Mánudagsblaðið - 15.12.1969, Blaðsíða 3

Mánudagur 15. desember 1969
Mántidagsbíaðíð
3
— minningar og þankabrot
Jónasar Sveinssonar læknis
ÞaS var mikill skaði er Jónas
Sveinsson, læknir, lézt, langt um
aldur fram fyrir röskum tveim ár-
um. Ekki aðeins fór þar af heim-
inum ágætur og vinsæll læknir,
aðsópsmikill persónuleiki og mikill
drengskaparmaður, heldur hitt, sem
nú hefur komið í Ijós, einn af
skemmtilegustu, líflegustu og lit-
ríkari pennum, sem þjóðin hefur
átt í þessari mætu stétt.
Ævisögukaflar, minningar og
þankabrot Jónasar, „Lífið er dá-
samlegt", sem Helgafell gaf út í
haust, hafa nú leitt í Ijós, að í
Jónasi bjó, auk annarra kosta, frá-
bær og lifandi frásagnargáfa í riti,
traust minni, glettni og einurð,
sem því miður, er næsta fágæt
meðal þeirar mörgu, sem kjósa að
láta eftir sig á blaði minningar um
atburði, sem nú virðast fjarri en
eru enn ákaflega nærri okkar kyn-
slóð.
Þjóðaríþróttin okkar, að rita ævi
sögur, hefur náð geysilega miklum
vinsældum á íslandi. Að vísu eru
þær, flestar, mestmegnis sífelldar
endurtekningar um baráttu kyn-
slóðanna til sjós og lands, heimilis-
hætti almennt, skepnuhöld, sjófang
og basl og erfiðleika fátæks fólks,
sem reif sig upp úr almúganum og
komst annaðhvort til virðinga og
mennta, metorða eða auðs eða
varð undir. Raunar má segja,
að allar ævisögur manna, ritaðar
síðustu 100 árin, séu leiðinlega
keimlíkar, endurtekningar við-
bragða undir sömu eða líkum að-
stæðum. Þetta er skiljanlegr, því
fábreytni íslenzka þjóðlífsins um
aldaraðir, allt fram á síðustu ára-
tugi var einstæð, og hlaut að skapa
annars ritfærum mönnum smá, og
fremur ómerkilegt söguefni.
Hér bregður þó öðruvísi við. í
bók sinni ítrekar höfundur það, að
ekki sé um ævisögu að ræða, held-
ur fremur sundurlausar minningar,
skyndimyndir af atburðum, sem
gerðust í læknishéraði hans, kynni
af mönnum ytra og hér heima,
skólaárum, hugleiðingum um ýms
fyrirbrigði mannlífsins, þau er
hann mátti sjálfur sjá og heyra.
Gjörhygli og skilningur Jónasar í
eigin fagi og á hinum fjölmörgu
og nær ótæmandi áhugamálum
hans utan starfsins, var næstum
óseðjanlegur. Hann skyldi manna
bezt gagnsemi nýunga,, tækninnar
og framfara, vildi að þjóðin nýtti
sér alla þá möguleika, ekki aðeins
læknavísindanna, heldur í öllum
öðrum efnum, sem til þrifa horfðu
og mögulegir voru. Hugðarefni
hans voru eins mörg og þau voru
óskyld, en áttu það eitt sameigin-
legt að beinast að betra lífi og
meiri hagsæld almennings en fyrir
var. Hann eygði ótal möguleika,
átti tal við forustu- og framfara-
menn bæði ytra og hér heima um
ýms málefni, sem snertu hagsæld
og aukna velmegun. í eigin fagi
írski presturinn H. J. O'Flaherty
barðist ótrauður gegn ógnar-
stjórn nazista. Hann hjálpaði
hundruðum manna að komast
undan járnhœl þeirra. Óvenju-
leg bók sem vakið hefur milka
athygli.
STRiOS
HETIfl
IHEMPU
KLJEDUM
NETTA
MUSKETT
DYGGÐ UNDIR
Skáldsögur Nettu Muskett hafa DÖKKUM HÁRUM
farið sigurför um England og "iÉf' 'í
Norðurlönd. Við erum vissir um 'Np. —
að þeir lesendur sem vilja
skáldsögur þar sem sögu-
persónurnar eru sannar og at- PL ift|
burðarásin hröð, hafa hér Pít : t ?
höfund við sitt hœfi. " ■ MUN OlfTISI III f)AR EN HAMINOJAN 8EID HENNAR ALENODAR
Jáck Nidiaus
6 MiiSS
Þessi frábœra golfbók sem
prýdd er70 litmyndum, er eftir
einn snjallasta golfleikara
Bandarikjanna ]ack Nicklaus.
Eiginkonur; hér er óhikað
komin óskabók eiginmannsins
í ár.
GRAGAS
GRAGAS
Jónas Sveinsson, lœknir
var hann æ vakandi fyrir nýungum
las og kynnti sér hverja framför,
nýtti sjálfur það, sem hann mátti
og varð vinum sínum og kunn-
ingjum' óþrjótandi brunnur fróð-
leiks um framfarir og dásemdir
læknavísindanna.
Þótt Jónas liði aldrei persónu-
lega skort og vosbúð í æsku, þá
varð hann óþyrmilega var við
hörmungarlíf samsveitarmanna
sinna, kynntist aðstæðum hinna fá-
tækustu og efnuðustu þeirra tíma,
enda stóð hugur hans snemma til
efnahagslegs sjálfstæðis. Hann
minnist skemmtilega og greinilega
skólaáranna sinna, fjáröflunarstarfa
skólapiltsins, sem aldrei gafst upp
þótt á móti blési. Hann leiðir les-
andann inn í kaldar baðstofukytr-
ur, hreinlætisskortinn, hina þjóð-
grónu örvæntingu og vonleysi, sem
fyrir tæpri hálfri öld sat víðast á
landinu í almætti sínu. Menn fá
glögga innsýn í störf héraðslæknis-
ins þessi árin, barátm hans og erf-
iðleika, vonir og vonbrigði. Höf-
undur miklast aldrei af sjálfum
sér, og milli línanna má glöggt
finna viðkvæmni og samúð méð
samtíðarfólkinu sem varð undir í
lífsbaráttuni. En bókin eða jafnvel
þeir kaflar hennar sem fjalla um
aðbúnað og líf manna í umdæmi
hans, er ekki harmagrámr né
raunatölur. Ritsnilld Jónasar, kost-
urinn að sjá alltaf bjartari hliðarn-
ar líka, án þess þó að þar gæti
nokkurrar glaðkakkasemi eða til-
gerðar, bregst ekki. Frásagnir iða
af lífi og nautn þess að fá að tak-
ast á við það, finna fyrir hvar veik
ast er og sigrast á erfiðleikunum.
Listræn sviðssetning var Jónasi ó-
þörf, lífið sjálft skóp umhverfið og
sjálfur þurfti hann að inna af hendi
sitt hlutverk eins og aðrir.
Ég ætla ekki að telja hér upp
einstaka kafla í bók Jónasar. Þeir
eru átján talsins og höfundur gríp-
ur til þeirra úr stórum sjóði. Víst
er, að Jónas ætlaði sér að rita enn
meira um atburði og tilvik í
lífi sínu. Hvort heldur það rit
hefði orðið í hefðbundnu ævi-
söguformi eða í sama formi og
þessi bók skal látið ósagt. Hitt er
víst, að formið sjálft hefði ekki
skipt máli. Allt efni slíkrar bókar
hefði ekki aðeins verið forvitnilegt
og fræðandi heldur hitt, ritað í sér-
lega léttum, aðgengilegum og hnit-
miðuðum stíl.
Það er leitt, að Jónasi van.nst
ekki tími til frekari ritstarfa. A-
hugamál hans voru bundin lífinu
sjálfu, ekki aðeins hans eigin fræði
grein, þótt þar legði hann við
mesta alúð. Áhugaefnin voru ótelj-
andi og áhuginn ódrepandi.
Jónas var óvenju vinsæll maður,
starfsmaður svo af bar. Uppi var
hann hvern morgun klukkan sjö,
kominn á sjúkrahúsið Sólheima til
starfa, en síðan á læknastofu sína
í Kirkjuhvoli. Þar var unnið all-
an daginn, oft fram á kvöld og eru
Framhald á 6. síðu
W. G. Cotiingwood
MYNDIR ÚR ÍSLANDSFÖR
SUMARiÐ 1897
Ljómandi fögur bók með úr-
vali mynda, eftir brezka forn-
fræðinginn og listamanninn W
G. Collingwod.
Texti eftir Harald Hannesson.
Verð með sölusk. kr. 537,50.
KRISTJÁN ELDJÁRN:
HUNDRAÐ ÁR í ÞJÓÐMINJASAFNI
Þessi fagra og vinsæla bók sem hefur verið
ófáanleg um skeið, er nú komin út í þriðju
útgáfu.
Verð með söluskatti kr. 688,00.
JOHN GALSWORTHY:
SAGA FORSYTANNA
Annað bindi, I viðjum. Fyrsta bindi, Stóreigna-
maðurinn, er kom út í fyrra, fæst einnig hjá
forlaginu.
Verð með söluskatti kr. 451,50.
VILMUNDUR JÓNSSON:
LÆKNINGAR OG SAGA I. II.
Rit þetta er alls um 800 bls. að stærð. Það
hefur að geyma tíu ritgerðir um íslenzka lækn-
ingasögu. Hinn ritsnjalli höfundur fer víða á
kostum í þessu mikla verki.
Verð með söluskatti kr. 1.290,00.
STEFAN ZWEIG:
LJÓSASTIKAN
Sögur i þýðingu Páls Þorleifssonar
Verð með söluskatti kr. 451,50.
VEGURINN OG DYGGÐIN
Valdir kaflar úr einhverju frægasta riti Kin-
verja, Zhuang-Zi, sem er næsta skylt Bókinni
um veginn.
Verð með söluskatti kr. 344,00.
STEPHAN G. STEPHANSSON:
BRÉF OG RITGERÐIR I—IV
Þetta stórmerka safn ér nú komið á markað
á ný.
Verð með söluskatti kr. 1.128,75.
GUÐMUNDUR FINNBOGASON:
LAND OG ÞJÓÐ
Rit er fjallar á Ijósan hátt um aðalþættina
sambandi lands og þjóðar.
Verð með söluskatti kr. 344,00.
Tímaritin Andvari og Almanak
Þjóðvinafélagsins 1970 eru komin út.
Bókaútgáfa
Menningarsjóðs og
Þjóðvinafélagsins
JÓLABÆKURNAR 1969
W. G. COLLINGWOOD:
Á SÖGUSLÓÐUM