Tíminn - 28.01.1977, Blaðsíða 11

10
Föstudagur 28. janúar 1977
Föstudagur 28. janúar 1977
11

Emar
rsso.n
NU er aö heyra á fréttum, aö is-
lenzk stjórnvöld ætli aB bjarga
landinu úr efnahagskröggunum
um alla framtiB meB stórfelldri
stóriBjuuppbyggingu. Mest hefur
veriB rætt um álver i EyjafirBi,
sem trúlega er ætlaB aB nýta hag-
kvæma orku frá Kröflu, þegar
bormönnum tekst aB finna næga
gufu til aB snúa nýju túrbinunum.
Flestirgeta veriB sammála um,
aB orkulindir tslands eigi aB nýta
og skapa um leiB fjölbreyttara at-
vinnulif um landiB. Og eflaust er
góBur vilji hjá stjórnvöldum til
þess arna, en spurning er aftur á
móti hvort stóriBjuáformin eru til
þess fallin aB ná markinu.
Hin stutta saga orkufreks iBn-
aBar á Islandi gretur ekki talizt
sérlega glæst, flest hefur brugBizt
af þeim vonum sem menn gerBu
sérí upphafi. Mistök, ónógur und-
irbúningur og þekkingarleysi Is-
lendinga hafa sett mark sitt á
framkvæmdirnar. Þó er ekki
óliklegt, aB meB nógu mörgum
mistökum verBi íslendingum um
siBir ljóst ýmislegt um þennan
iBnaB sem þeim virBist huliB nú.
En gallinn er sá aB slikur reynslu-
visdómur er vanalega fulldýr-
keyptur. Hér á eftir mun ég benda
á fáein atriBi sem reynsla NorB-
manna af áliBna&i hefur kennt
þeim, og huglei&a um leiB hversu
heppilegur slikur iBnaBur er til aB
ná markinu þráBa: aB nýta orku-
lindirnarlandi og þjóB tilfarsæld-
arog skapa fjölbreyttara og stöB-
ugra atvinnulif út um land.
,,Sjálfstæð st'oriðja í
þjöðareign” — dæmið
Á.S.V.
(Hér er sagt frá norsku ríkisál-
verunum og þvi, aB ekki er allt
sem sýnist).
Fyrsta álverksmiBjan I Noregi
var byggB aldamótaáriB, utan viB
Kristjánssand. Þá var álfram-
leiBsla ný af nálinni og einkaleyfi
á henni i gildi. VerksmiBjan var
fyrstu 12 árin I höndum norsks
fyrirtækis en siöan yfirtekin af
brezku fyrirtæki (BACO). Fram
til 1915 voru reistar 5 álverk-
smiBjur, allar i eign erlendra
stórfyrirtækja. Þegar ÞjóBverjar
hernámu Noreg 1940, voru þar 6
álver, og framleiBslugeta þeirra
samtals 38.000 tonn á ári.
AliBnaBurinn var geysimikil-
vægur fyrir þýzka hergagna-
framleiBslu, og hefur þaB vafa-
laust átt sinn þátt i hernáminu.
ÞjóBverjar lögBu kapp á aB efla
þennan iBnaB, m.a. hafBi þýzkt
fyrirtæki, Nordag a.s., nær lokiB
byggingu álvers og súrálsverk-
smi&ju i Ardal á Vestlandinu þeg-
ar striBinu lauk. Norska rikiB
yfirtók þá þessi mannvirki og lét
fullgera þau, og stofnaB var rikis-
fyrirtækiB Ardals- og Sunnudals-
verksmiBjurnar (A.S.V) og voru
þaB fyrstu tilburBir norska rikis-
ins i álframleiBslu. RáBamönnum
hins nýja fyrirtækis varB fljótlega
ljóst, aB nær ógerningur var fyrir
nýtt fyrirtæki aB ryBja sér til
rúms i,,álbransanum”án þess aB
verBa háB einhverjum þeirra auB-
hringa sem voru allsráBandi á
markaBnum. Vegna þess, hve
fjármagnsfrekur áliBna&ur er,
hefur hann frá upphafi veriB i
höndum fárra en stórra auB-
hringa, sem hafa allan fram-
leiBsluferilinn i sinum höndum.
Þessi framleiBsluferill skiptist i
(1) bauxitnám úr jörBu (2) fram-
leiBslu súráls (áloxIBs) úr bauxiti.
(3) framleiBslu áls úr súráli (4)
álsteypa og völsun (5) fullvinnsla
og sala. HiB nýja fyrirtæki hafBi
nú ekki a&gang aB nema tveimur
stigum i þessum ferli, en yfir
námum og markaBi sátu voldugir
auBhringar. Sumir kenna um
skorti á stórhug hjá forrá&a-
mönnum A.S.V. aB þeir lögBu ekki
út I þá baráttu, sem þaB hefBi
vafalaust kostaB a& ná tökum á
öllum framleiöslustigum, og þar
meB hafi fyrirtækiB misst af stór-
felldum gró&a. 1 þa& minnsta
varB úr aB fyrirtækiB samdi viB
bandariska auBhringinn ALCOA
(sem ásamt dótturfyrirtækinu
ALCAN er langstærsti álhringur-
inn og ræBur yfir 40% álfram-
leiBslunnar) um aB skaffa hráefni
til verksmi&junnar og kaupa
framlei&slu hennar. 1 þessum
samningi setti ALCQA aB skilyrBi,
aBsUrálsverksmiBjan f Árdal yrBi
ekki tekini notkun (þótthún stæBi
nær fullbyggB). Mun ALCOA hafa
taliB arBvænlegra aB selja súrál
til A.S.V. en óunniB bauxit. Þegar
A.S.V. si&ar fékk Marshall-lán til
byggingar nýs álvers I Sunnudal,
fylgdi sama skilyrBi, aB ekki yrBi
byggB súrálsverksmiBja. SiBar
(1966) yfirtók ALCOA svo 50%
hlutabréfa i A.S.V., og eru á þvi
mismunandi skýringar, önnur sú,
a& norska stjórnin hafi óttazt aB
ALCOA skrúfaBi fyrir sölu hrá-
efnis til A.S.V. á timum minnk-
andi eftirspurnar eftir áli, og hafi
þyi viljaB innlima A.S.V. i auB-
hringinn til aB tryggja áfram-
haldandi framlei&slu. Hin er sú,
aB ALCOA hafi þvingaB rfkiB til
aB selja, meB þvi kverkataki sem
hringurinn hafBi á A.S.V. Raunar
geta þessar skýringar falliB sam-
an þegar nánar er aB gáB. Nokkr-
um árum sIBar (1975) óskaBi sIB-
an ALCOA eftir þvl aB rikiB
keypti hlutabréfin til baka og var
þaB einnig gert, en verBiB reynd-
ist hafa hækkaB stórlega f milli-
tiBinni. Þessa ósk ALCOA má
raunar skýra meB þvi, aB verk-
smiBjur A.S.V. eru nú orBnar úr
sér gengnar og þarfnast endur-
nýjunar, en sú endurnýjun mun
kosta gifurlega fjárfestingu.
Ég tel, aB af þessu dæmi megi
draga þann lærdóm aB eign á ein-
um hlekk I framleiBslukeBjunni sé
engan veginn nóg til a& hafa vald
á og njóta ávaxta álframleiBsl-
unnar. ÞaB er þvi mjög vafasamt
sem margir halda fram á Islandi,
aB nóg sé aB islenzka rikiB eigi
meirihluta i stóriBjuverunum til
þess a& þau þjóni Isl. hags-
munum og liti islenzkri stjórn. A
þessum forsendum er réttlætt aB
rikissjóBur fjárfesti marga millj-
arBa i járnblendiverksmiBju, sem
er i höndum erlends fyrirtækis
hvaB innkaup, tæknikunnáttu og
sölu snertir, — norska fyrir-
tækisins Elkem-Spigerverket,
semerannaB tveggja stærstu fyr-
irtækja i Noregi, og er auBhringur
sama eBlis og aBrir slikir, og
a.m.k. hvaB álfrarnleiBslu snertir
hluti af risavöxnu framleiBslu-
kerfi ALCOA. (I álverunum I Mo-
sjöen og Lista á Elkem 50% og
ALCOA 50%). Ef Islenzka rlkiö
ætlar sér Ut i fleiri slik ævintýri er
hætt viB aö skuldabyröin fari aB
vaxa fyrir alvöru (t.d. kostar ál-
ver á borB viö ISAL a.m.k. 12-15
milljaröa isl. króna. Jostein Han-
sen 1973).
Og hvenær og hvernig kemur
svo aröurinn af þessari miklu
fjórfestingu? — Aö þvi mun ég
koma hér á eftir.
Álver og byggðastefna
(Hér segir frá bændasonum, upp-
flosnuöum smábændum og trillu-
körlum og konum þeirra).
Eftir siöari heimsstyrjöld, þeg-
samtals 5,1 eyrir/kWst
Óörugg (tilfeldig) orka: 100
GWst. verö: 11,5 aurar/kWst
MeöalverB meB rafgjaldi: 4,0
aurar/kWst. (1,44 isl.kr..)
Þaö fylgdi meB þessum upplýs-
ingum, sem eru fengnar beint frá
Mosjöen, aö greiöslugeta álvers-
ins leyföi orkuverö allt aö 10,5
aurum/kWst án rekstrartaps.
Verksmiöjur A.S.V. njóta svip-
aöra kjara, og aB sögn Jon Leir-
fall fyrrum stórþingsmanns (i
grein i timaritinu „Plan og
arbeid” no. 3-4 1976) hefur rann-
sóknarhópur viö norska verzlun-
arháskólann reiknaB út, aö niöur-
greiöslurnar á raforku til A.S.V.
nemi ca. 270 milljónum norskra
króna árlega (hátt á tiunda millj-
arö Isl. kr.) sem gerir 75.000
n.kr. á hvem verkamann (2,7
milljónir isl. króna).
Mér er ekki kunnugt um hvert
er kostnaöarverö raforku frá Is-
lenzkum orkuverum, en ætla
mætti, aö þaB væri a.m.k. ekki
lægra en I Noregi, þar sem
stærstu virkjanirnar eru tiltölu-
lega nýjar og þvi litiB afskrifaBar
og meö áhvilandi skuldum. Þvi
ættí alls ekki aö vera fráleitt aö
bera orkuverö til stóriöju á fs-
landi saman viö tölurnar hér á
undan. Raforka til álversins var
seld á sem svarar til 1,5 norskra
aura fram til 1976. Þá var þaö
hækkaö nokkuB, og á nú aö vera á
bilinu 1,8-2,4 norskir aurar, eftir
veröi á áli, og mun þó vera viö
neöri mörkin vegna fremur lágs
markaösverös á áli. Engin á-
kvæöi eru I samningnum viB
ISAL, sem tengja veröiB viB visi-
tölu verBlags. Járnblendisamn-
ingurinn viB Elkemgerir ráö fyr-
ir orkuveröinu 3,5 norskir aurar/
kWst. (Þjóöviljinn 4.1. ’77) og er
þvi rúmlega helmingur þess sem
Elkem heföi þurft aB greiöa i Nor-
egi. Þetta verö er vafalaust vel
undir kostnaöarveröi og um verö-
iB til álversins þarf ekki aö tala i
þvi sambandi. Þaö var aB vonum
aö fréttaritari norska útvarpsins
talaöi fjálglega (3. jan. ’77) um
samninga Elkem viö fslendinga,
daginn sem þeir voru undirritaö-
ir: „Þaö vekur furöu aB á tlmum
sihækkandi orkuverös i heimin-
um getur Island nú eitt boöiö upp
á ódýra raforku, — helmingi ó-
dýrarienvöler á I Noregi”. Þess- -
um ágæta fréttaritara láöist þó aö
geta þess, aö þaö er fleira sem
gerir tsland aB aölaöandi fjár-
festingarlandi i augum Elkem:
nefnilega sá gifurlcgi munur, sem
er á verkamannalaunum á ís-
landi og i Noregi. Ég mun engum
getum leiöa aö þvi hve háum upp-
hæöum niöurgreiöslur islenzka
rikisins á orku til stóriöju nema,
en án efa heföi islenzkur almenn-
ingur gaman af aö sjá þá upphæö,
sem hann þarf aö punga út meö
árlega til styrktar rekstri álvers
Alusuisse I Straumsvik.
Hvert fer gröðinn?
(Hér er sagt frá fyrirtækjum,
sem eiga meiri peninga en rikis-
sjóöur íslands, og enn minnt á aö
ekki er allt sem sýnist)
Þaö, sem raunar skiptir mestu
máli varöandi stóriBjuna, er aö
hún er i höndum auöhringa, sem
einoka markaBinn.en auöhringar
erufyrirtæki, sem lúta allt öörum
lögmálum en t.d. islenzk iönfyrir-
tæki. Þeir eru óháöir landamær-
um, og starfa ævinlega I þeim
löndum, þar sem þeir telja gróöa
sinn bezt tryggöan. Til Islands
koma þeir einungis vegna ódýrr- —
ar orku og ódýrs vinnuafls, en
ekki til aö efla Islenzkt atvinnulif.
Veröi ekki lengur hagkvæmt aö
reka starfsemina á tslandi koma
þeir sér burt hvaö sem Islenzku
atvinnulifi liöur.
Vegna fjölþjóölegs skipulags
sins eiga þeir auövelt meö aö
flytja gróöann úr landi, og geta'
meö millifærslum (hlutaf járarBi,
tækniþóknun, söluþóknun, vöxt-
um og millifærsluveröi) haft
stjórn á þvi hvort gróöi, sem fæst
af þvi aö nýta islenzka orku og is-
lenzkt vinnuafl, kemur fram á Is-
landi, Noregi, Bandarlkjunum
eöa einhverju öBru landi. Eignar-
meirihluti tslendinga i fyrirtækj-
um, sem eru hluti af framleiöslu-
keöju auöhringa, kemur ekki i
veg fyrir slikar millifærslur.
Þetta gildir jafnt hvort sem auö-
hringurinn heitir Alusuisse, Elk-
em eBa Norsk Hydro, og i hvaöa
landi sem hann á heimilisfang.
Eitt er enn sem tslendingar
ættu sérstaklega aö taka til at-
hugunar. Þaö er hve auBvelt auö-
hringum getur oröiö (og er e.t.v.)
aö hafa áhrif á pólitiskar ákvarö-
anir i jafnlitlu þjóöfélagi og ts-
land er, meö þvl aö beita efna-
hagslegum þvingunum. Um leiö
og tslendingar hætta aö vera
sjálfbjarga i efnahags- og at-
vinnumálum, og fara aö lita á
stóri&juna sem ómissandi, geta
fyrirtæki á borB viB ISAL haft ó-
mæld áhrif á ákvaröanir stjórn-
valda. (Geri menn sér ekki grein
fyrir stærö og umfangi slikra fyr-
irtækja má nefna aö á undanförn-
um árum hefur tSAL veriB kaup-
andi aö rúmlega helmingi allrar
raforku á tslandi).
(Hér er minnt á aö bezt er sjálf-
um sér aö treysta)
Þaö er ástæöa til aö spyrja sig
þeirrar spurningar hvort ein-
hverjir þeirra sem nú ráBa á ts-
landi séu búnir aö gefa upp þá
von, aö tslendingar geti veriB
sjálfbjarga i efnahagsmálum og
byggt atvinnulif sitt á eigin kröft-
um. ÞaB er ömurlegt aö heyra
þær raddir, sem vilja aö framtiö-
arafkoma þjóöarinnar veröi
byggöá þeimmolum, semfalla af
boröum útlendra auöhringa og
þeirrar þjóöar, sem á Islandi
hefur herstöB. Þaö ætti öllum aB
vera ljóst, aö sú þjóö, sem ekki er
lengur sjálfbjarga um lifsafkomu
sina, er ekki heldur fær um aö
taka sjálfstæöar ákvarBanir, hún
veröur aö láta aö vilja þeirra sem
sjá henni fyrir brauöi.
— Slik þjóB er ekki Iengur sjálf-
stæö.
Tromsö, 15/11977 _
Einar Eyþórsson.
Heimildir: Fyrri hluti greinar-
innar er aö mestu byggöur á Jo-
stein Hansen „Aluminiumindu-
strien som distriktsutbyggjing”
Bergen 1973.
Seinni hlutinn er einnig byggB-
ur á „Norges kraftforedlende
industri” eftir HSkon Sandvold
(fjölrit 1976), Jon Leirfall: Stat-
ens industri-politikk og norsk
• kraftutbygging — (timaritiö Plan
ogarbeid 3-4 ’76). Reidar Larsen:
ASVs modernisering — (þingræBa
1/4 ’76) auk þess bókin „Vest-
landsplanen” eftir Torstein Hjell-
um (Oslo 1970) samræöur viö
Hans Pedersen frá Mosjöen o.fl.
Uppgjöf?
ar fyrir alvöru fór aö herBa á
flóttanum Ur norsku dreifbýli, var
þaö ein af aögeröum stjómvalda
tilaö „viBhalda jafnvægi I byggö
landsins” eins og þaö heitir, aB
setja niöur stóriöjuver i byggöar-
lögum sem stóöu höllum fæti.
Þannig var reist álver i Mosjöen á
Hálogalandi 1956-58, og á Húsnesi
I Kvinnhéraöi 1965. Var þaö álit
ráöamanna, aö slik „hornsteins-
fyrirtæki” myndu verka llkt og
vitaminsprauta á atvinnullf I
byggöarlögunum, — vekja „vaxt-
arkraft” i þjónustu, smáiönaöi,
handverki og jafnvel landbúnaöi.
Þegar á leiB reyndust þetta þó
falsvonir. Þegar slikar risafram-
aö eftir þann uppgang, sem oröiö
hefur i álbæjunum á byggingar-
timabilinu kemur stöönun og
siöan minnkandi atvinna. Jafnvel
stækkun og framleiösluaukning i
álverunum hefur ekki aukiB at-
vinnuna heldur þvert á móti, meö
endurnýjun tækjakosts fækkar
vinnustööum. Til dæmis má
nefna, aB áætluö endumýjun ál-
versins i Ardal mun kosta stór-
felldar fjárfestingar og aukna
raforkunotkun, svo og aukna
framleiöslu, en verkamönnum
viö A.S.V- mun fækka úr 3200 i
2100 viö þessa framkvæmd, (upp-
lýst af Reidar T. Larsen i norska
þinginu 1/4 1976).
fram I sækir er ekki um annaö aB
ræöa fyrir þá, sem ekki þola vinn-
una, en aö hætta hjá fyrirtækinu.
Mengun
(Hér segir frá tannlausu sauöfé).
Tiltölulega mest hefur boriö á
umræöum um mengun og meng-
unarvarnir þegar áliBja hefur
komiö til umræöu I Islenzkum
fjölmiölum. Er oft á þeim umræö
um aö skilja, aö mengun sé eini ó-
kosturstóriöjunnar, og séu meng-
unarvarnir nógu fullkomnar
skipti ekki máli hve margar ál-
verksmiöjur veröa reistar út um
ar greiddu 1,2 aura norska fyrir
raforkuna, en verö þetta skyldi
endurskoöa fimmta hvert ár og
leiörétta til samræmis viö 6/10 af
hækkun framfærsluvisitölu.
ÞaB segir sig sjálft, aö meö
slikum samningum hlýtur veröiö
aö dragast aftur úr veröbólgunni.
Hákon Sandvold, „generaldirekt-
or” i A.S.V., sýndi fram á þaö i
erindi voriö 1976, aö meöalverö
raforku til orkufreks iBnaöar er
u.þ.b. 40% lægra en kostnaöar-
verö. Aö sögn Sandvold var hlut-
falliö 1974 svona:
Kostnaöarverö (langtids grense-
kostnad) 5 n.aurar/ kWst.
Greitt verö 2,9 n.aurar/ kWst.
Sögubrot af stóriðnaði í
Noregi, skrifað íslend-
ingum til varnaðar
Vinnuskilyrði við álver
(Af tílofti, astma, brunasárum,
svefnleysi, drykkjuskap og
magasári).
Álver geta engan veginn talizt
aölaBandi vinnustaöir þar sem
um er aö ræöa vaktavinnu i þungu
andrúmslofti. Vaktavinna slitur
mönnum út andlega og likam-
lega, þvi hún gengur 1 bága viö
eölilegan dægurtakt likamsstarf-
seminnar. Hún veldur spennu og
þreytu, og kannanir hafa sýnt aB
alkóhólismi og magasár eru tiö-
ari meöal manna sem vinna á
vöktum en annarra. (Rolf Hanoa:
Folkehelse og sosialpolitikk —
Oslo 1971).
Vinnuslys eru tíltölulega algeng
I áliönaöi, t.d. sýndi könnun viB
álveriö á Húsnesi árin 1966-’68, aö
vinnuslys voru aö meöaltali 46 ár-
lega og fráverutimar vegna slysa
voru 6218 á ári, aö meöaltali.
Flúor og kolsýrugas i andrúms-
lofti kerjaskála valda mörgum
verkamönnum heilsutjóni (krón-
iskum astma). Á Húsnesi hafa 10-
12verkamenn árlega veriö fluttir
frá kerjaskála til annarra starfa
vegna slíks heilsutjóns, en tak-
mörk eru á fjöjdá slikra starfa
innan verksmiöjunnar, svo þegar
byggöir landsins. Þó ber slzt aö
vanmeta þennan þátt, eins og
kannski sést bezt á flúormælingum
I nágrenni Straumsvlkur (ÞjóB-
viljinn 28.12. 1976) og þvl, aö þar
skuli vera fariö aö bera á flúor-
veiki i sauBfé. 1 nágrenni hinna
eldri álvera i Noregi, sem i f jölda
ára voru án hreinsitækja, hafa
margir bændur gefizt upp á kvik-
fjárrækt vegna flúormengunar,
svo sem i Ardal, en úr mengun-
inni hefur verulega dregiö meö
tilkomu hreinsitækja, og verBur
þaö aö teljast óafsakaniegt, aö
hreinsitæki voru ekki sett á verk-
smiöju tSAL strax i upphafi.
Raforkusala
(Hér er sagt frá vel meinandi al-
múgafólki, sem gefur álverum
rafmagn i gustukaskyni).
Raforkuverö til stóriöju i Nor-
egi hefur undanfarin ár veriö eitt
hiö lægsta I heimi. 1950-’73 virBist
þaö hafa veriö almenn stefna
stjórnvalda, aö greiöa raforkuna
niöur til stóriönaBar. Dæmi um
þessa stefnu eru samningar ASV
ogMosal (álverElkem og Alcoa i
Mœjöen) frá 1956. Samiö var til
40og 50 ára um aö verksmiBjurn-
Mismunurinn er greiddur af
rikinu I formi rekstrarstyrkja til
orkuvera og nema þeir styrkir
hundruöum milljóna norskra
króna árlega. Þessar gifurlegu
niöurgreiöslur hafa sætt mikilli
gagnrýni siöustu ár, og núverandi
stefna stjórnarinnar er aö allir
nýir raforkusamningar veröi
miöaöir viö raunverulegt kostn-
aöarverö orkunnar, og ekki sé
samiB tíl lengri tima en 5 ára. 1974
var sett lágmarksverö 4,5 aurar
(norskir) i nýjum samningum, og
1976 var þaB hækkaö i 6,62 aura. A
þetta verö aö vera þvl sem næst
meöalkostnaöarverö orkunnar I
dag.(Miöaö viö, aö islenzka krón-
an sé 36 norskar er þetta sama og
2 krónur og 39,32 aurar).
Dæmi um orkusölu undir kostn-
aöarveröi er samningur Mosal
viö ríkisrafveiturnar sem áBur
var nefndur:
Heildarorkukaup: 1700 GWst
þar af samningsbundiB:
1500 GWst. — verB 2,5 aurar/kWst
+ raforkugjald/ 1,0
samtals 3,5 aurar kWst
Viöbótarorka (án ábyrgBar) 100
GWst. verö: 4,1 eyrir/kWst
+ gjald: 1,0
Alveriö I Straumsvlk.
kvæmdir voru settar I gang i
þessum smábæjum leiddi þaö af
sér gifurlegt rót á lifi fólksins,
mikla aöflutninga fólks úr ná-
grannahéruöum, myndun
braggabæja og hálfvanskapaöra
iönaöarsamfélaga. Slik samfélög
einkennast af miklum flutningi
fólks út og inn, landsbyggBarfólk
sem á fárra kosta völ flytur inn en
aörir sem sjá fram á skárri vinnu
annars staöar (vanalega i stærri
borgum og bæjum) flytja út.
Þannig byrjuöu eöa hættu 3000
manns 1 álverinu á Húsnesi á
timabilinu 1965-1969 en þaö tima-
bil unnu um 500 manns i álverinu
aö staöaldri. (Jostein Hansen).
Stóriöjuverin hafa þannig I reynd
aukiB á fólksflutninginn af lands-
byggöinni i staö þess aö minnka
hann, enda er vinnan viö álverin
svo óyndisleg aB fáir kjósa aö
festa rætur I hinum einhliöa ál-
bæjum, ef um annaö er aö velja.
Bygging álvera veröur einnig
aB teljast ákaflega dýr byggBa-
stefna, þvi (skv. útreikningum
JosteinHansen) kostar háttí eina
milljón norksra króna aB skapa
atvinnu fyrir einn verkamann I
áliönaöi, eöa um 36 milljónir isi.
króna.
Reynslan i Noregi hefur sýnt,
hugsið um stofnkostnað, rekstrarkostnað
og velliðan i rétt upphituðu húsi
HDHX
býður allt þetta
raf-
hitun
Hárnákvæmt hitastil.
ADAX ofnarnir
þurrka ekki loft.
Yfir 20 mismunandi
gerðir.
isl. leiðarvisir fylgir
Samþykktir af raffangaprófun.
Rafmagnsv. rikisins
Til Einar Farestveit & Co hf
Bergstaðastræti 10A Reykjavík
Ég undirritaður
óska eftir bæklingum yfir ADAX rafhitun
Nafn________
Heimilisfang
40 sidur
sunnu
$ KAUPFÉLAGIÐ