Tíminn - 10.02.1978, Síða 13

Föstudagur 10. febrúar 1978
H AM11 ílll'.
13
Af kútter Surprise
úr silfri og fl.
Gunnar Hjaltason sýn-
ir i Norræna húsinu
Gunnar Hjaltason, gullsmiður
og myndlistarmaður er fæddur
árið 1920 norður i Eyjafirði.
Foreldrar hans bjuggu á
ytri-Bakka í Arnarneshreppi, en
fluttu siðar suður til Reykjavik-
ur.
Gunnar Hjaltason lauk
sveinsprófi i gullsmiði árið 1947
og útvarpsvirkjaprdfi árið
1943, en báðar þessar iðn-
greinar krefjastgóðra handa og
mikillar þolinmæði.
Gunnar er af þekktri ætt og
listrænni, en Ásta móðir hans
var systir Ásgeirs heitins Ás-
geirssonar forseta, Ragnars
neitins Asgeirssonar 'hjá
Búnaðarfélaginu og þeirra syst-
kina, en hjá þvi fólki var mikill
áhugi á listum.
Gunnar lærði teíknipgu i Iðn-
skóla, var um tima Handgeng-
inn Jóhannesi Kjarval, og hann
mun hafa haldið sina fyrstu
málverkasýningu i Hafnarfirði
árið 1956, en siðan hefur hver
sýningin rekið aðra. Hann mun
hafa sýntþrisvar i Hafnarfirði á
árunum 1965-1968, i Vestmanna-
eyjum 1966, og nokkrar sýning-
ar hefur hann haldið i Reykja-
vik, og a.m.k. eina norður á
Akureyri.
Ég hefi séð sumar þessara
sýninga. Myndir hans bera vott
um góða hæfileika, einkum i
teikningu, en litaval. heppnast
ekki alltaf eins vel. Myndirnar
vilja verða hver annarri likar,
þótt eitt og eitt eintak beri af
öðrum.
Bezt finnst mér Gunnari tak-
ast upp við tréristur og pastel-
teikningar.
Það sem einkum gerir þessa
sýningu Gunnars Hjaltasonar
merkilega, eru sýningar á grip-
um úr silfri, sem hann hefur
gert, en þótt hljótt hafi farið,
hefur Gunnar Hjaltason oft ver-
ið fenginn til þess að smiða
gripi, konungsgersemar, sem
erlendum þjóðhöfðingjum, eða
öðrum slikum hafa verið gefnir,
þegar leið þeirra hefur legið
hingað, eða af öðru viðlika til-
efni.
Auðvitað eru þessir gripir
ekki til sýnis hér, enda i eigu
manna erlendis, en fáeina gripi
hefur Gunnar nú fengið að láni
hér heima, er sýna vel hversu
hagur og merkilegur gullsmiður
Gunnar er.
Þarna er að finna m.a. kúlu
eina úr silfri, sem slegin var
fyrir menningarmálanefnd
Norðurlanda, handa skrifstofu-
stjóra Alþingis til minja. Silfur-
likan af hínu træga riafnfírz'ka
skipi kútter Surprise.Hvalslik-
an, smiðað fyrir Loft heitinn
Bjarnason, en hann lét Gunnar
gjarnan smiða silfurhvali, sem
hann (hvalstöðin) gaf hluthöf-
um og stjórnarmönnum, þegar
ærið tilefni gafst.
Þá er þarna silfurbakki og
mörgstaupúr silfri, sem komið
er úr búi Vilhjálms heitins
Arnasonar, togaraskipstjóra, en
silfur þetta þáði hann að gjöf á
einhverju merkisafmæli, en Vil-
hjálmur var i sinni tið einn
mesti skipstjóri togaraflotans.
Það ér dálitill galli, að Gunn-
ar Hjaltason hefur ekki gjört
skrá um gripina, sem hann sýn-
ir þarna, eða silfrið. Það hefði
auðveldað skoðun og gjört hana
áhugaverðari, þvi gripir sem
þessir njóta sin illa án eigenda
og sögu. Úr þessu þyrfti að
bæta, þvi margar spurningar
vakna, þegar maður skoðar
slika sýningu.
Sýning Gunnars Hjaltasonar
ásilfursmiðisinni, ermikilsvert
framlag til lista og iðnaðar.
Þetta eru kjörgripir.
Sýning Gunnars Hjaltasonar
er i Norræna húsinu og verður
opin fram yfir helgi.
Ómar Skúlason
Ómar Skúlason, listmálari
opnaði málverkasýningu á
Kjarvalsstöðum. Ómar Skúla-
son er ungur málari og við höf-
um stöku sinnum séð myndir
hans, sem margar eru gerðar af
ágætri kunnáttu og skilningi.
Ómar Skúlason hefur að
undanförnu einbeitt sér að
„collage” myndum, þ.e. málar-
inn notar ýms föng og limir upp
myndir og teiknar og málar i
eyðurnar. Það er dálitið af ungu
Ómar Skúlason
fólk í listum
Kútter Surprise úr silfri.
(Timamyndir Röber)
fólki við þetta núna t.d. Magnús
Kjartansson, sem er i svipinn
ókrýndur kóngur þessarar list-
greinar — og auðvitað með
páfabréf upp á það, þvi ýmsir
hinna eldri hafa fagnað þessum
aldurhnignu „nýjungum” i
myndlistinni.
Ómari Skúlasyni er þó ljóst,
að föng úr öllu tiltæku efni eru
ekki til frambúðar, og þvi hefur
hann reynt nýtt tæknisvið, sem-
sé að sprauta málningu, með
skapalóni fær hann siðan form,
sem hann getur'endurtekið og
málað inn i. Þahnig fær hann
fram afbrigði, en getui samt
fjölfaldað myndir,(en það var
e'kki mögulegt alltaf) með fyrri
aöferöum.
Þetta er merkilegt að voru
mati, og myndraðir Ómars eru
skemmtilegar og áhugaverðar i
alla staði.
Ómar sýnir mikla hæfileika i
myndsköpun, en ég er ekki sátt-
ur við litinn. Hann hæfir naum-
ast þessumyndmáli, að ekki sé
nú meira sagt.
Myndaröð (dúkristur) frá
1972 sýna aðra hlið á litameð-
ferð, og það er gömul kenning,
að málarinn sitji alla ævi uppi
meðsama „litakortið” i sálinni.
Þvigætilitavalið núna gefið vis-
bendingu um að það sé nú ekki
alveg i samræmi við hið með-
fædda kort, heldur tilraun til
þess að beygja ákveðna lita-
flokka undir hin nýju form.
Stóra myndin andspænis inn-
gangi er að voru mati sterkasta
myndin á þessari sýningu.
Ómar Skúlason deilir Vestur-
salnum með Guðbergi Auðuns-
syni að þessu sinni, en sýningar
þeirra eru einkasýningar, sem
tilviljunin hefur leitt I sama
húsið.
Það er skemmtileg tilviljun
að boðiðskuli upp á tvær fram-
búðarlausnir undir sama þaki,
sömu daga, þvi Guðbergur hef-
ur einmitt einsog ómar reynt
nýja leið til þess að yfirfæra
gömlu ,,collage”-tæknina yfir i
varanleg efni.
Jónas Guðmundsson
Tékkar
og notkun þeirra
Enn skal
kennt að
nota tékka
Samvinnunefnd banka og
sparisjóða hefur i niunda sinn
gefið út meðfylgjandi bækling um
”Tékka og notkun þeirra”, og er
hann nú gefinn út I 20 þús. eintök-
um.
Bæklingurinn á að vera al-
menningi til upplýsinga um tékka
og notkun þeirra og mun verða
afhentur öllum nýjum tékka-
reikningshöfum auk þess, sem
hann mun liggja frammi i af-
greiðslum banka, bankaútibúa og
sparisjóða.
Maður í
manns
stað
Þessi lausavisa, ort undir
limruhætti, barst blaðinu nýlega.
Þegar Gróur á Leiti eru grafnar
og glatkistan Mörðunum safnar,
þá er svolitil fró
fyrir siðlausan róg,
aö Svarthöfði lifir og dafnar.
María Finnsdóttir hjúkrunarkona:
AÐ LIÐNUM JÓLUM Á
STOFNUN FYHIR ALDRAÐA
Jólahátiðin er gengin um
garð. Þessi hátið hefir hlotið
mörg nöfn, eins og svo margt
annað sem mönnunum er kært,
meðal annars „hátið ljóssins”,
og „hátið barnanna”. A dögum
grútartýrunnar var eldsneytið
sparað til jólanna og kerti voru
tendruð. Nú á dögum er úti-
ljósum fjölgað til þess að lýsa
upp skammdegiö yfir hátiðina.
„Hátið barnanna”. Þetta hug-
tak endurspeglar skilning á þörf
barnsins fyrir yl og birtu mitt i
skammdegismyrkrinu. Máltæk-
iö segir: „Tvisvar verður gam-
all maður barn”. Má þar oft til
sanns vegar færa bæði i likam-
legum, sálarlegum og félags-
legum skilningi. Hinn aldraði
verður aftur háöur þeim full-
orðnu, þeim sem málum
stjórna. Þeim er nú skammtað
meðal annars ljós, ylur og
félagsleg samskipti. Þar gefur
hver af gnægtum sinum.
Eftir nokkurra mánaða starf
við stofnun fyrir aldraða hér i
borg, langarmig tilþess aö létta
af mér nokkrum þönkum sem
brotizt hafa um innra með mér
þessa siðustu mánuði, þó sér I
lagi i sambandi við jólahátlðina.
Sem betur fer eru það margir,
sem eiga gnægtabrunn ástúðar
og umhyggju til að ausa af og
spara i engu að létta þeim ást-
vinum lifið, sem hlotið hafa þau
örlög að verða farlama, eða
geta ekki af félagslegum ástæð-
um dvalizt á heimilum sinum
eða sinna. Enginn getur fylli-
lega lesiö annarra hug. Oft er
erfitt að gera sér grein fyrir
hvað þeir hugsa, sem eiga I
erfiðleikum með eða eru ófærir
um að tjá sig. Ef til vill eru það
þessir tjáningarörðugleikar,
sem valda þvi að hjá alltof
mörgum rofna tengslin við þá
nánustu, þegar hinir öldruðu
eru komnir inn á stofnanir, og
þar með hverfur skilningur
þeirra á likamlegum, sálarleg-
um og félagslegum þörfum
þeirra.
Dæmiskulu nefnd. Þegar far-
iðer aö athuga fatabirgðir eins
lifeyrissjóðsþega, sem dvelst á
þessari stofnun, kemur I ljós að
þær eru mjög takmarkaðar og
fötin slitin. Þegarhafið er máls
á þessu við dóttur hins aldraöa
eru fyrstu viðbrögðin: „Hann
pabbi fatalaus, það getur ekki
verið.égsem „gaf” honum bux-
ur fýrir jólin i fyrra”. Annar
öldungur hefir ekki farið heim
um árabil. Þegar farið er að
spjalla við hann um heimferð
fyrir jólin eru fyrstu viðbrögðin
stutt og hart NEI. En þegar
skygnzt er undir yfirborðið
kemur i ljós sársauki, biturleiki
og vonbrigði. Það var ekkert
pláss fyrir hann heima hjá
syninum. Heimilið er of fint fyr-
ir hann. En spjalliö hafði vakiö
vonir. öldungurinn, sem áður
hafði setiö við rúmið eða legið
upp i þvi allan daginn, fór nú að
ganga um deildina, sitja i dag-
stofu og jafnvel ganga stiga.
Heimferðin gekk mjög vel,
öldungnum til mikillar ánægju.
En hver voru viöbrögð aöstand-
enda? Reiði yfir þvi að spjallað
hafði verið um heimferð án þess
aðspyrja þá að. Þaö þarf engan
að undra, að komið var með
öldunginn til baka áður en
kvöldverðargestirnir komu, en
„gestirnir” voru afa og langafa-
börn hins aldraða. Fleirisvipuð
dæmi mætti taka, en ég læt
þetta nægja.
Eitt var mjög áberandi I
þessu samfélagi hinna öldruðu:
Það mátti telja til undantekn-
inga að börn eöa unglingar
kæmu i heimsókn. Það virðist
þvi sem á engan hátt sé stuölaö
að þvl að þessir aldurshópar
umgangist elztu kynslóðina. Þá
vaknar sú spurning hvort þeir
sem er.u miðaldra I dag séu ekki
aðstyrkja þau viðhorf hjá hinni
upprennandi kynslóð, sem við-
heldur þvi kynslóöabili, sem
skapazt hefur af breyttum þjóð-
félagslegum lifnaðarháttum
siðustu áratuga. Er verið að
leggja grundvöllinn að viðhorf-
um til eigin ellidaga. Viðhorftim
sem firra foreldra kærleik og
umhyggju barna sinna þegar
þau þurfa mest á þvi að halda?
Verður það þetta ömurlega af-
skiptaleysi sem biður þeirra?
Ég læt þessum spurningum
ósvarað.
Vistun aldraðra á stofnunum
um lengri eða skemmri tima er
ómissandi þáttur i nútima þjóö-
félagi. Þrátt fyrir það kemur
stofnunin aldrei i stað heimilis,
hversu góða þjónustu sem hún
veitir. A sama hátt getur starfs-
lið stofnana, hversu vel mennt-
að og hæft sem þaö kann að
vera, aldrei komiö i stað nán-
ustu ættingja og vina. Til þess
að létta hinum aldraða þann
missi sem hann verður fyrir við
að þurfa aö dvelja á stofnun siö-
ustu æviárin, þarf aö koma til
náið samstarf milli starfsfólks,
ættingja og ödunganna sjálfra.
Jólin 1C77 eru liöin og jólaljós-
in slokknuð. Skammdegi
norðursins grúfir ennþá yfir
borginni. Heimferðir hinna
öldruðu á umræddri stofnun eru
aðmestu leyti hættar. Þarfhinn
aldraöi að biða i ellefu mánuði
til aö skreppa heim til barna
sinna? Verður nokkur timi af-
lögu fyrir vorið eöa pláss I
aftursæti bilsins þegar leiðin
liggur út I náttúruna? Þessum
spurningum veröur heldur ekki
svarað hér.
Hver einstaklingurskapar sér
ákveðinn lifsmáta. Akveðinn
timi er tekinn til vinnu, matar-
tima, svefns, tómstundaiðkana
o.s.frv. Kannski höfum við
gleymt að taka skyldur okkar
við aldraða ættingja og vini með
inn i myndina.
Minnumstþess að enginn veit
hver á eftir að verða gamall og
farlama og þá háður miskúnn-
semi ættingja og vina, þvi Elli
kerling fer ekki i manngreinar-
álit. Þótt góð þjóðfélagsleg
staða veiti öryggi i dag, er hún
engin trygging fyrir þvi að al-
hliða þörfum þess sama ein-
staklings sé fullnægt á elliárun-
um.