Tíminn - 25.11.1977, Qupperneq 11

Föstudagur 25. nóvember 1977

11
Útgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.), og Jón Helgason. Rit-
stjórnarfulltrúi: Jón Sigurösson. Auglýsingastjóri: Stein-
grimur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur, framkvæmda-
stjórn og auglýsingar Sióumúla 15. Simi 86300.
Kvöldsimar blaóamanna: 86562, 86495. Eftiy kl. 20.00:
86387. Verð i lausasölu kr. 80.00. Askriftargjald kr. 1.500 ú
mánuöi. Blaöaprent h.f.
Mikil
útgj aldahækkun
Bráðabirgðaathugun mun nú lokið á þeirri út-
gjaldahækkun á fjárlagafrumvarpinu fyrir 1978,
sem hlýzt beint og óbeint af kjarasamningunum
við opinbera starfsmenn umfram það, sem þegar
er áætlað i frumvarpinu. Athugun þessi mun hafa
leitt i ljós, að þegar búið er að draga frá tekjurnar,
sem rikið fær aftur af þessari útgjaldaaukningu,
muni raunverulega hækkunin nema nálægt sjö
milljörðum króna. Rikisstjórn og Alþingi standa
þvi frammi fyrir þeim vanda að afla þessarar upp-
hæðar, annað hvort með lækkun annarra útgjalda
eða nýjum álögum, ef afgreiða á fjárlagafrum-
varpið hallalaust. Það er frumskilyrði þess að
hægt verði að ráðast gegn verðbólgunni, að fjár-
lögin fyrir 1978 tryggi hallalausan rekstur rikisins.
Vissulega er hér ekki um neitt smávaxinn vanda
að ræða, þegar þess er jafnframt gætt, að búið er i
fjárlagafrumvarpinu að skera niður flest framlög
til framkvæmda eins mikið og frekast hefur verið
talið hægt.
Það mun hafa komið til orða, en ekkert mun þó
endanlega ráðið i þeim efnum, að þessari nýju út-
gjaldaaukningu verði skipt þannig, að aflað verði
nýrra tekna, sem nemur helmingi hennar, en hinn
helmingurinn verði fenginn með lækkun á öðrum
útgjöldum. Ýmsar leiðir geta komið hér til greina,
en það gildir jafnt um þær allar, að þeim fylgja
nokkrir erfiðleikar fyrir þá, sem við þær verða að
búa. Þess vegna geta orðið mjög skiptar skoðanir
um þær.
Rikisstjórnin og stjórnarflokkarnir mega samt
ekki færast undan þvi, að fást við þennan vanda og
reyna að leysa hann á þann hátt, sem heppileg-
astur og réttastur verður talinn við nánari yfirsýn
Það væri verst af öllu að láta hann óleys'tan og af-
greiða fjárlögin með augljósum tekjuhalla, sem
yrði til þess að auka öldu verðbólgunnar enn
meira. Fyrsta skilyrðið til viðnáms gegn verðbólg-
unni er að fjárlögin verði afgreidd hallalaus, jafn-
framt þvi, sem þess er gætt, að ekki komi til at-
vinnuleysis. Þennan siðari vanda verður að reyna
að leysa með þvi, að örva framleiðsluna sem mest
og auka atvinnustarfsemina og þjóðartekjurnar á
þann hátt.
En það er ekki aðeins skylda rikisstjórnarinnar
og stuðningsflokka hennar að bregðast hér mann-
lega við vandanum. Sú skylda hvilir einnig á
stjórnarandstöðunni að bregðast hér við á ábyrgan
hátt. Ef hún getur ekki fellt sig við þær tillögur,
sem rikisstjórnin kann að bera fram, ber henni að
benda á önnur úrræði, sem eru betri að hennar
dómi. Þessi skylda stjónarandstöðunnar verður
enn rikari, þegar þess er gætt, að hún hvatti til
þess að fallizt yrði á enn meira af kröfum opin-
berra starfsmanna en gert var. Vandinn hefði þvi
orðið enn meiri, ef hún hefði fengið að ráða.
Starf Alþingis fram til jólanna mun að verulegu
leyti beinast að þvi, að fást við þennan vanda.
Þjóðinni ber að fylgjast vel með þvi, hvernig hér
verður haldið á málum. Sú athyglin mun eðlilega
beinast mest að stjórninni og flokkum hennar. En
hún verður einnig að beinast að stjórnarandstöð-
unni og þvi, sem hún leggur til málanna.
Þ.Þ.
Joseph C. Harsch:
Hafnar öldunga-
deildin SALT II?
Andstaðan getur átt eftir að verða hörð
Veröur öldungadeildin enn andsnúin Carter?
Þaö er nú taliö opinbert
leyndarmál, aö Bandarikin
og Sovétrikin séu búin aö ná
samkomulagi i meginatriö-
um um nýjan samning um
takmörkun kjarnorkuvopna.
Fyrri samningurinn, sem
geröur var um þetta efni,
hlaut nafniö SALT I, en þessi
nýi samningur mun ganga
undirnafninu SALT II. Horf-
ur eru taldar á, aö þessi nýi
samningur muni mæta
verulegri andspyrnu i öld-
ungadeild Bandarikjaþings,
en hún veröur aö samþykkja
hann meÖ tveimur þriöju
meirihluta atkvæöa ef hann
á aö öölast gildi. Einkum er
búizt viö haröri andspyrnu
frá Henry Jackson. t eftir-
farandi grein ræöir Harsch
um væntanlega meöferö
samningsins i öldungadeild-
inni:
STJÖRNMALAMENN i kosn-
ingabaráttu lýsa glæstum
áformum. Forsetar i embætti
verða aö fást viö kaldar staö-
reyndirnar. Þetta er einmitt
munurinná yfirlýstum áform-
um Carters árið 1976 um aö
draga stórlega úr fjölda
skelfilegra gereyðingarvopna,
sem Bandarikin og Sovétrikin
beina hvor aö öörum og á upp-
kasti þvi aö SALT II samning-
um sem Carter mun innan tiö-
ar freista aö koma gegnum
öldungadeildina, sem full er
tortryggni.
1 kosningaræöum sinum
lýsti Carter þvi yfir, aö hann
mundi semja viö Sovétmenn
um aö fækka verulega þeim
vlgvélum sem mundu, ef not-
aöar yröu, koma báöum þjóö-
um á steinaldarstigiö I einu
vetfangi.
Carter stóö viö orö sin, og
lagöi til viö Sovétmenn aö
verulega yröi dregiö úr vopna-
búnaöi, en þvi var snarlega
neitaö. t Kreml höföu menn
ekki minnsta áhuga á þvl aö
draga svoneinu næmiúrstyrk
þeirra vopna, sem þeir telja
sig þurfa sér til varnar i ver-
öld, þar sem flestir eru á móti
þeim og stjórnkerfi þeirra.
Sovétmenn kynnu aö hafa
sýnt hugmyndum Carters
meiri áhuga, ef ennþá væru
einungis tvö kjarnorkuveldi i
heiminum. En þvi er ekki
lengur aö heilsa. Bretland og
Frakkland eru kjarnorku-
veldi, og Kina sömuleiöis.
Þess vegna nægir Sovétmönn-
um ekki aö einblina á fjölda
kjarnavopna I Bandarikjunum
— Þeir veröa aö telja meö þaö
sem finnst i vopnabúrúm
Breta, Frakka, Kinverja og
enn fleiri þjó.öa, sem enginn
veit meö vissu hverjar eru.
Indverjar hafa sprengt
kjarnasprengju. Þrálátar
fréttir herma, aö tsraelsmenn
gætu þurrkaö út alla ná-
granna sina, og átt þó skot
eftir I byssunni.
ÞESS VEGNA varhugmyndin
um verulega fækkun kjarna-
vopna nú, og algera útrým-
ingu þeirra i framtiöinni,
prýöilegt kosningaloforð, sem
kringumstæöurnar leyfa ekki
efndir á. Carter varð aö sætta
sig viö þá staöreynd. Hann
varö meira aö segja aö ganga
lengra, og viöurkenna aö hann
getur ekki vænzt meiri árang-
urs en þess, sem fyrirrennar-
ar hans I repúblikanastjórn
Nixons voru aö stefna aö á
valdaskeiöi Kissingers.
SALT II tillögurnar, sem
brátt veröa sendar öldunga-
deildinni til umfjöllunar,
munu þvi valda öllum von-
brigöum, jafnt harölinumönn-
um sem friðarsinnum. Þær
ganga miklu skemur I afvopn-
unarátt en friðarsinnar höföu
vænzt og búizt viö af Carter.
Og þær tryggja ekki yfirburöi
Bandarikjanna yfir Sovétrikj-
unum, eins og harölinumenn-
imir heimta. 1 tillögunum felst
sú staða, sem bandariska
utanrikisþjónustan gat frekast
náö i samningum viö Sovét-
menn — sem þýöir, að bæöi af-
vopnunarsinnar og harðlinu-
menn munu halda þvi fram aö
betra væri aö semja alls ekki
en aö sætta sig viö frumvarp-
iö.
Kannski hér sé of djúpt i ár-
inni tekið. Aö minnsta kosti
verða vigbúiiaöarkapphlaup-
inu einhverjar leikreglur sett-
ar, sem vernda báöa aöila
fyrir þeimháska, aö annarnái
algerum yfirráöum-Slik yfir-
ráö væru aö geta eyöilagt flug-
skeyti óvinarins án þess aö
biöa óbætanlegt tjón sjálfur.
UFPKASTIÐ sem samninga-
menn Bandaríkjanna og So-
vétrikjanna hafa sætzt á, er
einmitt i þessum anda. Sam-
kvæmt þvi skulu Sovétrikin
takmarka fjölda „fjölhöföa”
(multiple warhead) við 800, og
hinna griðarstóru og lang-
drægu S-18 eldflauga (ICBM)
viö 308. Sömuleiöis skulu þeir
fresta þvi i þrjú ár aö reyna
eða framleiöa ýmsar nýjar
vopnategundir, sem nú er ver-
iö aö þróa.
A móti munu Bandarikin
fallast á að fresta i þrjú ár
frekari tilraunum og fram-
leiöslu á svifskeytum slnum
og hinu fyrirhugaöa MX
skeyti, sem veröur skotiö af
hreyfanlegum palliá landi, og
á aö geta forðazt stórskeyti
Rússanna.
Ef jöfnuöur i þessum skipt-
um?
Um þaö geta leikmenn meö
engu móti dæmt. Hér er um
geysilega flókna hluti aö ræöa
tæknilega. Eitt atriöi, sem
hugleiöa þarf, er þaö, hvaö
hinn aðilinn mundi gera ef
ekki næðist samkomulag. Eru
sum þessara nýju vopna, sem
sögö eru á þróunarstigi,
kannski ekkert annaö en
gervipeð i taflinu, til aö bæta
samningsaöstöðuna? Bæöi I
Washington og Moskvu eru
menn, sem hafa þaö hlutverk
eitt aö meta kjamorkuvopna-
birgöir stórveldanna.
Frá sjónarmiði áhorfandans
hlýtur þaö að vera kjarni
málsins, þegar öldungadeild-
arþingmenn taka aö ræöa
samningsuppkast demókrata,
að þaö er i öllum aöalatriðum
hið sama og repúblikanar
hefðu lagt fyrir þingiö um
þessar mundir, hefði Gerald
Ford unniö kosningarnar, og
Kissinger væri ennþá aöal-
samningamaður hans.
(S.S. þýddi)
Henry Jackson.