Mánudagsblaðið - 04.10.1948, Qupperneq 6

MÁNUDAGSBLAÐIÐ
Mánudagur 4. október 194S
v\orI Isfeldi
U R
cNDA ÞÓTT því fari víðs-| hann, að hann hafi svikið frcls-
r.rri, að Sögueyjan .se miðdep-! arann, og sízt af 'öllu fyrir svöiia
'JJ. veraldarinnar, eða að „aug.u
,-tÍr heimsins mæni á ísland“,
'-;:a mörg stórmenni sótt okkur
iim á þessu sumri, svo sem
XEgir íþróttamenn, leikarar og
•öngvarar, að ógleymdum hin-
»\i kunna, norska- fyrirlesara,
j.íhöfundi, smásagnascmjara og
i.ícðagerðarmanni Arnulf Över-
•.,;.vd, sem Norræna félagið bauð
Tagað til að fara með kveðskap
'ii.-n og revna að hressa upp ;í
lUalegheitin í vorum húmor-
•o.iuða bæ sem hafa löngum
■ :.ið fullmikið háð þvngdarlög-
i.álinu með nokkrum vængj-
' Öiim orðtim ! óbundnu máli.
táldið las kvæði sín af mikilli
..ifningu, en um fvrirlcstrana
uí.thi margir fvrir vonbrigðum.
f'cir, sem áttu von á að fá að
ueyra eitthvað fvndið og
.:.cmmtilegt, fengu í þcss stað
<!! hlusta á fvrirlesarann láta i
f»cs dularfulla andúð sína í
•irðingaverðu stórveldi, sem
nginn veit til að hafi gert hon-
tua neitt illt, og enn }vá dular-
■:}dlr, samúð með öðru mjög svo
drðingarverðu stórveldi, sem
ciiginn veit til að hafi gert hon-
,::a neitt gott. Varla mun of-
:n;rlt; að það sc hæpin kurteisi
• c nota hið ágæta og vafa-
velmeinta boð Norræna
S'tagsins til (að þreyta hlustir
ridausy fólks með pólitísku rexi,
cn chactin tuc ses puces a sa
í~et>n» eins og þeir segja í París
arborg,- eða scrhver drepur sínar
.""r með sínu lagi.
I ÍÓM LESNIG.
Af tilefni heimsóknar Över-
•;:.:.ids .var gcfið út smásagnasafn
cftir hann, Fögur er foldin,
þýtt af Helga Sæmundssyni,
b-aðamanni. Uni þessa bók er
»að skjótt að scgja, að hún er
hin frómasta lesning og engar
t'kur til að hún gcti valdið
’okkrum óróa, hvorki austan né
,-cstan járntjaldsins. Hitt er svo
nnað mál, að það er mikill
• mdi að semja smásögur. Það
rrefst mcðal annars mikillar
'.unnáttu, lífsreynsju, einbeit-
;ugar hugans ,og hnitmiðaðs orða
h.gs. En þessi grundvallaratriði
efni eg aðeins vegna þcss, að
% þykist sjá að Arnulf Övcr-
and hafi ekki gert ser þau nægi
óga ljós. Hann virðist t. d.
.’korta átakanlcga skyn á? það,
■em kallað er „Komposition" í
-uáldskap. — Og sumar þessara
■agna nálgast miklu fremur að
v’era ritgerðarsögur en smásög-
m. Annars virðist honum einkar-
Jugið að endursegja biblíusögur
n viðkunnanlegan og notalegan
hátt óg má þar nefna t. d. Bréf
Judasar, sem á að vera ^ns
konar móralskt testamenti þessa
r.risskilda dánumanns, sem allt-
of lengr diefur legið óbættur hjá
f^rrði. Eg fýrir mitt lcyti hef
aWrei getað trúað því upp á
lítinn pening, cina skitna þrjá-
tíu silfurpcnihga, og var Valdi-
mar hcitinn Briem þar nákvæm-
lega á sama máli, 'svo sem sjá
má á vandlætingarorðum hins
hneykslaða guðsmanns (og
búmanns) í Biblíuljóðunum:
„Og það fyrir þvílíka borgun.
Á morgun, á morgun."
Sagan cr rituð af sérstakri
nærfærni og lofsverðri innlífun
í sálarfar og hugarheim aðal-
öguhetjunnar.
Eg held mér sé óhætt að
ullvrða, að þvðing Hclga Sæ-
nundssonar sé eins góð og fram
■st verður á kosið. En höfund-
arinn mætti gjarnan hafa það
ugfast, að það er mikill vandi
á skrifa smásögur. Alveg
evsilcgur vandi.
Atómstöð H. K. Laxness hef
ur með einhverjum dularfullum
jhætti farið í taugarnar á niönn-
| um, sem annars eru þekktír að
sérstakri geðspckt og andlegu
jafnvægi. Eg sé cnga ástæðu til
að stökkva upp á nef sér út áf
þessari sögu, nema ef vera skyldi
fyrir þá sök, áð þetta er, að mínu
viti, misheppnáðasta bókin, sem
H. K. Laxncss hefur skrifað,
síðan hann rcit bækuntar um
Sölku Völku. Þetta er sem sé
aðcins átómstöð, en alls engin
atómsprengja. Að vtsu skal það
hreinskilnislega játað, að ég
kann ekki að defínera kontra-
punktinn, enda var 'það ekki
ég, scm bjó hann til, hcldur
látti Bach mcstan þátt í því —
j en ég fæ ekki betur séð, en að
| Atómstöðin sé áberandi hroð-
virknislega samin skáldsaga, og
ádeilan missir marks vegna þess
að höfundurinn kann sér ekki
hóf. Hins vegar er fvndni höf-
undai íns og orðkyngr hin sama
og áður. Að-mínu viti er sagan
hæpinn skáldskapur og mis-
jhcppnuð ádeila, £n hins vegar
I ágætur farsi. En við því er ekk-
(ert ao segja, því jafnvel Hómcr
gctur dottað, og H.Iv. Laxness
á áreiCanlega inni fyrir þvi, þó
að honum mistakisT ejnu sinni.
Orðin standa eiga þéít, *
en þó bU á miilt.
Eyrst mfnnst er á þcssa bók,
langar mig til að skjóta því hér
irm, að ég kann ekki álmenni-
lega við þann riciiátt H.-Iv.
Laxness, að hnýta saman smá-
orð, svo sem: þóað, nieðþvíað
ogsvoframvegis, ogsvo'framvegis,
og ég hcld, að það sé ckki
heppilegt ungum höfundum til
eftirbreytni, því að quod licet
Jovi, licet jnon bovi,. eins og
-Sesar 'sálugi sagði —*. eða var
.það -Messalína? cn það út-
I. eggst: Það seni guðinn n levfist,.
levfist ekki nautinu. Ög þó að
höfundi éins og H. K. Laxness
geti haldizt það uppi nokkurn
veginn óátalið, verður það frem-
ur fáranlegt, þegar það kemur
úr pcnna hinna smærri spá-
manna, og þegar komið er alla
leið niður að okkiy Kristjáni
Röðli og þcss háttar fólki er
heppilcgast að liafa hugfastan
vísupartinn, sem okkur var
kenndur í barnaskólanum:
„Orðin standa eiga þétt,
en þó bil á milli.“
Horfinn
gcðftesfyr?
Horjinn góðhestnr? I
Þrju bindi eru komin út af
ævisögu sera Árna prófasts Þór-
arinssonar og er það raunar kapp-
nóg af slíkum varningi, þó að
utgefandiun hafi í hyggju að
miðla okkufj af hinni alkunnu
I rausn sinni, að minnsta kósti
ejnu bipdi í, viðbót. Þórbergur
' Þórðarsoii hefur fært ævisöguna:
í letur, og hefði það einhvern-
jtíma þótt fvrirsögn, að líöfundur
i Brefs til Láru evddi bezta
starfstíma ævi sinnar í aktaskrift,
enda er það aðdáendum -hans
eigi lítið harmsefni, svo vel sem
hann getur haldið á penna, þegar
hann frumsemur. Að vísu verður
honum aldrci núið því um nasir,
að hann sé skáld. Af þeiin grun
hefur hann algjörlega hreinsað
sig á þann einfalda hátt að birta
kvcðskap sinn. Þegar Viðfjarð-
arundrin hans komu út, álitu
margir, að néi væri farið að blika
við sólarlag í andlegheitunum
hjá honum, en þessi Viðfjarðar-
undur eru að því levti merkileg
að þau eru einhver ómerkileg-
ustu undrin, af öllum þcim
undrum, sem gerzt hafa her a
þessu mikla undralandi. Að visu
tpk undirritaður ckki þessar
undrafrásagnir sérlega hátíðlega,
því að vitað er að í órnítólógí-
unni flokkast höfundur þeirra
undir þá tegund stélpenings,
sem kallast háðfuglar, og ekkert
var líklegra, en að hann væri að
prófa trúgirni okkar favisra les-
enda, til þess cins að narrast að
okkur á eftir.
Óhlutvandir menn liafa ver-
ið að reyna að skrökva því upp
á ævisögu ' Arna profast Þor-
arinsiion, að hún verði sérstak-
lega vel skrifyð, en sannleikur-
inn er sá, að hún er ekki mikið
vfir mcðallagið. Þó er skylt að
viourkenna, að stöku sctningar,
einkum þltr, sem tjá hið fróma
álit prófastsins á sóknarbörnum
sínum á Snæfellsnesinu eru allt
að því geníalar, cn þeir kaflar,
sem fjalla um góðu mennina*í
Arnessvslu eru flatir og gráir,
eins og þokudagur í september-
mánuði nórður á Melrakkasléttu,
og leiðinlegri cn dönsk kvik-
mvnd íneð Poul Reumert í að-
alhlutverkinu. Þó má undan-
skilja fáeinar ódauðlegar setning-
ar um gasnholl broskameðul
unglinga í Árncssýslu á uppvaxt
árárum hins tilvonandi drottins
þénara. Þær hljóða svo í allri
sinni tign:
.,,Það lirokk kannski einn og
jeinn upp af vegna vinuuhörkti..
Stúlka með inflúensu var t. d.
látin smala. Hún fékk lúngna-
bólgu og dó. En það var nóg
eftir af þessu.
Og þarna var hið fegursta
mannlíf'1.
Þessa uppeldisaðferð hafa
þeir sennilega ekki kunnað á
Snæfellsnesinu, enda var þar
vont fólk og þar af leiðandi ckki
fagurt mannlíf.
Sennilegt et, að Þórbergi Þórð
arsyni bafi ekki fundizt það ó-
maksins vert að spandera miklu
púðri á þessa ævisöguritun, því
að varla verður því trúað, að
þessi fjölhæfi gæðingúr á skeið-
s’elli fitaðs máls sé kominn 1 tölu
horfinna góðhesta — og það á
bezta aldri.
BÓK UM FYLLIBl.
Ýmsir góðir höfundar ,hafa
tckið sér fyrir hcndur að skrifa
'bækur um fyllirí. Bcstu skáld-
■ sögnrnar, sem ég hef lesið um
þetta efni, eru Hærværk, eftir
Tom Kristensen og Bakkus kon-
un<rur, eftir Jack London. Nv-
lcsa er komin út á íslenzku
skáldsagán Lost Weekend, cftir
Cbarles Jackson og hefur þvð-
andinn, Bjarnþór Þórðarson, val-
ið lienni heitið Á valdi vínguðs-
ins.
Bókin fjallar um mann, scm
er á sótsvörtu fyllini í 5 daga.
Maður þessi er svo ógeðfeldur
náungi, að maður endist varla
til að fylgjast með honum bók-
ina á enda og kvsi jafnvel held-
ur, að óreyndu, að fara a halfs-
mánaðar fyllin með Snorra
harmagrát, en að drekka cinn
dag með þessari ömurlegu sögu-
hetju. Því bcr þó ekki að ncica,
að ýmislegt ævintýralcgt kemur
fvrir hann, meðan hann er á
þessum óyndislega túr, svo sem
það, að hann er, af misgáningi,
settur á drykkjumannahæli í
stað geðvétkrabælis, þar sem
hann á miklti fremur heima.
Auk þess fær hann ideleríum
trcmens, með cillu tilbeyrandi.
Bókin er prýðilega þvdd,
enda er þvðandinn, Bjarnþór
Þórðarson, ágætur málamaður
og skrifar góða íslenzku.
BÓK UM LIST ALLRA
LISTA.
Mcnn ættu að geta orðið sam-
mála um, að listin að lifa sc æðst
allra lista og jafnframt erfiðust.
rárir skömmu síðan kom út 1
íslenzkri þýðingu bók um þessa
vandasömu list-cftir hinn heims-
fræga, franska rithöfund, André
ðlaurois. En þó að vandahtá lið,
sem hinn heimsfrægi höfundur
tckur til meðferðar, sé hið mcrki
legasta, ct sáralítið að græða á
þessari bók og fátt nýtt þar,
því segja má um höfuhdinn,
að' hann sé svo gáfaður, að
liann viti allt, sem allir vita,
enda er sennilcga erfitt að lirckja
eða véfengja nokkuð af því, sem
stendur. j bókinni. Scm dænii
um hina víðtæku þekkingu og
óskeikulu dómgreind höfundar-
ins má nefna eftirfarandi setn-
ingu:......tíniinn gerir drcngi
að öldungum, ef þeir lifa nógu
lengi.“ í>etta er ágæt haaidbók
fyrir þá. tegund manna, sem
B r é f
Herra ritstjóri!
,:5:>
Viðvíkjandi lækningu
drykkjumanna hefur margt
ver-ið ritað hér í bæ að und-
anförnu. Telja flestir það
nauðsynjamál mikið. Bæði
þarf að losa bæinn við
þetta vandræðafólk, og svo
telja læknar unt að lækna
eitthvað af því varanlega.
Riður á aó vel sé byrjað á
máli þessu og gætnir og
reyndir menn leggi á ráðin.
Leiðinlegt er að svo virðist,
að nokkuð fruntalega hafi
verið ritað í blaði um þetta.
Bréf það, sem sagt er að
Gísli Sigurbjörnsson hafi rit-
að stjórn Hjálpræðishersins,
er ruddalegt og ósamboðið
forgöngumönnum þessa máls
enda óðs manns æði, að ætla
sér að koma þar upp drykkju
mannahæli, (á gistihúsi í
miðbænum). Hér þarf að
sameina drykkjumanna
sjúkrahús og vinnuhæli, enda
þekkist, að nota má marga
þessa menn til ýmiskonar
vinnu.
Mér dettur í hug, hvert
einmitt hið myndarlega hús
templara á Jaðri sé ekki ein-
mitt tilvalinn staður. Hús-
rúm er þar ákjósanlegt fyrir
20—30 sjúklinga og nóg eru
verkefnin á heiðmörkinni.
Templurum má benda á,
að miklu máli skiftir, að þeir
menn sem þeir ætla að beita
fyrir slíkum málum, séu val-
inkunnir en ekki af þeirri
tegund, sem enginn tekur
mark á.
R. L.
Greta Garbo, sænska leikkon-
an, sem búsett hefur verið í
Bandarikjuinim síðasliðin 22
ár, hefur nú loksins sótt. urn
amerískan ríkisborgararétt.
Kvikmyndir
Framhald af 3. síðu.
og margt annað þcssu líkt
skeður á þessum allt of löngu
tyeimur tímum.
Þau undur skeðu á frumsýn-
ingu að einn boðsgesta mætti
drukkinn og lýsti skoðun sinni
á myndinni í heyrandi híjóði.
Hafð ihann í fullu tré við þul-
inn um tíma. í hléinu brá liann
sér út en kom brátt aítur og
var með miklu gleðibragði. Þeg-
ar leið á seinni hlutann mun
víhið eða myndin hafa borið
hann ofurliði og þegar sýning-
unniivar lokið svaf hann.
A.B.
langar til að vcrða sæmilcga
metnir á borgaralega vísu enda.
gæti maður, sem kvnni hana ut-
an að, orðið svo mikill diplonrat,
að íiann gæti sennilega smcygt
sér inn í himnaríki á atkvæðí.
fjandans.
Bjarnþór Þórðarson hcfur
spanderað alltof góðri þýðingu í
þessx bók. .