Tíminn - 24.02.1977, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 24. febrdar 1977
9
Halldór E. Sigurösson, landbiinaOarráOherra, ávarpar BúnaOarþing -
Timamynd: G.E.
fjárhagslegra erfiöleika, sem
stöfuöu af óþurrkunum, bæöi hér
sunnanlands og vestan, þvf aö i
hinum landshlutunum voru
skilyröin betri, og þar skiluöu
framkvæmdir sér.
Hins vegar tel ég.aö svo vel sé
fyrir þessum málum séö á yfir-
standandi ári, aö stofnlánadeild
landbúnaöarins muni geta oröiö
viö þeim umsóknum, sem fyrir
liggja.
Útflutningsbæturnar
Þriöja atriöi, sem ég tel aö hafi
haft áhrif á afkomu bænda á sl.
ári, eru greiöslur á útflutnings-
uppbótum. Eins og kunnugt er, þá
Laugardælir
— TÍmamynd Gunnar.
var alltof lág fjárhæö ætluö til
útflutningsuppbóta f fjárlögum sl.
árs heldur en raun varö á aö nota
þurfti. Þaö er kunnara en frá
þurfi aö segja, aö fjárhags-
afkoma ríkissjóös 1975 haföi
veruleg áhrif á afgreiöslu fjár-
laga fyrir áriö 1976, og var aö
sjálfsögöu allt gert til þess aö
halda I útborganir, enda geta
rikissjóös eftir 7,5 milljaröa halla
1975 mjög erfiö. Þessi erfiöa
afkoma rlkissjóös áriö 1975,
ásamt lágri greiöslu til
útflutningsuppbóta á fjárlögum
1976 geröi þaö aö verkum, aö
útborganir allar voru þá sein-
virkar. Og þaö er enginn vafi á
þvl, aö eins og nú er komiö
málum, þar sem vextir eru orönir
jafnháir og raun ber vitni um, þá
haföi þessi greiöslutregöa veru-
leg áhrif. Nú hefur veriö bætt úr
þessu hvoru tveggja fyrir yfir-
standandi ár, þannig aö fjárhæöin
sem ætluö er til útflutnings-
bótanna, geri ég ráö fyrir aö muni
a.m.k. aö mestu leyti ná þeirri
fjárhæö, sem þörf er fyrir. 1 ööru
lagi er svo þaö, aö gengiö hefur
veriö frá greiösluáætlun fyrir
greiöslu útflutningsbóta fyrir alla
mánuöi ársins, og er gert ráö
fyrir mestum greiöslum fyrstu
fjóra mánuöina, eöa 1000 millj. og.
er gert ráö fyrir aö greiöslur fari
fram I annarri og fjóröu viku
hvers mánaöar. Þetta er mikil og
góö breyting frá þvi sem var á s.l.
ári, en þaö skar sig úr um
greiöslu útflutningsbótanna frá
þvl sem áöur haföi veriö, þvl
venjan var aö greiöa þetta svona
nokkurn veginn jafnóöum. Hins
vegar má ekki gieyma þvi, aö
útflutningsbæturnar vegna fram-
leiöslu ársins 1975-1976 voru aö
fullu greiddar fyrir áramót, og
var þaö mikils viröi, þó ég viti
hitt, aö þaö var hvort tveggja I
senn fjárhagslegt tjón og llka
andlegt álag fyrir bændur aö vera
I óvissu um þetta mál, svo sem
var á sl. ári.
Annaö mál, sem var til
meöferöar á sl. ári, var gæru-
veröiö, — sem deila varö um
vegna ákvöröunar sexmanna--
nefndar um verölagiö haustiö
1975 og kaupendur hér innanlands
vildu ekki viöurkenna. Þaö tókst
þó meö samkomulagi viö þá aö
leysa þetta svo, aö verölags-
grundvallarveröiö var aö fullu
greitt. Aö sjálfsögöu lá lausn
þessara mála þungt á starfs-
mönnum landbúnaöarráöu-
neytisins. Þau leystust öll á þann
veg, er beztur var, þaö skiptir
mestu en ekki hvaöa dóm ráöu-
neytiö fær fyrir sln störf.
örar veröhækkanir
Þrátt fyrir þaö.'aö áriö 1976 hafi
á margan hátt veriö erfitt ár, eins
og ég hefi áöur vikiö aö, og fleira
er ónefnt eins og t.d. vaxta-
hækkunin, sem hefur veru-
leg áhrif og skapar mikiö bil á
milli þeirra, sem betur mega sln
og hinna sem verr eru settir. Og
sérstaklega kemur hún hart niöur
á þeim, sem eru aö byrja búskap
og veröa áö kauþa jörö og bú viö
nútíma veröi, þá hygg ég nú
samt, aö áriö 1976 sé nær þvl en
áriö 1975, aö verölagsgrund-
vallarveröiö skili sér, en þaö
segir ekki þaö, aö afkoma bænda
sé eins góö og vera ætti, m.a.
vegna þess, aö örar veröhækkanir
grlpa þar inn I, sem ekki er hægt
aö taka meö inn I verölagsgrund-
vallarákvaröanir hverju sinni og
þær segja til sln.
Sem dæmi um þaö hve
veröhækkanirnar hafa oröiö
miklar og reyndar magn-
aukningin llka, vil ég geta
þess, aö rekstrarlánin voru
hækkuö um 100% voriö 1975, en
eru samtlangt frá þvl aö vera svo
mikil sem þörf er á, og fjær þvl
heldur en áöur vegna aukinna
veröhækkana. Hins vegar var
nokkuö bætt úr þessu meö þvf aö
semja um greiöslur hjá Aburöar-
verksmiöjunni, þannig aö hún
dreiföi slnum greiöslum frá
bændum, svo aö af veröi var 50%
ekki greitt fyrr en I nóvember, en
hinum hlutanum var dreift á vor-
og sumarmánuöina. Þarna var
líka um verulega fjárhæö aö
ræöa, eöa um 1 1/2 milljarö, en
þrátt fyrir þettaefast ég ekki um,
aö áriö var sem viöskiptaár veru-
lega erfitt.
Brýnt aö bændur fái 90%
afuröaverðsins greitt
viö innlegg
Ég vil viö þetta tæklfæri segja
þaö, aö ég tel aö af mest
aökallandi málum nú sé aö kanna
stööu landbúnaöarins hvaö
viökemur rekstrar- og afuröa-
lánum. Þaö er oröin bryn
nauösyn, ekki slzt f nútfma
viöskiptabúskap og þegar fjár-
magnsveltan er oröin jafn ör og
hún er og verölagiö jafnhátt, aö
bændur fái geitt fyrir innlegg sitt
aö haustinu I sauöfjárafuröum
um 90% og hitt aö vori til í maí
meö uppgjörslánum. Og einnig
veröi greiösla fyrir mjólkuraf-
uröir meö eölilegum hraöa.
Seölabankinn hefur lánaö upp-
gjörslán, sem hafa numiö allt aö
15% af veröinu frá haustinu áöur.
Þessi mál veröa nú tekin og hafa
veriö tekin til umræöu viö Seöla-
bankann og þaö hefur komiö fram
f þeim, aö Seölabankinn mun nú
taka til endurskoöunar rekstrar-
og afuröalán til atfinnu-
veganna yfirleitt. Tg þá
landbúnaöarins eins og hinna.
Þaö er brýn nauösyn aö
koma þessum málum fyrir, þvf
þrátt fyrir þaö sem á undan hefur
veriö gertí þeim efnum, er langt
frá þvi aö pau séu i lagi, sem
nauösyn ber til, eins og þegar
hefur komiö fram I ræöu minni.
Enda veriö breytingar miklar,
svo sem kunnugt er á siöustu
árum.
Um þetta vil ég ennfremur
segja þaö, sem ég hef reyndar
áöur sagt, aö árin 1972, 1973 og
1974 eru beztu afkomuár f land-
búnaöi og þó aö verölagsgrund-
vallarverö náist 1976, þá segir þaö
ekki þaö, aö bændur hafi boriö
sama úr býtum og aörar stéttir
þjóöfélagsins. Þaö er eins meö
bændafulltrúana I sex-manna-
nefnd eins og á fleiri stööum, aö
þvi eru takmörk sett, sem þeir ná
fram hjá viösemjendum slnum,
og hvaö þeir telja hyggilegt aö
knýja fram. Hins vegar vil ég
vekja athygli á þvf, aö þegar tekiö
er tillit til þeirra breytinga, sem
oröiö hafa á skattaframtali, þá
hefur útkoman oröiö þessi sföustu
árin. ,
Sé áriö 1971 lagt til grundvallar,
þá batnaöi hagur bændastéttar-
innar miöaö viö viömiöunarstétt-
irnar um 13% á árinu 1972, 1973
um 12%, 1974 um 10%. Hins vegar
var áriö 1970 nokkuö hliöstætt
árinu 1971, en beztu árin þar á
undan voru árin 1964 og 1965, er
voru 4% hagstæöari en áriö 1971,
en árin þar á milli voru öll tií
muna óhagstæöari og sérstaklega
áriö 1966. Ég tek skýrt fram, aö
þrátt fyrir þessar breytingar til
batnaöar, sem uröu á þessum
árum, þá náöust ekki sömu tekjur
og hjá viömiöunarstéttunum.
Hins vegar náöist verölagsgrund-
vallarveröiö öll árin nema 1975.
Verðbólgan skekkir
veröskyniö
Til viöbótar þvi, sem ég hefi
sagt hér aö framan um út-
flutningsbæturnar, vil ég gefa
þær upplýsingar, aö þrátt fyrir
þaö umtal sem oröiö hefur um
vaxandi þátt þeirra f útgjöldum
rikissjóös, þá er þaö svo, aö hin
öra veröbólga hefur skekkt skyn
manna þar um, svo sem sjá má ef
skoöaö er hversu stór hluti þær
eru af rlkisútgjöldunum hin
einstöku ár. A,riö 1960 sem var
fyrsta áriö, vofu þær 1,8%, 1964,
1965og 1966er þaöá milli 5 og 6%,
og hæst 5,6%. Þær taka aftur aö
lækka 1971 og þar á eftir og
lægstar eru þær 1973, eöa 1,7%.
Hins vegar hafa þær veriö sföustu
árin um 2%, og á árinu 1977 er
áætlunin, sem er 1800 milljónir
króna, um 2% af heildarút-
gjöldum fjárlaganna.
Ég vil I þessu sambandi geta
þess, aömjólkurframleiösla hér á
landi hefur veriö um 7,8%
umfram innanlandsþörf, ef tekiö
er tfmabiliö frá 1959-1975. En 1959
var flutt inn smjör. Þaö er ekki
gert ráö fyrir aö umframfram-
leiöslan veröi veruleg á yfir-
standandi ári f mjólkurfram-
leiöslu. Sveiflurnar hafa hins
vegar oröiö miklu meiri I fram-
leiöslu kindakjöts, og hlutfallsl.
var mest flutt út 1969, eöa um 6000
tonn, sem var um 50% af fram-
leiöslunni. 1965 og 1972 var flutt út
um 16%, en á hálfum öörum ára-
tug er meöaltaliö um 26,2%.
Viö útflutning á dilkakjöti árin
1969-1970 Og 1972-1973 fékkst skv.
hagskýrslum 54-67% af veröinu
hjá útflutningsaöilanum, þegar
miöaö er viö framleiöslu- og
söluRostnaö innanlands. Verö-
ábyrgö rlkissjóös hefur þvi jafnaö
þaö sem á vantaöi, en aö meöal-
tali hefur þaö veriö fyrir hvem
dilk um 26% á þessu tfmabili.
Mest hefur veriö flutt til Noregs
og er gert ráö fyrir, aö flytja
þangaö 3.500 tonn á þessu ári, en
Norömenn hafa eins og viö beitt
niöurgreiöslum til aö halda
veröbólgunni f skef jum og á sl. ári
hækkuöu þeir niöurgreiöslurnar
um 135 kr. fsl. á hvert kg , sem
var auövitaö minus fyrir okkur.
Svlar greiöa 1 niöurgreiöslur 142
milljaröa Isl. króna, og þetta
hefur auövitaö áhrif á sölu okkar
þar I landi.
Vaxtabroddur
útflutningsins
Ef litlö er nánar á útflutnlngs-
málin, þá kemur I ljós, aö
útflutningsverömæti ullar og
hafa þvf oröiö 11-1300 milljónum
krónum hærri en útflutn-
ingsbæturnar. Þaö má held-
ur ekki gleymast, aö hinn svelt-
andi heimur þarf á aukinni
matvælaframleiöslu aö halda og
þaö I rikum mæli, og viö ls-
lendingar eigum ekki slöur en
aörar þjóöir aö leggja okkar skerf
til þeirra mála. Auk þess þarf
þjóöin á aukinni framleiöslu aö
halda til aö leysa sin efnahags-
mál.
Huga þarf aö afkomu
unga fólksins
Herra forseti. Aöur en ég lýk
þessum þætti máls mins, vil ég
geta þess, aö nú er aö verki nefnd,
sem er aö athuga áhrifin af
óþurrkunum á sl. sumri. Reynt
verður aö leita leiöa til þess aö
bæta úr þvl, sem þar hefur fariö
úrskeiöis eftir þvi sem mögu-
leikar eru á og réttmætt veröur
taliö. Ég tel lfka brýna þörf á aö
taka til athugunar afkomu bænda
síöustu árin, þvf áriö 1975 var
þeim mikiö áfallaár og reyndar
1976 líka, og þaö sem hyggja þarf
aö fyrst og fremst er afkoma
unga fólksins f landinu, ungu
Mjög brýnt verkefni I landbúnaöarmálum nú er aö bæta heyverkunar-
aöferðir og auka þar meö innlenda fóöuröflun og spara innflutt kjarn-
fóöur.
skinna hafa vaxið óöfluga á
sföustu árum En ullar- og skinna-
iönaöur er vaxtabroddur isienzks
útflutningsiönaöar. Aukningin á
árinu 1976 nam um 55,8%. Aö
meötöldum ullar- og skinna-
vörum nemur útflutningur land-
búnaöarafuröa og sala til feröa-
manna um 8% af heildar gjald-
eyrisöflun þjóöarinnar af vöruút-
flutningi, eöa 5 1/2 milljaröi
króna. Ullar-og skinnaiönaöurúr
Islenzku hráefni getur þvi aöeins
haldiö áfram aö vaxa og skila
þjóöinni auknum gjaldeyri, aö
honum sé séö fyrir nægu og góöu
hráefni. Þaö fer ekki saman aö
auka þau hráefni og minnka
framleiöslu á kindakjöti frá þvf
sem nú er. Þó útflutningsbætur
þyki orðiö háar aö krónutölu, eru
þær helmingi lægra hlutflal af
rlkisútgjöldum nú en var fyrir
einum áratug. Þær stuöla aö
framleiöslu hráefnis til
útflutningsiönaöar okkar, sem
margfaldast Imeöförum og skilar
þjóöinni gjaldeyri, sem hún getur
ekki án veriö. Þá ber aö undir-
strika þaö, auk þess sem aö
framan er getiö, aö gjaldeyrinn
sem aflaö er meö útflutningi
landbúnaöarafuröa skilar rfkis-
sjóöi umtalsveröum tekjum
vegna aukinna viöskipta sem af
gjaldeyrisöfluninni leiöir.
Skatttekjurnar hærri en
útflutningsbæturnar
Láta mun nærri, aö
aöflutningsgjöld og söluskattur á
innkaupaverö nemi um 50% af
heildarveröi vöruinnflutnings til
landsins. Eftir þvf eru tekjur
rfkissjóös af vöruinnflutningi
fyrir andviröi útfluttra
landöúnaöarafuröa 2,7-2,8 millj-
aröar króna.
A sl. ári námu útflutningsbætur
til landbúnaöarlns 1550 miljónum
króna. Skatttekjur rfkissjóös af
andviröi búvörusölu úr landinu
búendanna, sem þurfa aö setja
upp sitt bú viö þaö verölag og þau
lánaskilyröi, sem nú eru fyrir
hendi.
Þá vil ég geta þess, aö undir
forsæti hagstofustjóra er unniö aö
þvl aö athuga hvernig þeir fjár-
munir, sem frá rlkinu fara I
gegnum útflutningsbætur og
niöurgreiöslur, komi aö sem
beztum notum. 1 þvi sambandi á
einnig aö athuga söluskatts-
greiöslu af landbúnaöarvörum,
hvort betur megi koma þvl fyrir
aö lækka veröiö meö þvf aö greiöa
ekki söluskattinn, og þá draga
eitthvaö úr niöurgreiöslum, þá
einnig hvort hagkvæmt sé aö
greiöa niöurgreiöslur á frumstigi,
t.d. áburö, og hafa meiri
sveigjanleika á milli sölu á land-
búnaöarvörum innanlands og
útflutningsbóta. Ennfremur aö
ullar- og gæruverö veröi stærri
þáttur af veröi sauökindarinnar.
— Nú, allt eru þetta hin mestu
nauösynjamál, sem nú er veriö aö
vinna aö. Enda þótt um þaö megi
deila, hvort allar þær kröfur sem
fram koma af hálfu bænda nú séu
réttmætar frekar en kröfur
annarra stétta, þá má meö sanni
segja, aö margar þeirra eru þaö
og aö þeim þarf aö hyggja og
reyna aö koma afkomu stéttar-
innar svo vel fyrir aö fslenzka
þjóöin búi aö slnum landbúnaöi
ekki sföur en öörum atvlnnu-
greinum Þjóö sem hefur lifaö af
landbúnaðarframleiðslu frá
upphafi tilveru sinnar, veröur aö
hyggja mjög aö þvi aö styöja sinn
landbúnaö, ef framtlö hennar
sjálfrar á aö vera nógu trygg.
Þvf, eins og kom fram f ræöu for-
seta Islands viö áramótin 1972 og
73, þarf aö gæta aö grænu belt-
unum, llfbeltunum I kringum
landiöog I landinu sjálfu og fram-
leiöslu þeirri, sem þau skapa
þjóöinni. /
Eittafþeimmálum.sem nú er
Framhald á bls. 17
ði umtalsverðum tekjum