Fréttablaðið - 28.02.2006, Blaðsíða 18

28. febrúar 2006 ÞRIÐJUDAGUR
FRÁ DEGI TIL DAGS
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 – prentmiðlar RITSTJÓRAR: Kári Jónasson og Þorsteinn Pálsson FRÉTTARITSTJÓRI: Sigurjón M. Egilsson AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Jón Kaldal FRÉTTASTJÓRI: Arndís
Þorgeirsdóttir VARAFRÉTTASTJÓRI: Trausti Hafliðason RITSTJÓRNARFULLTRÚI: Steinunn Stefánsdóttir RITSTJÓRN OG AUGLÝSINGAR: Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík AÐALSÍMI: 550 5000
SÍMBRÉF Á FRÉTTADEILD: 550 5006 NETFÖNG: ritstjorn@frettabladid.is og auglysingar@frettabladid.is VEFFANG: visir.is UMBROT: 365 – prentmiðlar PRENTVINNSLA: Ísafoldarprentsmiðja
ehf. DREIFING: Pósthúsið ehf. dreifing@posthusid.is Fréttablaðinu er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu, Suðurnesjum og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum
á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. issn 1670-3871
Mest lesna
viðskiptablaðið
AUGLÝSINGASÍMI
550 5000
FYLGIR FRÉTTABLAÐINU ALLA MIÐVIKUDAGA
Sa
m
kv
æ
m
t
fj
ö
lm
ið
la
kö
n
n
u
n
G
al
lu
p
o
kt
ó
b
er
2
00
5.

Forystukona vinstri grænna í
borgarstjórnarkosningunum í vor
sagði í útvarpsþætti um daginn
eitthvað í þá áttina að hún teldi
stjórnmál snúast um lífsviðhorf,
meðal annars þess vegna hefði
hún efasemdir um prófkjör stjórn-
málaflokka sem væru öllum opin,
líka þeim sem ekki væru flokks-
bundnir. Ég er hjartanlega sam-
mála konunni um að stjórnmál
snúist um lífsviðhorf en er samt
ekki viss um að það leiði mig til
sömu niðurstöðu um hvernig haga
eigi vali á framboðslista stjórn-
málaflokka, eða hverjir megi
koma að slíkum ákvörðunum.
Það var eftirtektarvert í úrslit-
um í prófkjöri Samfylkingarinnar
á dögunum að starf í þágu flokks-
ins, ef svo má að orði komast, skil-
aði frambjóðendum ekki þeim
árangri sem þeir væntanlega
bjuggust við og vonuðust eftir.
Fyrrverandi formaður fram-
kvæmdastjórnar, sem í kosninga-
baráttunni lagði mikla áherslu á
starf það sem hann hefði innt af
hendi allt frá stofnun flokksins,
laut í lægra haldi fyrir þeim sem
hafði gengið í flokkinn aðeins
nokkrum vikum fyrir prófkjörið.
Borgarfulltrúi vinstri grænna sem
ekki komst að í eigin flokki náði
frábærum árangri, en hvorki for-
maður ungra jafnaðarmanna né
ötull stjórnarmaður í Samfylking-
arfélaginu í Reykjavík komust á
blað. Hvað segir þetta? Má draga
einhverjar ályktanir af þessu?
Í fyrsta lagi er ljóst að hefði
prófkjörið verið lokað, þ.e. ein-
ungis þeir sem eru flokksbundnir
í Samfylkingunni hefðu fengið að
kjósa, hefðu mun færri kosið en
raun varð á. Í öðru lagi hefðu
úrslitin orðið önnur og framboðs-
listinn því litið öðruvísi út en
horfur eru á að hann geri og í
þriðja lagi hefði sá framboðslisti
væntanlega hugnast mun færri
kjósendum en útlit er fyrir að
þessi muni gera. Ergo: flest bend-
ir til að með því að leyfa fjölda
fólks að hafa áhrif á listann þá
verði hann sigurstranglegri en
ella hefði orðið. Frambjóðendurn-
ir aðhyllast allir jafnaðarstefnuna
sem vissulega er lífsviðhorf og
munu væntanlega inna störf sín
af hendi í anda þeirrar stefnu. Mér
er því illmögulegt að sjá hvernig
sú skoðun að stjórnmálavafstur
endurspegli lífsviðhorf mæli frek-
ar með eða eigi frekar að leiða til
að flokkar hafi opin eða lokuð
prófkjör. Væri slík stefna fram-
kvæmd út í ystu æsar mætti jafn-
vel ímynda sér að flokkar æsktu
almennt ekki eftir stuðningi nema
innvígðra. Sem auðvitað er næst-
um ekki annað er útúrsnúningur
að stinga upp á.
Fólk má ekki gleyma því að
prófkjör eru ekki náttúrulögmál.
Þau eru ekkert annað en ein leið til
að stilla upp framboðslistum, eins
og flestar aðrar aðferðir þá geta
þau stundum verið góð til þess
brúks og stundum ekki. Prófkjör
eru góð til endurnýjunar, þess
vegna hafa t.d. sitjandi þingmenn
minni áhuga á að nota prófkjörsað-
ferðina en þeir sem ganga með
þingmanninn í maganum. Óum-
deildir foringjar þurfa ekki að ótt-
ast prófkjör en geta haft skoðun á
hvort þau séu hentug eða ekki,
sterkur foringi hefur auðvitað
meiri áhrif á hverjir verða með-
reiðarsveinar ef ekki er prófkjör,
því þá hefur hann/hún meiri áhrif
á hverjir veljast í þau hlutverk.
Margir hafa áhyggjur af þeim
kostnaði sem er samfara þátttöku
í stórum prófkjörum og segja
réttilega að hann geti haft eða
beinlínis hafi áhrif á hverjir steypi
sér út í slíka baráttu og þar með
hvort fólk gefi sig til pólitískra
starfa eða ekki. Það er vissulega
áhyggjuefni ef sú er raunin og
væntanlega ekki í anda jafnaðar-
mennsku að efnahagur hindri fólk
í pólitískum störfum frekar en
hann hindri fólk í að afla sér
menntunar eða leita sér lækninga.
Ég hef heyrt hugmyndir um að
nauðsynlegt sé að setja lög um
prófkjör. Ég er algjörlega andsnú-
in slíkum pælingum einmitt vegna
þess sem sagt var hér að undan, að
prófkjör eru einungis aðferð til að
velja fólk á framboðslista.
Lög um stjórnmálaflokka eru
sett á Alþingi. Stjórnmálaflokk-
arnir verða síðan hver og einn að
setja lög eða reglur um og fyrir
sitt fólk, reglurnar verða væntan-
lega misjafnar enda stjórnmála-
flokkarnir misjafnir rétt eins og
þau lífsviðhorf sem þeir endur-
spegla. ■
Vangaveltur um prófkjör
Í DAG
PRÓFKJÖR
VALGERÐUR
BJARNADÓTTIR
Prófkjör eru góð til endur-
nýjunar, þess vegna hafa t.d.
sitjandi þingmenn minni
áhuga á að nota prófkjörsað-
ferðina en þeir sem ganga með
þingmanninn í maganum.
Ampop-hátíð
Það var sannkölluð hátíð hjá fjölskyldu
minni í liðinni viku.
Á fimmtudagskvöld tók Kjartan Frið-
rik, annar tvíburasona minna, öðru sinni
við verðlaunum fyrir vinsælasta lag árs-
ins, „My delusions“, sem hann samdi með
félaga sínum Birgi Hilmarssyni úr hljóm-
sveitinni Ampop, sem hóf feril sinn í kjall-
araherbergi á heimili mínu fyrir sjö
árum.
Doktorsvörn
Á föstudagsmorgninum varði Anna Sigríð-
ur, dóttir mín, doktorsritgerð sína við Háskóla Íslands
um Næringu og lífshætti kvenna á barneignaraldri.
Doktorsvörnin var síður en svo þurr upptalning
staðreynda heldur lífleg umræða og skoðanaskipti
um ýmsa þætti sem hafa áhrif á útkomu meðgöngu.
Af henni mátti þó vera ljóst að heill hafsjór af rann-
sóknum varðandi lýsistöku bíður úrlausnar, enda
bilið stutt á milli hollustu og óhollustu þegar lýsis-
skammtar eru annars vegar.
Á laugardagskvöld var haldin mikil veisla á heim-
ili mínu til heiðurs Önnu Sigríði og eiginmanni henn-
ar, og nutum við foreldrar og bræður hennar þrír
þess svo sannarlega að vera í góðum hópi vina og
samstarfsfólks þeirra. Í veislunni færði
Anna Sigríður andmælendum sínum úr
doktorsvörninni íslenskar teskeiðar að
gjöf og minnti á að teskeið hér á landi, að
rúmmáli 2,5 ml, væri ekki endilega það
sama og teskeið í Bandaríkjunum eða
Noregi og að lítil þúfa gæti velt þungu
hlassi í því sambandi!
Baráttan framundan
Þessir ánægjulegu dagar ættu að fela í
sér góða orkuhleðslu fyrir átökin fram-
undan, enda verður kosið til borgarstjórn-
ar eftir þrjá mánuði. Þó að málflutningur
F-listans í borgarstjórn hafi ekki skilað sér nægilega
vel í fjölmiðlum er ég bjartsýnn á árangurinn í vor,
enda verið sáð til þess. Um það vitna fjölmargar til-
lögur borgarstjórnarflokks Frjálslyndra og óháðra á
kjörtímabilinu, sem marka skýra sérstöðu hans. Við
munum leggja megináherslu á velferðar- og umhverf-
ismálin sem fyrr og gera málefnum aldraðra hærra
undir höfði en hin framboðin. Við munum einnig gera
borgarbúum það ljóst, að koma þarf í veg fyrir að
flugvöllurinn verði fluttur úr Vatnsmýrinni og að
ekki má leyfa R-lista flokkunum að rífa nær öll elstu
húsin við Laugaveg. Að fortíð skyldi hyggja þegar
byggt er upp gott samfélag fyrir þá sem yngri eru.
Efst í huga Ólafs F. Magnússonar, læknis og borgarfulltrúa
Prófessor Guðmundur Finnbogason sagði í Skírnisgrein 1906, að þjóðin ætti að hafa þann metnað að láta ekkert barn sitt gjalda þess, að það er hennar barn, en ekki ríkari og fjöl-
mennari þjóðar. Réttum eitthundrað árum síðar stígur nýr arftaki
á rektorsstóli Háskóla Íslands fram og segist ætla að koma
Háskóla Íslands í hóp eitthundrað bestu háskóla í heimi. Það var
sannarlega kominn tími til að setja gamla hugsjónabrýningu löngu
gengins rektors á dagskrá.
Ræða Kristínar Ingólfsdóttur, rektors Háskóla Íslands, við
útskrift stúdenta síðastliðinn laugardag fór eins og hressandi and-
blær um þjóðlífið. Hún var vissulega full af bjartsýni; einhverjir
kunna að segja of mikilli eða óraunhæfri. Hitt skiptir meira máli,
að ræðan lýsti ríkum og verðugum metnaði. Þjóðin hefur fá verk-
efni brýnni nú um stundir en að skipa sér þétt að baki því háleita
markmiði, sem rektor hefur lýst sem vilja Háskólans.
Góð menntun og öflug vísindastarfsemi er forsenda allra efna-
legra framfara og grundvöllur fyrir heilbrigðu og gróandi þjóð-
lífi. Um þetta er ekki deilt. Boðskapur eins og sá, sem rektor
Háskólans hefur nú komið fram með, má hins vegar ekki daga
uppi sem óumdeildur ræðustúfur. Nú þarf Háskólinn að gera
grein fyrir því hvernig þessu marki verði náð. Það þarf meira en
orð og meira en peninga. Hér þarf án nokkurs vafa bæði nýja
hugsun og ný vinnubrögð. Það mun líka reyna á þolinmæði, því
það kemur ekki allt í einu og alls ekki af sjálfu sér.
Sú leið, sem Háskólinn hefur ákveðið að fara inn á verður
örugglega ekki greiðfær. Hún verður heldur ekki sársaukalaus.
Það þarf að ýta á ýmsa auma bletti, hreyfa við mörgum rótgrón-
um hagsmunum og hrista upp í viðteknum hugsunarhætti. Allt
mun það kalla á umræðu, sem síðan þarf að leiða inn á þá braut,
sem markið hefur verið sett á. Ef menn ætla að skjóta sér undan
óþægindunum er óvíst um árangur.
Eitt af því, sem Háskólinn þarf að velta fyrir sér er sjálft
stjórnfyrirkomulag skólans. Það byggir um margt á gömlum rót-
grónum hugmyndum. Svara þær kalli nýs tíma? Það gæti verið
nauðsynlegt að endurskipuleggja stjórnsýsluna. Önnur nærtæk
spurning lýtur að skólagjöldum. Aðrir háskólar í landinu hafa
sumir hverjir heimild til ákveðinnar gjaldtöku. Getur Háskóli
Íslands búið við þá samkeppnisaðstöðu?
Þó að samkeppni í íslensku háskólastarfi hljóti eðli máls sam-
kvæmt fyrst og fremst að vera við erlenda háskóla er engum vafa
undirorpið, að innlend samkeppni á þessu sviði er líka holl.
Háskólastarf og rannsóknir úti á landsbyggðinni er einnig afar
mikilvægt fyrir samfélagsþróunina í landinu. Að þessu leyti er
Háskóli Íslands ekki eyland í samfélaginu og á ekki að vera það.
En þessi sannindi breyta ekki hinu, að hér á landi eru fleiri
háskólar að tiltölu en á öðrum byggðum bólum. Hvaða vit er í því?
Æðsta yfirstjórn menntamála í landinu þarf að svara þeirri spurn-
ingu afdráttarlaust, þó að skynsamleg svör geti vakið upp við-
brögð og raskað hagsmunum, sem eru að ná eða hafa náð fótfestu
í kerfinu.
Til þess að ná settu marki þarf vafalaust að verja meira fé til
Háskólans á næstu árum. En áður en svar við þeirri einföldu
spurningu er gefið þurfa bæði Háskólinn og menntamálaráðu-
neytið að svara ýmsum spurningum um innviði og skipulag
háskólastarfs í landinu. En kjarni málsins er sá, að verðugt mark-
mið hefur verið sett og tími er kominn til að hefjast handa um
Háskóla á heimsvísu. ■
SJÓNARMIÐ
ÞORSTEINN PÁLSSON
Annað og meira en óumdeildur ræðustúfur.
Háskóli á
heimsvísu
Samkeppnin
Þroski Íslendinga í samkeppnismálum
vex dag frá degi, en uppeldið í þeim
efnum hófst að marki með aðild Íslands
að EES-samningnum fyrir meira en tíu
árum. Nýverið sagði Fréttablaðið frá
ábendingu um hugsanlegt brot á sam-
keppnislögum varðandi jafnan aðgang
manna að sjávarafla. Kristni Péturssyni,
fiskverkanda á Bakkafirði, sveið að
íslenskum fiskverkendum væri í raun
meinað að bjóða í fisk sem sendur er
ferskur í gámum til Bretlands. Hann
benti Samkeppniseftirlitinu á þetta
jafnframt því sem hann sagði mönnum
þar á bæ að rýmri reglur giltu um vigtun
á gámafiskinum en á bryggjunni hjá
honum. „Eiga ekki allir að vera jafnir
í þessum efnum,“ spurði hann. Þeir
útgerðarmenn sem algerlega eru háðir
því að leigja kvóta til að komast á sjó
eru nú orðnir fullkomlega sannfærðir
um að kvótagreifarnir hafi með sér
samráð um leiguverðið. Þeim þykir ekki
eðlilegt lengur að kílógrammið af þorski
skuli leigt á 125 krónur hvenær sem er
og hvar sem er á landinu. Finnst þetta
vera sem hvert annað grænmetis- eða
olíuverðsamráð. Þá er bara að njósna
um ferðir kvótaeigendanna. Hvar skyldu
þeir hittast til að bera saman bækur
sínar?
Hvað fékkst þú borgað?
Andrés Magnússon, blaðamaður
á Blaðinu, sat í gær blaðamanna-
fund með Tyge Trier, hálærðum
mannréttindalögfræðingi frá
Danmörku. Sá taldi nokkuð víst að
Baugsmenn myndu hafa erindi sem
erfiði ef þeir færu með málið til
Mannréttindadómstóls Evrópu.
Það er að segja ef Hæstiréttur
kæmist að því að heimilt
væri að taka málið upp.
Lesa mátti Trier á þann
veg að almennt gilti að ef vafi léki á
því hvort ríkið bryti mannréttindi á
þegnum sínum yrði að láta þegnana
njóta vafans. Andrés spurði talsvert og
staldraði mjög við það að Baugsmenn
hefðu ráðið hann til verka. Andrés vildi
vita um hvað hefði samist, hve mikið
hann fengi fyrir sinn snúð, hvort hann
væri búinn að fá eitthvað borgað og
svo framvegis. Sá danski lét sér
hvergi bregða. Kvaðst hafa sett
skilyrðin sjálfur fyrir því að
skoða málið og væri eigin-
lega ekki búinn að fá neitt
borgað ennþá. Andrés getur
svo sent Morten Eriksen, sak-
sóknara frá Noregi, tölvupóst
og spurt hann hliðstæðra
spurninga um ítarlega
grein Eriksens í mið-
opnu Morgunblaðsins
á laugardag.
johannh@frettabladid.is