Tíminn - 24.03.1977, Page 17

Fimmtudagur 24. marz 1977
77
75 ára
Guðmundur Björnsson
i
Þaö er misjafnt hvernig menn
eldast. Þaö leikur varla á tveim
tungum,aötilþessaö menn eldist
jafn vel og og Guömundur
Bjömsson á Akranesi, þá hljóta
margir þættir aö verka saman:
Gott atgjörvi til sálar og likama i
vöggugjöf, skaplyndi og llfsviö-
horf betra og jákvæöara en al-
mennt gerist, veröug viöfangs-
efni bæöi Idaglegu starfi og á öör-
um áhugasviöum um langt ævi-
skeiö, gæfa i einkalifi.
Allt þetta hefur Guömundi
Björnssyni hlotnazt. Þaö er þvi
sérstök ástæöa fyrir hina fjöl-
mörgu vini hans og samherja aö
samfagna honum idag á sjötlu og
fimm ára afmælinu. Margir
munu færa honum persónulegar
kveöjur slnar. Fyrir okkur sem
ekki eigum þess kost aö heilsa
upp á Guömund I dag, er ástæöa
aö rifja upp nokkur æviatriöi
hans:
II
Guömundur Björnsson er Hún-
vetningur aö ætt, fæddur I Núps-
dalstunguí Miöfiröi hinn 24. marz
1902. Foreldrar hans voru Björn
Jónsson bóndi þar, og kona hans,
Asgeröur Bjarnadóttir. Ættfeöur
Guömundar höföu um aldir búiö i
Núpsdalstungu. Systkini hans
voru mörg og hiö mesta atgervis-
fólk. Ýmsir af frændum Guö-
mundar eru þjóökunnir, svo sem
SigfúsBjarnasoniHeklu, en hann
var bróöursonur Guömundar.
Heimiliö i Núpsdalstungu var
menningarheimili og efni allgóö á
þeirra tiöar mælikvaröa. Hugur
Guömundar mun snemma hafa
staöiö til menningar og mennta.
Stundaöi hann nám I alþýöuskól-
anum á Hvammstanga 1918-1919
og gagnfræöapróf tók hann frá
Flensborgarskól voriö 1921. Gerö-
ist hann eftir þaö kennari I
heimabyggö sinni og frumkvööull
I félagsmálum, enda var þá tiöar-
andinn slikur aö hverri sveit þótti
fengur aö ungum, glæsilegum og
velmenntuöum félagsmála-
manni. Um þessar mundir var
Hannes Pálsson aö hasla sér völl I
Austursýslunni.
A þessum árum mun Guö-
mundur hafa átt hlut I búinu I
Núpsdalstungu á móti Birni fööur
sinum og Ölafi bróöur sínum.
Þóttvarla heföi Guömund skort
dugnaö og búhyggindi til aö ger-
ast höföingsbóndi I Húnaþingi og
félagsmálaforingiþar, þá átti þaö
þó ekki fyrir honum aö íiggja,
heldur annaö og aö sinu leyti ekki
ómerkara ævistarf. Hann hélt I
Kennaraskólann haustiö 1933,
lauk kennaraprófi 1934 og geröist
kennari á Akranesi sama ár.
Gegndi hann þvl starfi um 38 ára
skeiö. Guömundur lét af kennara-
starfinu voriö 1972. Var hann þá
kjörinn heiöursfélagi I Kennara-
félagi Vesturlands. í blaöagrein
lét einn af helztu skólamönnum á
Vesturlandi bessi orö falla:
„Ungur aö árum valdi Guöm.
Bj. sér fræöslustarfiö. Þaö var á-
reiöanlega engin tilviljun. Hann á
I sér öll einkenni hins góöa fræö-
ara. Hann er maöur leitandi, vlö-
lesinn og fjölfróöur um hin ólik-
ustu efni. Hann er snyrtimenni I
framkomu, reglusamur meö alla
hluti og býr yfir óbrigöulum
drengskap-SlIkur maöur er þeim
ungu holl fyrirmynd. Þaö var þvi
Akranesi mikiö lán aö Guöm.
skyldi Ilendast þar. Auk þess aö
hafa veriö traustur og farsæll
kennari viö barnaskólann I nær 38
ár, var hann stundakennari viö
Iönskóla Akraness 1936-’60 og
kenndi þar einkum Islenzku, enda
er hann óvenjulega vel aö sér 1
þeim fræöum og bæöi vel máli
farinn og ritfær. Nemendahópur
Guöm. er þvi oröinn stór og metur
hann mikils.”
Annar merkur skólamaöur,
gagnkunnugur Guömundi, viö-
haföi þessa umsögn:
„Guömundur er drengur góö-
ur, vinafastur og traustur. Hann
er viröulegur, hlýr I viömóti og
hress I anda, alvörumaöur án böl-
sýni. öllstörf leysir hann afhendi
meö viöurkenndri samvizkusemi
og myndarskap. Hann er mikill á-
hugamaöur um skóla- og uppeld-
ismál er hlédrægur aö veita trún-
aöarstörfum móttöku. Hefur þó,
vegna veröleika ekki hjá þeim
komizt.”
III
Guömundur Björnsson hefur
sjálfur sagt aö þá hafi hann stigiö
sitt mesta gæfuspor I lifinu er
hann voriö 1935, gekk aö eiga
konu sina, Pállnu Þorsteinsdóttur
sem alla stund síöan hefur staöiö
viö hliö manns sins og búiö honum
og börnum þeirra fimm hiö ágæt-
asta heimili. Þau Guömundur og
Pállna eru samhent um rausn og
myndarskap og gestrisni þeirra
viöbrugöiö.
Pállna er af austfirzkum út-
vegsbændaættum I föðurkyn, faö-
ir hennar var Þorsteinn Mýr-
mann, útvegsbóndi og kaupm. I
Stöövarfiröi. Móöir hennar, Guö-
rlöur, var af prestaættum, dóttir
séra Guttorms prófasts aö Stöö
Vigfússonar. Um séra Guttorm er
Akranesi
þaö sagt, aö hann sé einn af slö-
ustu íslendingum er skrifaöist á
viö páfann, enda annálaöur lat-
Inumaöur og hélt skóla á heimili
slnu um langt skeiö og kenndi þá
mörgum ungum mönnum, sem
slöar uröu prestar og embættis-
menn. öll þessi Guttormsætt af
Austurlandi er þekkt fyrir góöar
námsgáfur. Þess má geta aö
sumir bræöur Pálinu eru þjóö-
kunnir menn m.a. þeir Skúli
námsstjóri sem nú er iátinn,
Friögeir, um langt skeiö oddviti
og útvegsbóndi á Stöövarfiröi nú
útibússtjóri Samvinnubankans
þar, og Pétur sýslumaður I Döl-
um.
IV
Þau Guömundur og Pállna hafa
átt aö fagna alveg óvenjulegu
barnaláni, margir beztu eölis-
kostir þeirra viröast hafa gengiö
til barna þeirra, þó meö ólíkum
hætti til hvers og eins, þvi börnin
fimm hafa haslaösérvöll á hinum
óllkustu sviöum þjóöfélagsins.
Þau eru:
1. Ormar Þór, arkitekt f. 2.2.
1935. Hann á og rekur Arkitekta-
stofuna sf., Slöumúla 23, ásamt
ömólfi Hall. A námsárum fékk
Ormar oft fyrstu verölaun i sam-
keppnum, m.a. i samkeppni um
teikningu aö kirkju I Mosfells-
sveit áriö 1961. Arkitektastofan
hefur teiknaö margar af nýjustu
og glæsilegustu skólabyggingum
landsins, m.a. Flensborgarskól-
ann nýja, gagnfræöaskólann á
Selfossi, Breiöholtsskólana báöa,
öskjuhliöarskólann nýja og ýmsa
skóla úti um land, m.a. á Blöndu-
ósi og á Akranesi. Yfirleitt hafa
þetta verið 1. verölaunateikning-
ar I samkeppnum. Meira aö segja
fengu þeir félagar 1. verölaun
fyrir blokk frá Fegrunarnefnd
Reykjavlkur, þ.e. Espigeröi 4.
Slöasta verölaunaverkefni þeirra
sem ég man eftir, er framtiöar-
skipulag Seltjarnarness, sem
Ormar sýndi okkur I sjónvarpinu
I vetur. Kona Ormars er af þýzk-
um ættum og eiga þau 4 börn.
2. Geröur Birna f. 2.4 1938. Hún
læröi fegrunarfræöi, og er annar
aöaleigandi snyrtistofunnar
Gyöjunnar, Glæsibæ. Geröur er
gift Daniel lækni Guönasyni, en
hann er sérfræöingur I háls-, nef-
og eyrnalækningum, bæöi sem
fasturlæknirá Borgarspitalanum
og eins rekurhann eigin stofu eins
og margir eftirsóttir sérfræöing-
ar I lækningum gera. Danlel er
sonur Guöna læknis Hjörleifsson-
ar, er var læknir I Vlk I Mýrdal nú
látinn. Þau Geröur og Danlel eiga
4 börn.
3. Björn Þ. Guðmundsson
borgardómari f. 13.7 1939. Auk
farsælia embættisstarfa er Björn
þekktur fyrir ritstörf sin á sviöi
lögfræöi, bæöi greinar I Tlmariti
lögfræöinga og Úlfljóti, og þó
miklu fremur fyrir hinar stóru
handbækur tvær, „Formálabókin
þin” og „Lögbókin þín”, sem
hann hefur ritaö og hvor um sig
eru stórvirki. Báðar bækurnar
gaf örlygur Hálfdánarson út hjá
bókaforlagi slnu og eru þær nú I
bókaskáp hvers þess manns, sem
vill kunna skil á lögfræðilegum
atriöum, eöa vill geta gert ein-
falda nauösynlega gerninga, t.d.
kaupsamninga, byggingarbréf
eöa erföaskrár eöa þessháttar án
þess aö þurfa aö hlaupa til iög-
manns. Kona Björns er Þórunn,
fulltrúi i menntamálaráöuneyt-
inu, dóttirBraga Sigurjónssonar,
bankaútibússtjóra og fyrrum al-
þingismanns á Akureyri. Þórunn
og Björn eiga tvö börn.
4. Asgeir bæjarfógetafulltrúi á
Akranesi. Asgeir er sá eini af
börnum Guðmundar sem ílenzt
hefur i heimabyggö sinni og er
hann nú smám saman aö taka viö
af Guðmundi bæöi I félags- og
stjórnmálastöfum. Einnig rekur
Asgeir nú umboösskrifstofu Al-
mennra trygginga hf. á Akranesi
á móti fööur sinum en Guömund-
ur hefur um áratuga skeiö rekiö
umrætt tryggingaumboö á Akra-
nesi. Sneri Guömundur sér aö þvi
aö fullum krafti aö auka trygg-
ingastarfsemina þegar hann lét
af kennarastörfum fyrir aldurs
sakir fyrir 5 árum. Er nú svo
komið aö þetta tryggingafélag
hefur veruleg tryggingaumsvif á
Akranesi. Þrátt fyrir 75 ann
gegnir Guðmundur Björnsson
þannig enn tveim all viöamiklum
störfum, tryggingastarfinu og
störfum fyrir Tímann, þ.e. dreif-
ingarstjóm og fréttaritarastarfi
blaösins á Akranesi. Asgeir er
giftur ágætri konu Friöu Ragn-
arsdóttur, og eiga þau 3 börn.
5. Yngstur barna Guömundar
og llkastur honum er Atli Freyr,
f.3.4.1948. Hann nam hagfræöi og
félagsfræöi viö háskóla á Eng-
landi um 3ja ára skeiö. Meöan
Atli var á Englandi giftist hann
pólskri stúlku Halinu Bokatinska
sem þá var viö nám viö sama há-
skóla. Er hún haföi lokiö magist-
ersprófi i jaröeölisfræöi fyrir um
2 árum, fluttust þau til Islands.
Atli hélt áfram námi og nú viö
hina nýju þjóðfélagsfræðideild
Háskólans og þreytir hann nú i
vor lokapróf. Halina réöist sem
sérfræöingur til Orkustofnunar.
Undanfariö hefur hún stundað
rannsóknir viö Kröflu, m.a. veriö
á hinni kunnu jaröskjálftavakt.
Jaröfræöingur, sem ég tek mikiö
mark á, hefur sagt mér aö Halina
sé mjög efnilegur visindamaöur
og mikill fengur hafi veriö aö fá
hana hingaö. Frú Halina Guö-
mundsson hefur á tveim árum
lært islenzku svo vel, aö frétta-
menn rikisútvarpsins hafa ekki
hikaö viö aö útvarpa viötölum
sem þeir hafa átt viö hana um á-
standiö á Kröflusvæöinu. Faöir
Halinu er doktor M. Bokatinska,
prófessor viö háskólann I Varsjá.
Kynni okkar Guömundar
Björnssonar hófust fyrir svo sem
hálfum öörum áratug, en þá var
ég iöulega i fundaferöum um
landiöl stjórnmálaerindum. Varö
mér koman á Akranes og móttök-
urhins baráttuglaöa og bjartsýna
félagshyggjumanns minnisstæö.
Þeim kynnum lauk ekki, þvi ein-
hvern veginn atvikaöist þaö svo,
aö á flokksþingum og miöstjórn-
arfundum var Guömundur fyrr
en varöi kominn I hóp okkar yngri
mannanna. Eg held aö þrátt fyrir
allt, þá hafi Guðmundur fundiö til
meiri skoöanatengsla viö okkur
en suma aöra sem þarna voru svo
og hafi hann einfaldlega kunnaö
vel viö sig I hópi æskufólks. Guö-
mundur var sem sagt um tlma
einskonar aukafélagi I Sambandi
ungra framsóknarmanna, þótt þá
væri hann kominn vel á sjötugs-
aldurinn. MárPétursson
Halldór Pétursson
Kveðja frá Skáksambandi íslands
Halldór Pétursson listmálari er
fallinn frá. Hann lézt i önn og erli
dagsins, haföi kvöldinu áöur
fylgzt meö skákeinvlginu og bjóst
til aö teikna áttundu myndina frá
baráttu þeirra kappanna, Hort og
Spassky.
Skákeinvigiö ber sterkan svip
af listamanninum Halldóri
Péturssyni. Tákn einvlgisins,
Riddaraslagur, er frábært mál-
verk, sem var á sýningu lista-
mannsins aö Kjarvalsstööum á sl.
hausti. Þaö listaverk, sem Skák-
samband Islands hefur fest kaup
á, ber fagurt vitni þeim hug, sem
listamaöurinn bar til skák-
Iþróttarinnar.
Þegar heimsmeistaraeinvlgiö I
skák var haldiö hér I Reykjavik
sumariö 1972, vöktu hinar frábær-
lega snjöliu myndir Halldórs af
viðureign meistaranna mikla at-
hygli og voru birtar i blöðum vlöa
um heim og báru hróöur lista-
mannsins um viöa vegu.
Halldór var mjög handgenginn
skákinni og þegar hann er nú
kvaddur hinzta sinn, vili Skák-
samband Islands flytja honum
einlægar þakkir allra Islenzkra
skákmanna fyrir hans velvild og
gáskafulla framlag til skáklistar-
innar.
Ekkju hans og vandamönnum
færum viö innilegar samúöar-
kveöjur.
Stjórn Skáksambands lslands.
*
Islandsdeild Amnesty International
Liðsinnir póli-
tískum föngum
í Argentínu
Innan Islandsdeilda r
Amnesty Inernational eru starf-
andi tveir starfshópar, sem
vinna aö þvl aö fá lausa hug-
sjónafanga I ýmsum löndum.
Starfshópur I er meö verkefni i
Sovétrikjunum, Indlandi og
Taivan og Starfshópur II leitast
viö aö fá lausa hugsjónafanga i
Argentlnu og Rhódesiu.
Þ. 23. marz mun Amnesty
International á alþjóölegum
vettvangi hefja herferö gegn
fangelsun, pyntingum og slæmri
meðferö hugsjónafanga og
flóttamanna i Argentlnu. Þ. 24.
marz er 1 ár liöið frá þvl herfor-
ingjastjórnin tók völdin I Argen-
tlnu og er tlmasetning þessarar
herferöar valin meö tilliti til
þessa. I nóvembermánuöi 1976
sendi Amnesty International
mannréttindanefnd til Argen-
tlnu til þess aö kynna sér fjölda
og kringumstæöur hugsanlegra
hugsjónafanga og reyndust
milli 500-600 hugsjónafang-
ar vera I landinu. Um þaö
bil 2000-5000 manns höföu horf-
iö sporlaust, fangar höföu veriö
pyntaðir og flóttamenn, sem
flúiö höföu frá öörum rlkjum
Suöur Ameriku til Argentinu
höföu veriö ofsóttir og deyddir.
Starfshópur II Isíandsdeildar
Amnesty International vill aö
þessu tilefni vekja athygli á
þeim fanga, sem starfshópurinn
er aö vinna aö þvi aö fá lausan i
Argentinu um þessar mundir.
Þaö er um aö ræöa 18 ára gaml-
an nemanda, sem hefur veriö i
fangelsi siöastliöin2 ár. Hann er
fangelsaöur fyrir hugsjónir sín-
ar, ekki er vitaö til þess, aö hann
hafi á nokkurn hátt beitt einn
eöa neinn neinu ofbeldi og þau 2
ár, sem hann hefur veriö i fang-
elsinu, hefur hann ekki veriö
ákæröur fyrir neitt saknæmt og
engin réttarhöldhafa fariö fram
1 máli hans. Islenzki starfs-
hópurinn hefur sent bréf til yfir-
valda I Argentínu svo og til
fangans sjálfs, en ekki fengiö
nein svör. Framhald mun veröa
á viðleitni starfshópsins til aö fá
fangann lausan. Mörg bréf hafa
einnig veriö send viövíkjandi
öörum föngum sem starfshóp-
amir hafa tekiö aö sér og nú fyr-
ir skemmstu barst bréf frá
fanganum I Rhódeslu, þar sem
hann þakkar viðleitni starfs-
hópsins hér til aö fá hann laus-
an, en hann hefur einnig veriö i
fangelsi i 2 ár fyrir hugsjónir
sinar. Starfshópurinn mun á
næstunni leitast viö aö létta til-
veru þessa manns meö ýmsum
ráöum og halda áfram barátt-
unni til aö fá hann lausan.