Tíminn - 26.02.1978, Qupperneq 6

6
Sunnudagur 26. febrúar 1978
Einar Ágústsson ráðherra:
Ræða f lutt við 1. umræðu í ef ri deild
um efnahagsfrumvarp ríkisstjórnar-
innar 15. þ.m.
Ég ætla aö leyfa mér aö segja
hérna nokkur orð viö 1. umræöu
þessa frumvarps um ráöstafanir i
efnahagsmálum. Umræður hafa
aðallega snúizt af eölilegum
ástæöum um þrjár fyrstu greinar
frumvarpsins. Menn hafa kveðið
sér mjög sterkt aö oröi um þá aö-
för sem þeir telja aö nú sé gerð að
launþegasamtökum i landinu. Ég
held aö hv. 5. þm. Norðurlands
vestra hafi kallað þetta grófustu
árás sem BSRB og ASl hafa orðiö
fyrir. Ekki er minni hans á forna
tima trútt ef hann getur haldið
þessu fram, þvi aö ég held aö það
sé algerlega ástæöulaust að tala
hér eins og hér sé um eitthvert
einsdæmi að ræöa eða einhverja
meiri árás á lifskjör fólks heldur
en áður hafi verið geröar hér. Hér
hefur margsinnis veriö rakiö aö
gengisfellingar hafi verið gerðar
hér æ ofan i æ án þess að nokkrar
bætur kæmu fyrir — nokkrar ein-
ustu bætur — visitalan algerlega
tekin úr sambandi. Og ef það eru
ekki árásir á lifskjör og samtök
þessa fólks þá skil ég ekki málið
lengur, og það meiriarasir heldur
en hér er um að tefla.
Hvað er það sem hér er um að
ræða? Hvað er það, sem 1. grein
segir? Hún segir það aö grunn-
kaupshækkanir 1. júni og 1. sept.
koma til framkvæmda sam-
kvæmt samningunum. Hún segir
þaö óbeint, — hún segir þaö með
gagnályktun. Hún segir i öðru
lagi aö hálfar þær veröbætur sem
reiknaö er út að eigi að bætast á
laun 1. marz, 1. júni og 1. septeigi
að koma til framkvæmda hjá öll-
um Þeir sem hafa 1976 þús kr.
mánaöarlaun og þar yfir eiga að
fá hálfar verðbætur en i 2. gr. seg-
irsvotil viðbótaraðþeirsem ekki
hafa þau laun eigi að fá meiri
bætur. Og það segir hér i athuga-
semd meö 2. gr. með leyfi for-
seta:
„Með lágmarksveröbóta-
ákvæði i 2. gr. er svo komið i veg
fyrir að skeröing veröbóta
samkv. 1. grein komi fram af full-
um þunga gagnvart hinum tekju-
lægri i hópi launþega sem aðal-
lega hafa tekjur af dagvinnu einni
saman.”
Hækkun launa 1. marz
Þannig verður hækkun lægstu
kauptaxta 1. marz ef eingöngu er
unnin dagvinna rúmlega 8%
miðað við að veröbótavísitalan
hækki um 10%. Og hækkun
meðaldagvinnukauptaxta verka-
fólks verður um 7 1/2% hækkun
allra annarra launa verður á bil-
inu 5-7,5% 1. marz. Hér er þá um
aö tefla hjá þeim lægst launuðu
2% minni verðlagsuppbót heldur
en þeir hefðu fengiö ef
samningarnar hefðu að öllu leyti
gilt. En til viðbótar þessu er i II.
kafla hækkaðar bætur alnanna-
trygginga. I III. kaflí er breytt
lögum um tekjuskatt og eignar-
skatt aö þvi ersnertir svokallaðar
barnabæturog i V. kafla er talað
um aö timabundið sérstakt vöru-
gjald lækki úr 18% i 16% sem
kemur þá til uppbóta á þá
skerðingu sem ég áðan nefndi og
auk þesseiga svo niðurgreiöslur á
vöruverði að hækka um 1300
millj. kr., eða samtals gerir þessi
ráðstöfun i auknu fé úr rikissjóði
ráð fyrir kaupmáttaraukningu
sem nemur rúmu stigi ef ég man
þetta rétt Ef aldrei hefur verið
gerð harkalegri árás að lifskjör-
um almennings heldur en
þetta þá hefur verið farið vægi-
lega i sakirnar áður fyrr,það verð
ég að segja,enda stenzt þetta eng-
an veginn. Þetta eru þær mild-
ustu ráðstafanir sem i lengri tið
hafa verið gerðar og látnar fylgja
gengisfellingu og að nú sé tilefni
til þess að blása i herlúðra, boða
verkföll, jafnvel ólöglegar vinnu-
stöövanir, slikt er fjarstæöa og
það er áreiðanlegt að fólk i land-
inu fylgir ekki þeim mönnum sem
nú æsa til sliks framferðis, það
þori ég alveg að fullyrða.
Markmiðið er full at-
vinna
Þessi gengisfelling og þær
hliðarráðstafanir sem henni
fylgja erugerðar fyrst og fremst
til þess að hægt sé að halda uppi
fullri atvinnu. Og ég hef þá trú að
fólk hérá landi almennt meti það
meira að vinna fyrir sinum tekj-
um, að halda atvinnu og vinna
fyrir sér heldur en að ganga
mánaðarlega og vikulega i opin-
bera skrifstofu og sækja atvinnu-
leysisbætur eins og er hlutskipti
fjölmargra starfsfélaga þess i ná-
grannalöndum okkar og það i
löndum sem eru miklu rikari og
standa á eldri merg og traustari
að maður heföi haldið heldur en
okkar islenzka þjóðfélag með
sveiflukenndum atvinnuvegum.
Og að láta sér detta þaö i hug að
íslendingar einir geti haldið uppi
fullri atvinnu og auknum kaup-
mætti á sama tíma sem þróunin
er eins og raun bera vitni i næstu
nágrannalöndum okkar er bjart-
sýni sem ég er hræddur um, að
ekki fái staðizt einkum þegar þess
er gætt að aöalatvinnugrein okk-
ar á i vök að verjast. Fiskistofn-
arnir eru i hættu.
Það hefur verið margtekið
fram hér á hv. Alþingi af mönn-
um Ur öllum flokkum, aö það yrði
að fara varlega i fiskveiðar eins
og nú standa sakir og það verður
að takmarka sóknina i fiskistofn-
ana sem auðvitað þýðir minnk-
andi þjóðartekjur meðan svo er
ástatt eins og löngum mun veröa
að fiskveiðar eru okkar helzta
tekjulind. Ég held þessvegna aö
þaö þurfi engum á óvart að koma
þó að hér eins og annars staðar
verði að gripa til þeirra ráðstaf-
ana sem koma illa við einhvern
hluta fólks i landinu. Og þegar
þannig er ástatt tel ég aö réttast
séaðsem flestir, já helztallir axli
sinn hluta af byrðinni og þeir
mest sem beztar ástæöur hafa til
þess aö gera það. Og til þess að
tryggja það að ekki sé gengið of
nærri þeim sem lægst hafa launin
eru ákvæði 2. gr. sett i frum-
varpið og vonandi i lög.
Hagur láglaunafólks
Það hefur heyrzt og ég get al-
veg viðurkennt það þó að ég hafi
ekki mikla þekkingu á þvi
hvernig slik framkvæmd á að
eiga sér staö að það sé nokkuð er-
fitt verkefni sem þeim er fengið
er eiga að tryggja það að hinir
lægra launuðu fái visitöluuppbót
upp I 8%. Ég býst við að það sé er-
fitt og það kosti einhverja fyrir-
höfn og ég raunar veit að þaö
muni gera það. En ég tel aö það
verkefni verði að vinnast til þess
að þeir sem þannig er ásttt um
beri ekki of mikinn hluta af
byrðinni. Og ég hef þá trú að þetta
sé hægt og þaö hlýtur að vera
hægt — og það verður að vera
hægt. Það verður að vera hægt að
tryggja þaö i réttlætisþjóðfélagi
eins og við viljum búa við að það
sé hægt að tryggja hagsmuni
þeirra sem lægra eru launaðir þó
aö það kosti einhverja skrif-
finnsku og einhverja fyrirhöfn.
Ég held að menn ættu þess vegna
aö spara sér stór orð af þessu til-
efni og ég er ekki viss um það að
þeir sem nú efna til æsinga Ut af
þvi frumvarpi sem hér er til um-
ræðuriði feitum hestifrá þvi þeg-
ar til kastanna kemur og þegar
fólk hefur fengiö tækifæri til þess
að átta sig á þvi hvernig ástatt er
i þjóðfélaginu og hvað það er sem
hér er raunverulega á dagskrá.
Ég get alveg sagt það sem mina
sköðun og það hefur ekkert
breytzt siðan farið var aö fást viö
þessi mál aö ég tel að það sé engin
þörf á þvi að lögfesta nú ákvæði
sem fjalli um visitöluUtreikninga
i framtiðinni. Það er að minu
mati nægur timi til þess að fjalla
um það mál. Það má gera það al-
veg jafnt fyrir þvi og ekkert siður
þó að það verði ekki lögfest núna
að einhvern tima úti i framtiðar-
blámanum nánar tiltekið 1. jan.
1979 eigi að reikna visitölu með
öðru móti heldur en gert hefur
verið hingað til.
Hv. 1. landskjörinn þingmaður
sagði hér áðan að rikisstjórnin
ætti að beita sér fyrir samtölum
við forystumenn launþega-
hreyfinganna um breytingar á
þessum atriðum og það ætti ekki
aö ráðast i þau i beinni andstööu
eða a.m.k. án samráðs eða sam-
tala við þessa menn. Ég get nú að
Einar Ágústsson
sumu leyti tekið undir þaö að
þetta sé æskilegt aö ræða þessi
mál við þá. En hann verður þá og
aörir góðir menn aö hjálpa til að
tryggja það að þeir standi ekki
upp og stökkvi út, þegar farið er
að tala um þessi mál eins og þeir
gerðu siöast þegar reynt var að
brydda upp á þvi. Þegar hæstv.
forsætisráðherra minntistá þessa
leiö við forystumenn Alþýðusam-
bands Islands, viö formann
BSRB, — þá tóku þeir til fótanna
og vildu ekki ræða málið. Ef sú
afstæða ræður rikjum i þeim her
búðum, þá er um ekkert að tala,
þá er eftir engu að biöa. En nú
skilst manni að sú afstaða sé eitt-
hvað breytt og kannski hafa þeir
séðeftir þviað láta skapið hlaupa
með sig i göngur og vonandi hafa
þeir gert það. En ég veit ekki
hvort hv. 1. landskjörinn þing-
maður getur tryggt það að það
hlaupi ekki i þá aftur. Það er von-
andi að hann geti það.
Visitalan þarfnast
endurskoðunar
Það er áreiðanlegt og hefur
verið viðurkennt i lengri tlma af
öllum að visitöluakvæði þau sem
verðlagsuppbótin er reiknuð eftir
þarfnast endurskoðunar. Þetta
eru áratuga gömul ákvæði. Þau
eru miðuð við allifsvenjur
og samsetningu á tilkostnaöi
heldur en nú gildir. Og ég veit
ekki beturenallirflokkar og allra
flokka mennhérá hv. Alþingi hafi
lokið upp um það einum munni aö
þessi ákvæði þyrftu . endur-
skoðunar við og slik endurskoðun
ættiað gerast I samvinnu ogsam-
ráði milli rikisvalds og lanþega á
hverjum tima. En úr þessu hefur
alþingi
bara ekkert orðið. Það hefur
aldrei verið fært að tala um þetta
i nokkurri alvöru vegna þess að
þegar til kemur, þá vill enginn
breyta neinu sem kostar eitthvað
fyrir sina umbjóðendur. Sú hefur
reynslan verið. Og þess vegna get
ég skiliö það að þeir sem standa
að þessu ákvæði umræddu frum-
varpihafimisst þolinmæðina,hafi
misst trúna á það að það sé hægt
að fá fram breytingar á visitölu-
ákvæðunum eftir þeirri leið. Og
þá getur það verið til athugunar
að setja fram framtiðarstefnu.
En ég tel og hef alltaf talið — það
er engin stefnubreyting hjá mér
— að þaö ætti ekki og þyrfti ekki
að blanda því saman við þær
bráðabirgðaráðstafanir sem hér
er verið að fjalla um. Og að það
ætti að gefast og hljóti að gefast
timi til þess að ihuga þau mál,
endurskoðun visitölunnar á
siðara stigi. Það er enginn kom-
inn til með að sannfæra mig um
það að hlutdeild óbeinna skatta i
visitölu sé það eina sem þarf að
lita á. Það eru fjölmörg atriði
önnur i visitölunni, sem eru röng
og vitlaus. Það er t.d. mjög óeðli-
legt, það hefur verið minnst á það
hér að ekki sé hægt að bæta að-
stöðu vangefinna án þess að
hækka kaup okkar t.d. alþingis-
manna i leiðinni. En það er líka
óeðlilegt að minu mati að i hvert
skipti sem verður hér bifreiða-
árekstur þá hækka launin hjá öll-
um. Og ég hef lent i þvi að fara
hér inn Miklubraut heim til min
og sjá launin min hækka svona
allt aö fjórum sinnum á leiðinni
heim. Þetta er óeðlilegt og margt
er svona i visitölunni sem þarfn-
ast endurskoðunar og ekki bara
óbeinir skattar. Það getur verið
fyrsta skrefið en þau verða miklu
fleiri.
Ég held að þetta ætti ekki að
veraverulegurþröskuldurí þessu
máli. Það er auövitaö algerlega
ljóst að Alþingi þaö sem nú situr
setur ekki lög um alla framtið.
Þaö kemur dagur eftir þennan
dag. Þing kemur saman eftir að
við höfum lagt niður umboð og
aðrir menn fara með umboð kjós-
enda hér á þingi. Þeir setja þau
lögsem þeim finnst rétt. Þeir setja
þau lög sem þeir vilja alveg án
tillits til þess hvað við höfum
ákveöið hér. Og hér er þvi um aö
tefla að minu mati fyrst og fremst
stefnuyfirlýsingu þeirra manna,
sem aö þessu ákvæði standa og ég
er nú ekki einn af þeim. En þeir
setja fram sina stefnuyfirlýsingu
ogþað hefurekkert með stjórnar-
samstarf i framtiðinni að gera.
Ég get alveg róað hv. 1. lands-
kjörinn þingmann með þvi að hér
er ekki um neina yfirlýsingu frá
hvorugum stjórnarflokknum að
ræða um það að hann muni halda
áfram aö vinna með hinum eöa
óska þess helzt. Ég er heldur ekk-
ert að Utiloka þaðy alls ekki. En
slik ályktun stenzt ekki.
Á hvaða atvinnuvegi átti
að ieggja?
Þetta frumvarp er auðvitað
flutt I beinu framhaldi af þeirri
gengisfellingu sem átti sér staö
fyrir réttri viku og þvi frumvarpi
sem flutt var þá til ráðstöfunar á
svokölluðum gengismismun. Og
ég held, að menn séu nú almennt
sammála um það að gengið hérna
hafi verið orðið rangt þaö hafi
verið þörf á þvi og raunar
óhjákvæmilegt að leiðrétta
gengisskráninguna. Það þarf
enginn að segja mér það að minni
hluti verðbólgunefndar hefði ekki
haft fulla uppburðfygetu og hæfi-
leika til þess að mótmæla gengis-
fellingunni i veröbólgunefndar-
álitjnu sem var gerö áöur en þeir
skiluðu áliti ef þeir heföu taliö
hana ranga. Og þaö er náttúrlega
ósköp þægilegt aö afgreiða vanda
útflutningsatvinnuveganna ein-
faldlega með þvi að segja: Við
þurfum ekkert að skipta okkur af
honum lengur rikisstjórnin er bú-/
inn að leysa hann. Svoleiðis tji-
lögugerð leysir nú ekki mikinn
vanda. Og þaö hefði verið fróðlegt
að vita það hvernig minnihluti
verðbólgunefndar ætlaði sér að
leysa vanda útflutningsatvinnu-
veganna, ef rikisstjórnin hefði
ekki verið búin að gera það fyrir
þá. Ég held aö það hefði mátt
koma fram i þeirri mynd sem
þeir eru að draga upp af heildar-
lausn efnahagsmála sem þeir láta
frá sér fara og sem hv. 5. þ.,
Austf. lýsti svo rækilega hér áðan
og hversu haldlitil er nú þegar
grannt er skoðaö.
Það mátti nú ekki seinna vera
finnst mér heldur að höfundar
þessarar efnahagslausnar létu
þess getið svona I leiðinni hvaða
atvinnuvegir það væru og hvaða
félög það væru sem ættu að bera
nýja álagið nýja veltuskattinn,
þvi að þegar einn hv. þingmaður
sem ekki er nú hér staddur kemst
að þeirri niðurstöðu og mis-
reiknar sig kannski eitthvað,
látum það nú vera,en kemst þó að
þeirri niðurstöðu að það eigi að
leysavanda landbúnaðarins.hann
tekur það sem dæmi með sköttum
á landbúnaðinum, þá kemur höf-
undur leiðarinnar og upplýsir
okkur um það að þessi skattur
hefði alls ekki átt að lenda á land-
búnaðinum, hann hefði átt að
lenda einhvers staðar allt annars
staðar. Hann átti heldur ekki að
lenda á fiskvinnslunni ekki á út-
gerðinni og ekki á iðnaðinum.
Hann átti ekki að lenda á höfuðat-
vinnuvegum þjóðarinnar, ein-
hvers staðar annars staðar nánar
tiltekið á verzlun og þjónustu.
(AG: Verzlun og þjónustu...)
Hann ernáttúrlega höfuðatvinnu-
vegur þeirra sem vinna við hanny
það er öruggt mál. En hvernig
sem það nú er, þá er m jög gott að
fá nánari skýringar á þvi hvernig
þessi nýja patent lausn á að verka
svo að menn geti gert sér grein
fyrir hagkvæmni hennar i ein-
stökum atriðum. En mér finnst að
hv. 5. þm. Ausf. hafi þar til hv.
5. þm. Norðurlands vestra er þá
búinn að tala aftur og sannfæra
mig um annaö sýnt fram á þaö að
þessi leið sé harla léttvæg.
Égheld aö menn ættu að spara
sér æsingar i tilefni af þessu
frumvarpi. Þaö er ekki svo
háskalegt, þetta frumvarp. Það
er ekki eins harkalegt eins og hv.
stjórnarandstæöingar hafa viljað
veraláta. Og af þvi að ég sé mi að
hv. 1 landskjörin er kominn aftur
þá ætla ég að segja það sem mér
datt i hug áðan að nú sé ég það i
ályktun Alþýðuflokksins að sá
flokkur ætlar að og heitir verka-
lýðshreyfingunni öllum sinum
stuðningi i framtlðinni við að
halda við kjörum alþýðunnar. Ja,
mikið held ég nú að menn megi
hlakka til þeir sem eiga i vök að
verjast, þegar nýju verkalýðs-
leiðtogar Alþýðuflokksins eru
komnir hér inn á Alþingi Kjartan
Jóhannsson Vimundur Gylfason
Eiður Guðnason og Bjarni
Guðnason fyrir utan þá Sighvat
Björgvinsson og Benedikt Grön-
dal sem væntanlega verða hér
áfram. Það veröur ekki litið sem
hækkar hagur þeirri strympu
þegar þessir menn fara nú að
berjast og gæti hagsmuna al-
þýðunnar I þessu sambandi og
þeir eru farnir héöan sem hafa þó
reynt að klóra I bakkanna eins og
hv. 1. landskjörinn þingmaður og
eins og hv. 4 landskjörinn Eggert
G. Þorsteinsson. En ég get ekki
óskað launafólki til hamingju
með skipti og mun ekki gera fyrr
en þá ég reyni það.
Verðtrygging og vextir.
Það hefur ýmislegt verið rætt
hér sem gaman væri kannski og
ástæöa til að fjalla um en ég ætla
ekki að tefja þessa umræöu veru-
lega hér við 1. umræðu og alls
ekki að fara að stofna til neinna
deilna um þetta mál frekar en
þegar er orðið. En það var margt
mjög gott i þvi sem hv. 1 lands-
Framhald á bls. 25