Tíminn - 13.11.1976, Blaðsíða 7

Tíminn - 13.11.1976, Blaðsíða 7
Laugardagur 13. nóvember 1976 TÍMINN 7 nær90%árið 1943. Kjarnfóöur og áburður eru hæstu rekstr- arliðir búsins. Framlög eru greidd á helstu húsa- og jarðabætur sam- kvæmt jarðræktarlögum. Há- mark stofnlána og framlaga tii framkvæmda í landbúnaði má að jafnaði nema 60% af framkvæmdakostnaði. Lán og framlög hafa i reynd ekki numið nema 30%-40% af framkvæmdakostnaði á undanförnum 20 árum. Otflutningur landbúnaðar- afurða og iðnaðarvara úr þeim var um 8% af heildarút- flutningi landsmanna árið 1975. Otflutningur kindakjöts nam aö meðaltali um 26% af heild- arframleiðslunni á árunum 1961-1975. Otflutningur mjölkurvara hefur verið breytilegur. Hann nam um 20% heildarfram- leiðslunnar 1965, en minnstur var útflutningur 1974 um 3,6%. Að meðaltali skilaði útflutn- ingsverð á dilkakjöti á árun- um 1969-73 um 60% af heild- söluverði. Otfluttar sauðfjár- afurðir i heild skiluðu 74% af heildsöluverði. Nautgripaaf- urðir hafa gefið við útflutning um 1/4-1/3 af heildsöluverði. Heildarstærð ræktanlegs lands er um 20.000 ferkm. Af þvi væri unnt að nýta um 15.000 ferkm. til landbúnaðar. Með þvi aö taka allt nýtanlegt land til ræktunar aö 400 m hæð .yfir sjö, væri unnt ao fimmtánfalda núverandi bú- stofn. Islenskur landbúnaður er verulega háður innfluttri orku, einkum oliu. Tækniþröun og þekkingar- beiting getur enn aukið fram- leiðslu á hvern starfsmann i landbúnaði, án þess að breyt- ingar þurfi að verða á rekslr- arformi eða búsetu. Gerð hefur verið spá um innanlandsneyslu landbún- aðarvara fram til 1985. Sam- kvæmt spánni mun heildar- neysla á mjólk standa u.þ.b. i stað. Keiknað er með aö kjöt- neysla á ibúa fari vaxandi fram til 1985. Dilkakjöts- neysla verður allt timabilið mjög svipuð þvi, sem hún var 1975 eöa um 45 kg á ibúa. Neysla á nautakjöti,svina-og alifuglakjöti mun vaxa nokkuð eða um 10-15%. Ef einungis er reiknað með að fullnægja þörf fyrir innan- iandsneyslu á mjólk, mætti mjólkurkúm fækka, sem svarar þeirri afurðaaukn- ing;: sem verður við kynbæt- ur og bætta meðferð. Innanlandsþörf fyrir kinda- kjöt er un'nt að fullnægja með 500-600 þús. fjár. Með tilliti til núverandi verð- lags á dilkakjöti i millirikja- viðskiptum, er ljóst að ekki i'æst framleiðslukostnaðar- verð fyrir kjötið i útflutningi. Hægt er með vinnuhagræð- ingu, bættri fóðrun og fóður- öflun og aukinni afurðasemi að auka framleíðni i sauðfjár- ræktverulega frá þvi,sem nú er. Nauösynlegt er fyrir slátur- hús að auka hagkvæmni i rekstri. Ullar- og skinnaiðnaður er nú í öðru sæti iðngreina til út- flutnings með heildarverö- mæti næst á eftir áii. Sauöfjárrækt getur haft mjög vaxandi þýðingu fyrir þróun ullar-og skinnaiðnaðar. Talin er ástæða til að yfirvega breytta stefnu i framleiðslu sauöfjárafurða og beita stjórntækjum til að hvetja til bættrar ullar- og gærufram- leiðslu. Sandfok er talið vera meira eða minna i 16 af 23 sýslum iandsins, upphlástur á grónu landi er i 17 sýslum landsins og landbrot af völdum fall- vatna i 14 sýslum. Sandfok og uppblástur eru mestu skað- valdar á landi. Gróðurrýrnun af völdum ofbeitar er i 2 sýsl- um talin miki^ og hraöfara. i 5 sýslum er hún talin mikil og i 11 sýslum talin nokkur, en i 5 sýslum er ekki um neina gróðureyðingu að ræða. i Dreiíing búfjár um landið er ekki i samræmi við beitarþol afrétta. Reiknað er með, að laxveiði muni vaxa verulega á næstu 10 árum. Minkarækt virðist geta átt mikla framtið fyrir sér hér á landi. Að fenginni 70 ára reynslu er fullyrt, að hægt sé aö rækta nytjaskóg til viðarframleiöslu á Fljótsdalshéraði, i Eyjafirði og nokkrum stöðum öörum. Fólki, sem starfar viö land- búnað, gæti fækkað um helm- ing fram til 1985 ef miðað er við minnstu hugsanlegu mannaflaþörf til þess að framleiða búfjárafurðir fyrir innlendan markað eingöngu. mæli ræktun innlends fóðurs og beitarrækt vex, svo og hvernig nýting afrétta verð- ur stjórnað. Liklegt er þó að i heild muni beitarálag á af- rétti minnka. Leið 2: Framleiðslumagn tak- markað við innanlandsþarf- ir og stefnt að lágmarks- mannafla við landbúnað. yrði teldust hafa með tilliti til markaðar og framleiðslu- aðstöðu. 4. Eigendur jarða, sem ekki teldust fullnægja skilyrðum um möguleika til hagkvæms reksturs, yrðu styrktir til að hætta búrekstri. 5. Endurskipuleggja yrði vinnslustöðvar landbúnað- arins þannig að dregið yrði um helming næsta áratug- inn. Er þá ekki reiknað með tómstundabúskap. 3. Rekstrarörðugleikar i bú- skap og hjá vinnslustöðvun verða fyrst i stað bæði vegna aukinnar fjárþarfar og vegna þess, að nokkurn tima tekur að ná hámarkshag- kvæmni við miklar breyting- ar á rekstri. Þegar fullri A vegum Raunsóknaráðs rikisins koma nú út tvær skýrslur: um þróun landbún- aðar og sérrit um þróun sauðfjárræktar. Starfshóp- urinn um þróun landbúnaðar var myndaður i janúar 1974 og skipuðu hann: Jónas Jónsson, ritstjóri, formaður, Stefán Aðaisteinsson, bú- fjárfræðingur, ritari, Guðmundur Sigþórsson, búnaðarhagfræðingur, Guðrún Hal Igriinsdóttir, verkfræðingur, Gunnar Guðbjarlsson, bóndi, Óskar Gunnarsson, franikvæmda- stjóri, Sveinn Hallgrimsson, búfjárfræðingur, og Reynir Hugason, verkfræðingur frá Rannsóknaráði rlkisins. Snemma árs 1976 bættust verkfræöingarnir Jónas Bjarnason og Vilhjálmur Lúöviksson i hópinn. Þrir menn úr hópnum, Vilhjálmur Lúövíksson, Stefán Aöalstcinsson og Sveinn Haiigrimsson unnu að hinni scrstöku úrtekt á sauðfjárræktinni. Útflutningi kjöts og mjólkur- vara yrði hætt. Um innflutning yrði að ræða i slöku árferði. Til að draga úr framleiðslu og fækka framleiðendum yrði að beita eftirfarandi skipulögðum aðgerðum: 1. Hætta stuðningi við útflutn- ing. 2. Gera strangar framleiðslu- áætlanir fyrir einstakar greinar bundnar við lands- hluta, héruð og einstakar jarðir. 3. Fjárfesting sem leiddi til aukinnar hagræðingar yrði studd á þeim svæðum og þeim búum, sem best skil- úr umsvifum þeirra, ef ekki fyndust fyrir þær verkefni. Þessari leið myndi væntan- lega fylgja eftirfarandi þróun: 1. Beiting tækni mun aukast stórlega. 2. Bú munu stækka verulega og einingum fækka mjög mikið. Miðað við spá um hugsan- lega afurðaaukningu á grip, og minnstu hugsanlega þörf fyrir búvörur og innflutning i löku árferði, þyrfti aðeins 2000 bú til að anna fram- leiðslunni. Er þá miðað viö 1000 fjárbú með 490 fjá,r og 1000 kúabú með 30 mjólkur- kýr að meðaltali. Eftir þessu myndi býlum fækka nær þvi hagkvæmni er náð mun framleiðslukostnaður væntanlega geta lækkað nokkuð frá þvi, sem nú er. Verðlag til neytenda þyrfti þó ekki að lækka að sama skapi, a.m.k. ekki á vörum, sem ekki er hægt eða erfitt er að flytja inn. Við þetta yrðu tekjur bænda hærri hlutfallslega og aðstaða þeirra til að ná hagstæðum verðlagssamningum myndi batna. 4. Þörf mun verða fyrir nýja fjárfestingu i ræktun, vélum, útihúsum og ibúðarhúsum og sömuleiðis i húsakosti og tæknibúnaði vinnslustöðva. Þá rhun verða þörf fyrir um- talsvert fjármagn til að styrkja óhagkvæmar eining- ar til að hætta rekstri, auk þess sem fjármagn glataðist i ónotuðum framleiðsluein- ingum. Breytingar á byggð i landinu myndu gera það að verkum, að ýmsir fram- leiðslumöguleikar og hlunn- indi nýttust ekki. 5. Breyting á fjölda mjólkur- kúa verður litil, en sauðfé mun fækka úr 860.000 1975 i 500-600 þus. árið 1985 eða um 30-40% eftir þvi hvort kjöt verður niðurgreitt eða ekki. 6. Framleiðslumagn kinda- kjöts mun minnka úr 14.500 tonnum 1975 i 10-11.000 tonn árið 1985, eða um 23-30%. M jólkurframleiðslan mun aukast i samræmi við aukn- ar neysiuþarfir innanlánds eða úr 108 millj. litra i 110- 120 millj. litra eftir þvi hvort mjólkurafurðir verða niður- greiddar eða ekki. 7. Ullarmagn minnkar nokkuð þótt uli komi betur til skila en nú. Gærum fækkar úr 960.000 i 650-770.000 eftir kjötneyslu. 8. Mannafli við þjónustu og úr- vinnslu mun minnka veru- lega. Mannafli við uilar- og gæruiðnað úr innlendum hráefnum gæti haldist óbreyttur. 9. Sennilegt virðist að heildar- fækkun þeirra, sem við landbúnað starfa og þeirra, sem vinna að þjónustu og úr- vinnslu muni nema um 4000 mannárum. Ekki er séð fyrir hvernig finna má þessum mannafla nú atvinnutæki- færi. 10. Fækkun þeirra, sem landbúnað stunda, mun verða 6-7% á ári og mun einkum koma hart niður á svæðum, sem nú þegar standa höllum fæti. Fram- leiðslan mun þannig færast til samfelldari héraða með góð búskaparskilyrði. 11. Beitarálagi á ofnýttum svæðum yrði væntanlega stjórnað, en hins vegar munu þó ýmis góð afréttar- lönd ekki nýtast og nýting landsins i heild versna. Svipuðum samdrætti i fram- leiðslu mætti einnig ná með sveltistefnu, þ.e. með takmörk- un á lánsfé, og að felld yrðu niður framlög og annað, sem hvelur til framkvæmda, svo og með afnáini útflutningsbóta. l.cið 3 Stefnt yrði að aukningu framleiðslunnar og að þvi að gera landbúnaðarafurðir sam- keppnishæfar á erlendum mörkuðum, þannig að útflutn- ingsverð nægi til greiðslu á framleiðslukostnaði. Ef beina á þróuninni inn á þessa braut þyrfti m.a. að beita eftirfarandi aðgerðum, sem bættgætu aðstöðu landbúnaðar- ins til útflutnings. 1. Búa þyrfti að landbúnaðinum sem útflutningsatvinnuvegi með þvi að létta af fram- leiðslunni tollum og öðrum álögum til rikissjóðs. 2. Lækka yröi vinnu- og fjár- Framhald á bls. 16 kindur eruum 16.8 tonn af kjöti og 6.6 tonn af ull á ári, en af islenska meöalbúinu með 355 kindur fást um 6.9 tonn af kjöti og 0.62 tonn af ull á ári. • A timabilinu 1970-1975 hefur útflutningsverð skilað að meðal- tali 55% af heildsöluverði, en um 45% af grundvallarverði til bónd- ans þegar slátur- og geymslu- kostnaöur er dreginn frá útflutn- ingsverði. • Hægt er með vinnuhagræð- ingu, bættri fóðuröflun og fóðrun, aukinni afurðasemiog bættum af- urðum að auka framleiðni i sauð- ijárrækt verulega frá því, sem nú er. Mikil vinna á kind um sauð- burð virðist aðaltakmörkunin á minnkun vinnu. Miðað við, að all- ir umbótamöguleikar i sauðfjár- rækt séu nýttir, er hugsanlegt að lækka breytilegan markakostnað framleiðslunnar úr 197,20 kr/hg i 78,90 kr/hg. Með heildarátaki, sem innifæii slika lækkun marka- kostnaðar, svo og 30% lækkun sláturkostnaðar og 30% hækkun markaðsverðs miðað við 1974, væri hugsanlegtað flytja út dilka- kiöt á kostnaðarverði. • Með þeirri verölagsstefnu, sem fylgt hefur verið á undan- förnum árum, er ýtt undir aukna kjötframleiðslu, en dregið úr áherslu á gæði ullar og skinna, sem leggja þó grundvöll aö þeirri grein útflutningsiðnaöar, sem nú vex örast i landinu og talin er hafa mikla vaxtarmöguleika. • Meö hliðsjón af hinni rniklu þýðingu sauðfjárræktar fyrir at- vinnullf og búsetu í landinu, kem- ur til álita að beina sauðfjárrækt- inni f vaxandi mæii meö breyttri verðlagsstefnu að framleiðslu hráefnis fyrir iðnað enda gæti slikt leitt til alhliða aukinnar afurðasemi búanna. • Akvörðun um stefnu i sauð- fjárrækt er viðkvæmt og vanda- samt álitamál, og verður varla tekin án viðtækrar könnunar á áhrifum hennar á byggð, atvinnu- lif og þjóðhagslegan kostnað af völdum hugsanlegra breytinga á umfangi hennar og aðstööu. og 6.6tonnum af ulleftir 1650 kindur, sýnist vera um það bil jafnhár og framleiðslu- kostnaður islensks bónda á 6.9 tonnum af kjöti og 0.62 tonnum af ull eftir 355 kindur (kjöt af ásetningslömbum meðtalið). 4. Svo virðist sem slátur- kostnaður og birgðahalds- kostnaður kjöts hér á landi sé svo hár, að fáanlegt út- flutningsverð kjötsins, að sláturkostnaði frádregnúm, skili ekki nema tæpum helmingi af framleiðslu- kostnaði þess. Sé miðað við, að hægt hefði verið að lækka sláturkostnað niður i það, sem vará Nýja-Sjálandi árið 1974, hefði verð á dilkakjöti á Smithfield markaði i Eng- landi nægt til að greiða markakostnað þess á 10 framleiðnihæstu búreikn- ingabúunum. Full ástæða er til að kanna möguleika á aukinni hagkvæmni i rekstri sláturhúsa og birgða- geymslustöðva. 5. Fob-verð á islensku dilka- kjöti i alþjóðlegri verslun hefur i reynd verið allmiklu hærra en meðalfobverð á heimsmarkaði. Hins vegar hefur það verið nokkru lægra en fob-verð i Vestur- Evrópu að meðaltali. Arið 1974 var fob-verðið litið hærra en heimsmarkaðs- verð (fob-verð). Verð á sauðfjárafurðum til bænda á Norðurlöndum er hærra en til islenskra bænda. Ef hægt yrði að tryggja sölu á islensku lambakjöti þar og niður- greiðslur yrðu afnumdar þar, gæti útflutningsveröið sem næst skilað fullu grund- vallarverði. 6. Með litliti til núverandi verðlags á dilkakjöti i milli- rikjaviðskiptum er ljóst, að ekki næst framleiðslu- kostnaðarverð fyrir útflutt kjöt. Er þvi ástæða til að endurmeta hvort halda beri áfram á sömu braut aukn- ingar i framleiðslu sauðfjár- afurða. Veigamikil rök hniga hins vegar að þvi, að sauðfjárrækt hafi svo mikla þjóðhagslega þýðingu, að ekki sé hagkvæmt eða raun- hæft að draga hana saman, þótt full ástæða sé til að breyta til i ræktun og fram- leiðslu til að auka marg- feldisáhrif hennar og þjóð- hagslegt gildi. Þeirri skoðun er haldið fram, að þjóðhags- leg hagkvæmni sauðfjárbú- skapar helgist af brem meginástæðum: a) Sjálfsbjargargetu lands- manna um matvælaöflun og nýtingu gróðurlendis lands- ins i þvi sambandi. b) Félagslegum högum fólks og dreifingu búsetu i land- inu, svo og þýðingu land- búnaðar fyrir þéttbýlis- myndun i einstökum lands- hlutum. c) Margfeldisáhrifum sauð- fjárræktar sem frum- vinnslugreinar með fram- leiðslu hráefna til úrvinnslu i iðnaði og öðrum atvinnu- greinum, þarsem atvinna og verðmætasköpun geta a.m.k. 3-4 faldast. 7. Aherslan i sauðfjárrækt hef- ur hingað til verið aðallega á kjötframleiðslu. Ahrifa- mesti stýriþátturinn, kjöt- verðið, er ákveðinn sam- kvæmt verðlagsgrundvelli tilað tryggja afkomu bænda, en svokallaðar „aukaafuð- ir”, uil og gærur, hafa verið verðlagðar á heims- markaðsverði. Hefur kjöt- verð hækkað mun örar i verðlagsgrundvelli en ull og gærur og orðið tilefni til auk- innar áherslu á þann þátt ræktunar. Afleiðingar sjást ljóslega i tölum um afurða- semi ánna i kjöti eftir kind annars vegarog ull hins veg- ar. Þessi stefna hefur verið studd með ræktunaraðgerð- um og ráðgjöf. Ull af kind hefur minnkað og ullargæði hafa farið versnandi, enda hefur ullin verið hverfandi liður i tekjum sauðfjárbú- anna og fyrirkomulag ullar- móttöku og ullarmats ekki hvetjandi til bóta. Svipuðu máli gegnir um mat og með- Framhald á bls. 16

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.