaö fer ekki á milli mála
aö þar heldur náttúrufræöingur-
inn Pétur Nielsen á pennanum en
arftaki dönsku einokunarkaup-
mannanna hefir veriö rekinn út i
horn meöan greinin var skrifuö.
ÁríÖ 1917 var samþ. þíngs-
ályktunartillaga um aö gerö veröi
áætlun um fulltrausta hafnargerö
I Þorlákshöfn og hvaö slikt verk
muni kosta. N.P. Kirk verk-
fræöingi var faliö aö vinna þaö
verk og skilaði hann áætlun 1919.
Hann lagöi til, aö geröur yröi
635 m. langur suöurgaröur og 860
m noröurgaröur. Inni i höfninni
kæmi svo „T” laga bryggja og
væri landleggurinn 183 m en
þverbryggjan 60 m. Kostnaö
áætlaði hann kr. 3.830.177.00
Sumariö 1929 var 20 m löng og 4
m breið bryggja gerö norðan viö
Noröurvörina. Sumariö eftir var
hún lengd um 10 m.
Sumariö 1935 var Flataskers-
garöurinn geröur. Hann var 90 m
langur, teiknaöur af Jóni Þor-
lákssyni til þess aö taka skakka-
falliö af Noröurvörinni.
Ariö 1938 var hafin gerö Suöur-
vararbryggju. Var unniö viö hana
ööru hverju næsta hálfan annan
áratuginn og var hún þá oröin 175
m löng meö tveggja metra há-
um skjólvegg á ytri brún.
Voriö ’62 var enn hafizt handa
um hafnargerö hér. Þeim áfanga
lauk 1969. Þá var Suöurvarar-
bryggja oröin 240 metrar.
Noröurvararbryggjan var þá
oröin „L” laga. Frá landi var hún
195 m en þverleggurinn 100 m.
Fljótlega eftir aö
Heimaeyjargosiö hófst var fariö
aö huga aö bættri hafnaraðstöðu á
Suöurströndinni.
Arangur þeirra bollalegginga
var, aö Alþjóöabankinn lánaöi fé
til þriggja hafna, en langmest til
Þorlákshafnar.
Hinn 1. sept 1974 hóf lstak
framkvæmdir viö þann áfanga
hafnargeröar hér, sem nú er
unnið aö og áætlaö er aö veröi
lokið á þessu ári, en þaö er
stærsta átak, sem gert hefir veriö
i einu viö hafnarbyggingu hér á
landi.
m >
Loftmynd frá fyrri tiö — þá voru
garöarnir veigalitlir, húsin fá og
bátarnir smáir.
postulanna máttu heita eina
farartæki alþýöu hér á landi
voru kirkjur miklu viöar en nú er.
Þorlákshöfn er einn þessara
gömlu kirkjustaöa. Hvenær eöa
hve lengi hér stóö kirkja er mér
ekki kunnugt, en vist er aö hér
var hálfkirkja fram yfir miöja 18.
öldina.
Kirkjugaröur var fyrir noröan
bæjarhúsin og voru flutt þaöan aö
Hjalla bein, er upp komu i jarö-
raski er þar var gert i sambandi
viö hafnargeröina 1962.
Hökull úr Þorlákshafnarkirkju
er á minjasafninu á Selfossi.
Mér er fullljóst, aö mikiö
vantar á aö sögu Þorlákshafnar
hafi veriö gerö tæmandi skil. Til
þess aö ég geti gert þaö vantar
mig tvennt, sem ekki veröur án
veriöen þaö er þekking og timi til
aö raöa saman þeim sprekum,
sem rekiö hafa á fjörur minar. En
VI
Sjálfsagt hefir oltiö á ýmsu um
eignarhald á jöröinni Þorlákshöfn
eins og öörum góöjöröum lands-
ins. Kirkja og klaustur, biskupar
og braskarar hafa áreiðanlega átt
hana öldum saman. En stundum
hafa setiö hér sjálfseignarbænd-
ur.
Ariö 1818 keypti Magnús
Beinteinsson, þá bóndi hér,
jöröina og I Suöurlandinu 8. des.
1910 er þess getiö aö Jón Árna-
son, sonarsonur Magnúsar, hafi
þá fyrir fáum dögum selt Þorleifi
endur en hann byrjaöi meö.
Kennarar voru 9 i vetur eöa jafn
margir og nemendurnir fyrsta
áriö.
VIII
Á fyrri öldum, þegar hestar
enginn Sunnlendingur lætur hug
fallast þó ekki sé alhirt um höfuö-
dag og þaö, sem viö ekki komum i
verk i dag, muna afkomendur
okkar gera á morgun.
Þegar Þorlákur Guömundsson
2. þ.m. Arnesinga var aö mæla
fyrir þeirri tillögu sinni á Alþingi
1875, aö hér mætti veröa
verzlunarstaöur, sagöi hann
m.a.: „Þaö mun fara meö þetta
mál, sem hvert annaö, aö væri
þaö á skynsamlegum ástæöum
byggt mundi þaö hafa framgang
en væri þaö af heimsku stofnaö,
mundi þaö meö henni fyrirfar-
ast.”
Þaö er von min, aö sú veröi
gifta Þorlákshafnar, aö hvert þaö
mál sem er á skynsamlegum
ástæöum byggt nái fram aö
ganga eri þaö, sem er af heimsku
til stofnaö muni meö heimskunni
fyrirfarast.