Tíminn - 14.04.1978, Blaðsíða 7

Föstudagur 14. april 1978
IMlíiÍ'i
7
Útgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.), og Jón Helgason. Rit-
stjórnarfulltrúi: Jón Sigurðsson. Auglýsingastjóri: Stein-
grimur Gislason. Ritstjórnarskrifstofur, framkvæmda-
stjórn og auglýsingar Siðumúla 15. Simi 86300.
Kvöldsimar blaðamanna: 86562, 86495. Eftir kl. 20.00: .
86387. Verð i lausasölu kr. 90.00 Askriftargjald kr. 1700 á
mánuöi- Blaðaprent h.f.
Róttæk viðbrögð
til að tryggja atvinnu-
öryggið
Það eru athyglisverð tiðindi, að rikisstjórn Noregs
hefur ákveðið að visa kaupdeilu, sem hefur risið
milli Alþýðusambands Noregs og Vinnuveitenda-
sambands Noregs, til gerðardóms, sem ákveði kaup
og kjör i Noregi næstu tvö árin. Hefði rikisstjórnin
ekki tekið þeSsa ákvörðun, hefði hafizt allsherjar-
verkfall i Noregi nú um helgina. Þessi ákvörðun
norsku stjórnarinnar verður lögð fyrir Stórþingið i
næstu viku og þykir fullvist, að það muni sam-
þykkja hana. Rikisstjórnin tók þessa ákvörðun eftir
að Oddvar Nordli forsætisráðherra hafði átt itar-
legar viðræður við formann Alþýðusambands Nor-
egs, Tor Halvorsen, og framkvæmdastjóra Vinnu-
veitendasambands Noregs, Káre N. Selvig. Þeim
kom báðum saman um, að frekari samningavið-
ræður væru þýðingarlausar á þessu stigi, og alls-
herjar verkfalli yrði þvi ekki afstýrt.
Þegar Oddvar Nordli gerði grein fyrir þessari
ákvörðun rikisstjórnarinnar i fyrradag, komst hann
svo að orði, að stjórnin harmaði að ekki hefði náðst
samkomulag milli deiluaðila og grundvöllur fyrir
samræmdum kjarasamningum væri þvi brostinn.
Rikisstjórnin gæti ekki tekið ábyrgð á ófremdar-
ástandi, sem myndi auka efnahagsvandann, sem nú
er glimt við i Noregi. Hún hefði þvi verið nauðbeygð
til að taka af skarið og visa málinu til gerðardóms,
en úrskurði hans yrði ekki áfrýjað.
Oddvar Nordli sagði, að það væri markmið rikis-
stjórnarinnar að tryggja fulla atvinnu, en það
myndi ekki tryggt nema dregið yrði úr framleiðslu-
kostnaði. Eins og ástatt væri, mætti ekki auka
einkaneyzluna. Það svigrúm, sem væri fyrir hendi,
þyrfti að nota i þágu láglaunafólks, ellilifeyrisþega
og barnaf jölskyldna. Þessir aðilar ættu að hafa for-
gangsrétt.
Venjan hefur verið sú i Noregi, að gengið sé frá
svokölluðum ,,samræmdum kjarasamningi”, sem
feli i sér hóflegar launahækkanir, jafnhliða efna-
hagsráðstöfunum af hálfu rikisstjórnarinnar, svo
sem niðurgreiðslum, skattalækkunum og ivilnunum
til láglaunahópa, barnafjölskyldna og ellilifeyris-
þega. Þegar um slika samningsgerð er að ræða
hefur rikisstjórnin afskipti af henni, þegar viðræður
samningsaðila eru að komast á lokastig og þeir hafa
komið sér saman um helztu atriði varðandi kaup-
greiðslur. Að þessu sinni kom ekki til þess að rikis-
stjórnin fengi tækifæri til að hafa slik afskipti af
málum, þar sem verkalýðshreyfingunni og vinnu-
veitendum tókst ekki að koma sér saman um kaup-
liði samningsins.
Stjórnin mun að öllum likindum gera grein fyrir
fyrirhuguðum efnahagsráðstöfunum sinum á rikis-
ráðsfundi i dag, um leið og endurskoðuð fjárhags-
áætlun verður lögð fyrir Stórþingið. Endurskoðað
frumvarp að fjárlögum fyrir árið 1978 verður siðan
lagt fyrir svo skjótt sem auðið verður.
Norska alþýðusambandið krafðist 10.9%
kauphækkunar á næstu tveimur árum, en vinnu-
veitendur hafa ekki viljað fallast á aðrar hækkanir
en þær, sem snerta eftirlaunagreiðslur.Þegar ljóst
var að samningaumleitanir yrðu árangurslausar
lagði opinberi sáttasemjarinn fram málamiðlunar-
tillögu, sem var hafnað af báðum deiluaðilum.
Útilokað er annað en að þessir atburðir i Noregi,
þyki athyglisverðir á íslandi. Þeir sýna viðbrögð
rikisstjórnar, sem einkum styðst við launastéttir,
þegar nauðsynlegt þykir að gera róttækar ráðstaf-
anir til að tryggja atvinnuöryggið. þ.þ.
Charles W. Yost:
Er Carter að breyta
utanríkisstefnunni?
Rússar eiga sinn þátt í þvi
skipuleggja hersveitir, sem
hægt verður að beita fyrir-
varalaust... til þess að verja
hagsmuni vora um heim all-
an.”
Vissulega geta Rússar ekki
vænzt þess að þeir og Kúbu-
menn geti endalaust leikið
lausum hala hvar sem er án
þess að Bandarikjamenn haf-
ist eitthvað að. Engu að siður
minnir þessi yfirlýsing um
,,að verja hagsmuni vora um
heim allan” óþægilega á
fornar yfirlýsingar, sem
leiddu til viðtækrar hernaðar-
ihlutunar og stjórnmálaaf-
skipta Bandarikjamanna svo
sem i Vietnam og á fleiri
stöðum.
t RÆÐU forsetans var
margt af mannviti og velvilja
sagt en engu að siður voru þar
blikur á lofti sem gætu bent til
þessaðst jórn Carters kynni —
vegna ögrunar Rússa — að
siga niður i hið fyrra far stór-
veldasamkeppninnar sem svo
mjög ógnaði heimsfriðnum i
aldarfjórðung eftir siðari
heimsstyrjöldina.
Stjórnin hefur um hrið gefið
SALT-viðræöunum litinn
gaum.e.t .v. vegna hinnar bitru
deilu um Panamaskurðinn.
Oruggasta leiðin til þess að
halda vigbúnaðarkapp-
hlaupinu i skefjum^og hindra
Sovétmenn i þvi aö ná yfir-
höndinni/er sú að ganga sem
allra fyrst frá SALT
11-samningunum. Ofullkomnir
samningar.sem þeir og verða,
eru öllu skárri en engir
samningar, þvi verði ekki
samið mun hroðalegum og
randýrum morðtólum fjölga
um allan helming.
Hvað varðar samkeppni
stórveldanna i þriðja heimin-
um, þá væri öllu farsælla að
þau fullnægðu skilyrðum sam-
komulagsins frá 1972, þar sem
þau lýstu hátiðlega yfir að
sýna gagnkvæma varfærni og
ráðfæra sig hvort viö annað i
þessum efnum. Stórveldin
eigaekkiaöfástviö vandamál
þriðja heimsins einhliða,
heldur „marghliða” og not-
færa sér þá möguleika sem
S.þ. bjóða upp á. Atburðirnir i
Libanon að undanförnu sýna
að S.þ. gætu reynzt þeim
vanda vaxnar.
(H.Þ. þýddi)
Kissinger hefur undanfarið varað viö útþenslustefnu Rússa
i Afriku.
FYRIR fáum vikum hélt
Carter ræðu i N-Carolinufylki
um varnarmál og sambúð
Bandarikjanna og Sovétríkj-
anna og var óvenjulega harð-
orður.
Þessi nýi tónn bendir til
breyttrar afstöðu og af ræðu-
efninu mætti álykta.að stefna
Trumans og Kennedys sé enn
á ný að verða kjölfestan i
bandariskum utanrikismál-
um. Er það réttmætt?
Astæðurnar fyrir breyttri
stefnu eru þó augljósar.
I fyrsta lagi hafa Sovétmenn
ásamt sinum kúbönsku mála-
liðum hagað sér þannig i
Angólu og Eþiópiu að það
brýtur á grófasta hátt i bága
við sameiginlegar yfirlýsing-
ar þeirra Nixons og Brésnjefs
árið 1972 um þau atriði sem
virða beri i samskiptum rikj-
anna. Sovétmenn hafa á engan
hátt gætt þess hófs sem rikis-
stjórn Bandarikjanna hefur
sýnt varðandi Eþiopiu — öllu
fremur virðast þeir ætla að
styrkja itök sin þar með þvi að
taka þátt i herförinni gegn
Eritreum þótt þeir siðar-
nefndu eigi i „þjóðfrelsis-
striði”.
Með ræðu sinni er Carter
greinilega að vara Sovétmenn
við þvi að leika hlutverk ,,al-
þjóða lögreglu’,’ sem Rússar
hafa sjálfir fordæmt, bæði
varðandi Austurlönd nær og
þau átök sem vofa nú yfir
Rhodesiu.
ÖNNUR ástæða fyrir ræðu
Carters er sivaxandi her-
væðing Sovétmanna og auknar
fjárveitingar þeirra til þeirra
mála,einkum siðustu 15 árin.
En þó ber að viðurkenna að
kjarnorkumáttur Bandarikj-
anna jókst hraðar en máttur
Sovétrikjanna á 6. áratugnum
og framan af þeim sjöunda og
að Bandarikjamenn hafa haft
frumkvæðið i þróun flestra ný-
mæla á þvi sviði.
Sovétmenn hafa nú,eins og
forsetinn gat um,gerzt jafnok-
ar Bandarikjamanna i kjarn-
orkustyrk. Og hann lagði
áherzlu á,að hann mundi ekki
„liða neinni þjóð að ná
hernaðar yfirburðum yfir okk-
ur”. En sá er einmitt höfuðtil-
gangur SALT-samninganna
að forða með gagnkvæmu
samkomulagi frá tilgangs-
lausu vopnakapphlaupi.
t ÞRIÐJA stað má rekja
þessa stefnubreytingu til inn-
anrikismála. Harkan i barátt-
unni um Panamasamninginn
og hinn naumi sigur forsetans
i fyrsta áfanga þess máls^ýna
Carter forseti
vaxandi baráttuhug þjóðar-
innar og benda til þess að
staðfesting SALT-samning-
anna kunni að verða vand-
kvæðum bundin. Carter er
vafalaust að gefa til kynna að
hann eigi i' fullu tré við Sovét-
rikin og muni i hvivetna
vernda hagsmuni okkar i
varnarmálum ef til samnings
kemur.
Það er e.t.v. nauðsynlegt að
slikar yfirlýsingar komi fram
öðru hverju til þess að friða
þjóðina, en þær geta dregið
dilk á eftir sér. Ef forseti
Bandarikjanna hamrar i si-
fellu á aukinni hervæðingu
Sovétmanna.sem vissulega er
staðreynd.en gerir litið úr hin-
um gifurlega hernaðarmætti
Bandarikjanna,þá eru miklar
likur til þess.að hann kyndi
rækilega undir þeirri hræðslu
heima fyrir sem hann þó vill
reyna að sefa.
Varðandi afskipti okkar af
væringum i þriðja heiminum
lýsti Carter þvi yfir.að Banda-
rikin muni standa við skuld-
bindingar sinar i Austur-Asiu,
Austurlöndum nær, og við
Persaflóa,og hann bætti við:
„Að undirlagi minu er varnar-
málaráðherrann að endur-