Tíminn - 02.08.1978, Blaðsíða 9

Miðvikudagur 2. ágiist 1978
9
Steingrímur Hermannsson:
„Töfrasproti” Alþýöubandalagsins
I BLAÐINU I gær geröi ég i
stuttu máli grein fyrir efna-
hagsvandanum til áramóta. Ef
engar ráðstafanir eru gerðar
má gera ráB fyrir 20% verð-
bólgu, en 26% ef samningarnir
ganga i gildi. Fjárvöntun Ut-
flutningsatvinnuveganna telur
Alþýðubandalagið kr. 3,0 mill-
jaröa, en opinberar stofnanir
telja hana nær kr. 5,0 milljörö-
um til áramóta.
Þetta er mjög einfölduö
mynd. Ekki er gert ráð fyrir
fiskverðshækkun 1. október,
sem yrði óhjákvæmileg viö
þessar aðstæður, né hækkun á
þjónustu opinberra stofnana,
svo eitthvað sé nefnt.
Auk þess eiga ýmsar aörar at-
vinnugreinar i verulegum erfiö-
leikum.
Ljóst má þó vera aö vandinn
er gifurlegur. Verðbólgan stefn-
ir á yfir 50% á ársgrundvelli og
launahækkanir t.d. i fiskiðnaði
yrðu liklega yfir 20% til ára-
móta.
Við slikt veröur ekki búið. Það
stefnir i stöðvun og atvinnu-
leysi. Spurningin er: Hvað skal
til bragðs taka? Um það snerust
viðræður stjórnmálaflokkanna
ekki sist.
Alþýöubandalagið var ekki i
miklum erfiðleikum með svona
„smáræði”.
Leiðir í
efnahagsmálum
Leiðir f efnahagsmálum eru
oft sagðar þrjár: uppfærsluleið
(gengisfelling), niöurfærsluleið
(niðurgreiðslur) og millifærslu-
leið (uppbóta-eöa styrkjakerfi).
Staðreyndin er þó sú, að i
flestum eða öllum tilfellum er
farin blönduð leið. Svo hefur
verið hjá okkur, en með mis-
munandi áherslum.
1 vestrænum rikjum er yfir-
leitt beitt uppfærslu ásamt
niðurfærslu i einhverri mynd,
en millifærslu gjarnan i
Austur-Evrópu, enda hentar sú
leið illa frjálsu hagkerfi.
Ef til vill er þar aö finna skýr-
inguna á þvi hvers vegna Al-
þýðubandalagið leggur svo
mikla áherslu á þá leið.
Hér á landi fór „nýsköpunar-
stjórnin”, með þátttöku komm-
únista, inn á millifærslubraut
1946 meö þvi aö ábyrgjast fisk-
verð. Siöan jókst þetta milli-
færslukerfi stig af stigi og varð
að lokum vinstri stjórninni 1958
m.a. að falli. Um tima voru orð-
in 40 mismunandi gengi og eng-
inn eðlilegur rekstrargrundvöll-
ur fyrir nokkra nýja atvinnu-
grein.
Lausnarorð Al-
þýðubandalagsins
Alþýðubandalagið lagði til að
farin yrði niðurfærsluleið til
ladckunar verðlags og milli-
færsluleið til styrktar útflutn-
ingsatvinnuvegunum. Um nið-
urfærsluna var ekki ágreining-
ur.
Hins vegarteljum við milli-
færsluleiðina ákaflega vafa-
sama nema um sé að ræða stutt
timabundiö ástand. Jafnframt
verður að segjast að mönnum
gekk illa að fá útreikninga Al-
þýðubandalagsins til að ganga
upp.
Niðurfærslan
Alþýðubandalagið vill greiða
niður 10% af hækkun visitölunn-
ar til áramóta og telur það kosta
rikissjóð kr. 6.785 milljónir.
Þetta var að sjálfsögðu skoðaö
vandlega og leitað álits opin-
berra aðila.
Samanburðurinn leiðir þetta i
ljós:
1. Lækkun söluskatts um 7 stig I 5 mánuöi:
Alþýðubandal.: lækkun visitölu 4,5% kostnaöur kr. 5.460 millj.
Sérfræðingar: lækkun visitölu 4,0% kostnaður kr. 7.000 millj.
2. Auknar niðurgreiðslur:
Alþýöubandal.: lækkun visitölu 3,0% kostnaður kr. 1.325 millj.
Sérfræðingar: lækkun visitölu 3,0% kostnaður kr. 2.000 millj.
3. Lækkun verslunarálagningar um 10%:
Alþýðubandal.: lækkun visitölu 1,5%
Sérfræðingar: lækkun visitölu 0,5%
4. Aðrar verðlækkanir á þjónustu:
Alþýöubandal.: lækkun visitölu 1,0%
Sérfræöingar: lækkun visitölu 0,0%
Niöurstaðan varð þvi sú aö út
úr þessu fengist ekki 10% lækk-
un visitölu, heldur aðeins 7,5%
og kostnaður yrði ekki 6.785
milljónir króna, heldur kr. 9.000
milljónir. 10% lækkun myndi
þvi kosta um kr. 12.000 milljón-
ir.
Þarna virðist þvi vanta rúm-
lega kr. 5.200 milljónir.
Tekjuöflun
Tekna til rikissjóös vegna
niðurfærslunnar vildu Alþýöu-
bandalagsmenn afla á eftirfar-
andi hátt. Mat opinberra aðila
fylgir til samanburðar:
Áætlun Alit
Alþýðub. sérfræðinga
millj. kr. millj. kr.
1. Hækkun tekju-og eignaskatts 2.000
2. Lækkun rekstrarútgjalda 1.00(51
3. Lækkun framkvæmdaútgjalda l.ooof
4. Aukin sala verðtryggðra spariskirteina 1.000
5. Sérstök skattlagning á feröamannagjaldeyri
o.fl. 1.800
6.800
2.000
1.000
0
1.000
4.000
Þarna vantar einnig nú kr. vöntunin þvi oröin um 8.000
2.800 milljónir á tekjuhliðina. milljónir kr.
Miðaö við 10% niðurgreiðslur er
Millifærslan
Eins og fyrr segir telja Al-
þýðubandalagsmenn fjárþörf
útflutningsatvinnuveganna
vera kr. 3.000 milljónir til ára-
móta, en opinberar stofnanir kr.
5.000 milljónir. Þessa fjár vildi
Alþýðubandalagið afla með
0,6% veltuskatti á allar atvinnu-
greinar nema fiskiðnað, útflutn-
ingsiönað og landbúnað.
Við umræður var strax viður-
kennt að innlendur samkeppnis-
iðnaður myndi ekki geta greitt
slikt gjald og reyndar ekki held-
ur smásala i dreifbýli.
Opinberir aðilar telja þvi al-
gjört hámark sem ná mætti með
sliku gjaldi kr. 2.000 milljónir.
Þarna vantar þvi kr. 1.000
milljónir tekjumegin og liklega
kr. 2.000 milljónir útgjaldameg-
in.
Steingrímur Hermannsson
Niöurstaöa
N
Niðurstaðan af þessum sam-
anburði verður þvi sú að eftir-
greindar upphæðir vanti i dæmi
Alþýðubandalagsins, miðað við
að ná 20% niðurfærslu og viðun-
Frh. á bls. 19
Jón Helgason:
Raunhæf úrræði,
ekki blekkingar
Að loknum kosningunum 25.
júni sl. töldu flestir sjálfsagt, að
sigurvegararnir, Alþýðu-
flokkurinn og Alþýðubandalag-
ið hefðu forystu um myndun
nýrrar rikisstjórnar. Úrslitin
sýndu, að þjóðin treysti þvi, að
þeir hefðu ráð undir rifi hverju
til aðleysa vanda efnahagsmál-
anna eins og þeir höfðu lofað
fyrir kosningar. Það var þvi
eðlilegt, að þessir flokkar hæfu
fljótlega viðræður sin á milli,
enda lýsti Framsóknarflokkur-
inn þvi yfir, að hann væri reiðu-
búinn að veita stjórn þeirra
hlutleysi, ef þeirlegðu fram við-
unandi málefnasamning. Eftir
alllangar könnunarviðræður
komu frá þeim yfirlýsingar,
sem gáfu til kynna, að mögu-
leiki ætti að vera fyrir samstarfi
þessara tveggja flokka i rikis-
stjórn.
Með tilliti til þess samþykkti
Framsóknarflokkurinn beiðni
Benedikts Gröndalaðtaka þátt i
viðræðum um myndun meiri-
hlutastjórnar þriggja flokka,
þar sem þá átti að vera mögu-
ieiki á sterkri rikisstjórn, sem
þjóðin þarfvissulega á aö halda.
Niðurstaða þessara viðræðna,
sem nú liggur fyrir, hefur þvi
orðið mörgum vonbrigði, þar
sem þær leiddu skýrt I ljós,
þannig aö ekki verður um villst,
að svo mikið sundurlyndi og
ósamkomulag er milli Alþýöu-
flokksins og Alþýðubandalags-
ins, að engar likur eru til, að
þeir muni i náinni framtið vinna
saman að leysa vanda þjóð-
félagsins.
Tillögur þeirra söniw
uðu mat Framsóknar-
manna
1 upphafi viðræönanna settu
Alþýðuflokkurinn og Alþýðu-
bandalagið fram kröfu um að
„samningarnir yröu settir. I
gildi”, þ.e. að afnumin yrðu lög-
in um efnahagsráöstafanirnar
frá þvi i febrúar og bráða-
birgðalögin, sem snerta ákvæði
um kaup og kjör.
Framsóknarflokkurinn lagði
áherslu á, að slikt hlyti aö auka
þann vanda, sem við er að
glíma, og hánn sæi ekki hvernig
unnt væri að leysa vandann á
þann hátt. En gætu hinir flokk-
arnir lagt fram tillögur, sem
sýndufram á, að það væri hægt
á viðunandi og réttlátan hátt,
þá mundi Framsóknarflokkur-
inn ekki láta stranda á þvi. Og
áður en viðræðunum lauk lögðu
Alþýðuflokkur og Alþýðubanda-
lag fram tillögur sinar. Og til-
lögur beggja sönnuöu, að mat
Framsóknarflokksins var rétt.
Alþýðuflokkurinn vill taka
„samningana i gildi” 1. sept. og
með þvi veita hálaunamannin-
um 20-falda kauphækkun miðað
við láglaunamanninn, en koma
siðan til launþegasamtakanna
og biðja þau um að fallast á að
verðhækkanir vegna gengis-
lækkunar yrðu ekki reiknaöar
með I kaupgjaldsvisitölu, þar
sem að öðrum kosti yrði verð-
bólgan óviðráðanleg. En
Framsóknarflokkurinn telur
það ekki rétt að byrja á að veita
fyrst og fremst þeim sem hæst
laun hafa kauphækkun en draga
siðan hlutfallslega jafnt af öll-
um.
Tillögur Alþýðubandalagsins
eru áreiðanlega það furðu-
legasta plagg, sem sett hefur
verið fram um efnahagsmál.
Alþ ýðuba nda lagið v ir Bis t h al da,
að það geti taliöþjóðinni trú um,
að það þurfi aðeins að segja
hókus-pókus og þar með geti
það leyst vanda islensks efna-
hagslifs.
Aumur málflutningur
rökþrota manna
Það hefur áður komið fram,
að það vanti 9—10 milljarða til
að niðurgreiðslu- og millifærslu-
dæmi þess gangi upp og er þá þó
áreiðanlega ýmislegt varlega
áætlað. Verður hér aðeins drep-
ið á örfá atriði i þvi sambandi.
1. Lækka á visitölu um 3%
með þvi að auka niðurgreiðslur
um 1325 milljónir til áramóta.
Viðræðunefndarmenn Alþýðu-
bandalagsins viðurkenndu að sú
upphæð eins og reyndar fleiri,
væri miðuð við verðlag um
siðustu áramót og þvi i engu
samræmi við raunveruleikann.
2. Ríkið á að taka á sig fyrst
um sinn þann halla, sem verður
vegna meiri útflutningsbóta til
landbúnaðarins en 10% reglan
segir til um. Bændur eiga þó að
láta sér nægja loforðið eitt, þvi
aö engin króna er ætluð til þess,
enda þótt vöntunin sé mikið á
annan milljarð á þessu ári.
3. Lýst skal yfir algjörri verð-
stöðvun til áramóta, aðeins
heimilaðar óviðráöanlegar er-
lendar verðhækkanir. Þar með
skal ekki leyfa hækkun landbún-
aðarvara 1. sept. á sama tima
og launþegar, sérstakiega þeir
hæst launuðu, fá miklar kaup-
hækkanir.Þar með ættu bændur
að sitja eftir. Að öðrum kosti
þyrfti stórauknar niðurgreiðsl-
ur og er ekki tekið tillit til þeirr-
ar vöntunar, þegar bent er á
9—10 milljarða halla á dæmi
Alþý ðuba ndal agsins.
4. Einn f járöflunarliður I ráð-
stöfunum til aö mæta tekjutapi
rikissjóös vegna niðurfærslu
verðlags er aö auka sölu verð-
tryggðra spariskirteina um 1
milljarð fram að' áramótum og
1.8 milljarð á næsta ári. Nú er
dregið I efa, að slik sala væri
framkvæmanleg, en þarna er
samt sem áður um stefnumótun
Alþýðubandalagsins um aukna
skuldasöfnunaö ræða. En þegar
nefndarmenn Alþýðubanda-
lagsins voru spurðir, hvort þeir
teldu slika sivaxandi skulda-
söfnun til lækkunar vöruverðs
ekki varhugaverða braut, þá
var svarið, að þessi lántaka ætti
að fara til verklegra fram-
kvæmda rikisins, enda þótt f jár-
ins þyrfti að afla til aö mæta
tekjutapi rikissjóðs vegna
niöurfærslu verðlags. Aumari
málflutning rökþrota manna
virðist varla hægt að hugsa sér.
Visitölukerfið og
rekstrargrundvöllur
Þannig væri hægt að halda
áfram aö sýna fram á, hversu
Jón Helgason.
botnlausar efnahagsmálatillög-
ur Alþýðubandalagsins eru eins
og aðrir hafa þegar gert. En af
þessuer augljóst, að þessar til-
lögur hafa ekki verið settar
fram til þess að þær yrðu fram-
kvæmdar, heldur sem áróðurs-
plagg. En ég tel þaö mikla
fyrirlitningu á dómgreind
þjóðarinnar að halda að hægt sé
að blekkja hana á þennan hátt.
Þessi vinnubrögð Alþýöubanda-
lagsins hljóta að leiöa til þess,
aðhætt verði að taka það alvar-
lega i' sambandi viö umræður
um efnahagsmál.
1 viðræðunum um myndun
rikisstjórnar, sem sigldu svo
fljótt i strand vegna ágreinings
Alþýðuflokksins og Alþýðu-
bandalagsins, lagöi Fram-
sóknarflokkurinn áherslu á, aö
leitað væri allra leiða til aö
draga úr veröbólgunni, en það
yrði að byggjast á raunhæfum
úrræðum en ekki blekkingum.
Sérstaklega telur hann nauð-
synlegt að visitölukerfið sé
endurskoðað og viö fylgjum þar
fordæmi allra þjóða I kringum
okkur, sem hafa hafnaö þeim
vitahring verðhækkana, sem af
sliku kerfi leiöir. En fyrst af öllu
þarf að tryggja rekstrargrund-
völl atvinnuveganna, þar sem
traustur rekstur þeirra er for-
senda fyrir viðunandi launa-
greiðslum og lífskjörum i land-
inu.