Tíminn - 19.09.1978, Blaðsíða 7

Þriðjudagur 19. september 1978
Bændur semja við ríkis
stj ómina
fyrri grein
A siöasta aðalfundi Stéttar-
sambands bænda var eftirfar-
andi tillaga samþykkt sam-
hTjóöa:
„Aöalfundur Stéttarsam-
bands bænda 1978 itrekar tillögu
um breytingu á Framleiöslu-
ráöslögunum er samþykkt var á
siöasta aöalfundi, Þar var fariö
fram á beina samninga viö
rikisvaldiö um kauþ og kjör
bændastéttarinnar. ’ ’
Þaö eru ekki mörg ár slðan
meirihluti fulltrúa á Stéttar-
sambandsfundum felldi hliö-
stæöa tillögu. A aöafundi
Stéttarsambandsins 1977 var
tillaga um beina 'samninga viö
rikisstjórnina samþykkt meö 24
atkvæöum gegn 6, en 16 fulltrú-
ar greiddu ekki atkvæöi.
Andstaöa gegn breytingum er
skiljanleg, þvi oft eru menn i
vafa hvort eitthvaö betra muni
taka viö. Þaö má reikna meö aö
margir bændur hafi ekki gert
sér nægilega grein fyrir hvaða
breytingum óskaö væri eftir. Ef
eingöngu ætti aö semja viö
rikisstjórnina um verölags-
grundvöllinn, þá er ekki vist aö
þaö skipti svo ýkja miklu máli
hvort samiö er viö fulltrúa
neytenda eöa einhverja fulltrúa,
sem skipaöir eru af rikisstjórn-
inni. Verölagsgrundvöllurinn
eöa afuröaveröiö er ekki nema
hluti af þvi, sem samið verður
um, viö rikisstjórnina, þaö eru
allir þættir landbúnaöarins og
þar meö félagsleg aöstaöa
bændafólks.
Þar sem talið er aö reynsla
Norðmanna á þessu sviöi sé þaö
góö aö viö getum tekiö þá okkur
til fyrirmyndar, þá mun ég gera
nokkra grein fyrir samningum
norsku bændasamtakanna
(Norges Bondelag og Norsk
Bonde og Smabrukerlag) og
rlkisstjórnarinnar.
Agnar
Guðnason
Norsku samningarnir
Grunnur aö núgildandi samn-
ingum var geröur áriö 1950. í
þeim samningi er slegiö föstum
samningsrétti bændasamtak-
anna. Þar var gert ráö fyrir aö
samiö yröi um verö á landbún-
aöarafuröum og helstu
rekstrarvörum landbúnaöarins.
Hvor aöilinn sem var gat krafist
þess að samiö væri um önnur '
atriöi er snertu afkomu bænda-
stéttarinnar. Aöalsamningur er
til tveggja ára, en einnig er gert
ráö fyrir skammtlma samning-
um um afmörkuö sviö.
Frá þvl á árinu 1950 og fram á
þennan dag hafa samningarnir
slfellt oröiö umfangsmeiri. Nú
er ekki eingöngu samiö um
verölagsmálin og fjárhagslega
afkomu bændanna, heldur eru
félagsleg réttindi bændanna
mjög rikur þáttur I samningum.
Þegar fjárhagsáætlun land-
búnaöarráöuneytisins var til
umræöu I Stórþinginu áriö 1975,
var eftirfarandi tillaga sam-
þykkt:
„Stórþingiö vlsar til ummæla
landbúnaöarráöherrans I Stór-
þinginu 26. nóvember og 1.
desember 1975 um tekjuáætlun I
landbúnaöi.
Stórþingiö mælir meö aö þess-
ari tekjuáætlun veröi náö sem
fyrst og þaö dragist ekki lengur
en þrjú samningstlmabil (6 ár).
A þessu timabili veröi lögö rlk
áhersla á aö auka tekjur
smábænda og bænda I afsekkt-
ari byggöarlögum og þar sem
erfitter aö stunda búskap, veröi
þeim veitt meiri fyrirgreiösla
en öörum.”
Landbúnaöarráöuneytið
skýröi tekjuáætlun fyrir land-
búnaöinn þannig:
„Þeirri stefnu ber aö fylgja
eftir í landbúnaöi, aö þeir sem
starfa viðhann hafi sömu tekjur
og félagslega aöstööu og laun-
þegar I iönaöi.”
Þegar unniö var aö samning-
um áriö 1976, var staöfest hvert
væri talið ársverk I landbúnaöi.
Þannig uröu laun bænda ákveö-
in, þvi aö ársverkiö i landbúnaöi
átti aö skila svipuöum tekjum
og árslaun iönverkamanna, eöa
þaö er takmark sem ætlunin er
aö ná áriö 1981. Bóndi meö 15
mjólkurkýr er talinn þurfa 1.6
ársverk til aö hiröa kýrnar og
afla 65-70% af fóöri þeirra.
Þetta gildir fyrir góösveitir
Noregs, en í öörum sveitum er
þaö taliö 1,8 ársverk aö hiröa 15
mjólkurkýr auk ungviöis og
fóöuröflunar.
Kröfurnar lagðar fram
Bændasamtökin lögöu fram
kröfur sinar 15. mars 1978 fyrir
samningstlmabiliö 1. júll 1978 til
30. júni 1980. Samtals hefur
vinnuframlag I landbúnaöi ver-
ið áætlaö fyrir áriö 1978, jafn-
gilda 131.400 ársverkum.
Þar sem nokkur hluti þess,
sem telst til landbúnaöar, fellur
ekki undir aöalsamninginn, þá
var ákveöið aö draga 15% frá
áætluðu vinnuframlagi, þannig
aö gengiö var út frá 111.700 árs-
verkum, I viðmiöun viö tekjur
annarra stétta. Fjöldi vinnu-
stunda I ársverki voru ákveðnar
1975 klukkustundir. Aætlaöar
meöalárstekjur iönverkafólks I
aukins tilkostnaöar i landbún
aðinum. Heildarupphæöin var/
þvl 1900 millj. kr. sem krafist
var I veröhækkunum á landbún-
aöarafuröum til bænda og bein-
um fjárhagslegum stuöningi viö
landbúnaöinn.
Rlkisstjórnin bauö á móti 725
millj. kr. fyrir fyrra samnings-
áriö. Bændasamtökin skiluöu
gagntilboöi upp á 1300 millj. kr.,
nýtt tilboö kom frá rikisstjórn-
inni aö upphæö 775 millj. kr. Þá
var augljóst aö illa gengi aö
semja og samningum þvi vlsaö
til yfirnefndar. 1 þessari yfir-
nefnd áttu sæti 3 menn skipaðir
af hæstarétti, einn frá bænda-
samtökunum og einn frá ríkis-
stjórninni.
Frá Tromsfylki. Þar eru margar jaröir meö 2-5 ha. ræktaö land en
bændur komast vel af þar sem veitt er sérstakt framlag úr rlkissjóöi til
stuönings landbúnaöi I N-Noregi. Fjárbóndi meö 100 kindur getur haft
mjög góöa afkomu.
ár eru 71.011 kr. (1 n. kr. ■= 59 Is.
kr.)
Aðalsamningur 1978
Bændasamtökin lögöu fram
slnar kröfur 15. mars 1978 fyrir
samningstimabiliö 1. júll 1978 til
30. júnl 1980. Þau töldu aö tekjur
bænda þyrftu aö aukast um 1378
millj. króna og'til viöbótar ættu
þeir kröfu á 522 millj. kr. vegna
Þann 13. júli s.l. féll svo dóm-
ur yfirnefndar, aö landbúnaöur-
inn ætti aö fá 990 millj. kr. meira
I ár en I fyrra. Þessa aukningu i
tekjum fá bændur bæöi I gegn-
um hækkaö verðlag á afuröun-
um og meö auknum framlögum
úr rlkissjóöi.
1 næstu grein mun ég skýra
frá nokkrum veigamiklum atr-
iöum i aöalsamningi norsku
bændasamtakanna viö rikis-
stjórnina, eins og yfirnefndin
úrskuröaöi.
Fjölmiðlar og
upplýsingaþögn
Fyrir nokkru gerði Ingvar
Gislason alþingismaður að um-
ræöuefni hér I Tímanum
áróðursgildi fjölmiöla, og þá
sérstaklega hvernig þessir fjöl-
miðlar hafa beint skeytum sin-
um að Framsóknarflokknum.
Ég held að orsakir þess aö hin
svokallaða rannsóknarblaöa-
mennska hefur rutt sér til rúms,
hafi alltof nærtækar skýringar
til þess aö fólk almennt átti sig á
þvi. Ég ætla hér I fáum orðum
aö skýra hvaö ég á við meö
þessu.
Fyrir ekki mörgum árum
rikti mjög mikil þögn um at-
hafnir opinberra aöila. Menn
sem komu Iráöuneyti og á aörar
opinberar skrifstofur fenguekki
upplýsingar nema aö takmörk-
uöu leyti. Eins var það aö fólk
háföi þaö á tilfinningunni aö þaö
væri aö biöja um einhvern for-
boöinn hlut sem enginn mætti
vita nema opinberir embættis-
menn.
Þetta veröa menn varir viö
enn I dag, þó aö þaö sé heldur á
undanhaldi. Algengt er að menn
séu sendir frá einum staö til
annars, en engin vilji eöa geti
gefiö svör viö fyrirspurnum
ýmist vegna þess, að þaö er ekki
maður með rétta embættis-
gráðu sem talaö er viö og ótti
embættismannsins viö aö
móðga yfirmann eöa annan
starfsfélaga. Þetta er ábyrgöar-
leysi og tillitsleysi, og eins
veldur hitt aö upp hafa komiö
hópar fólks sem hefur frétta-
mennsku aö atvinnu — sem er
haröara f fréttamennsku en
áöur, en þessir þættir mannlifs-
ins eru þeim kærkomiö frétta-
efni.
Það var tekið til
hendinni
Það aö Framsóknarflokkur-
inn einn allra flokka hefur oröiö
fyrir þessari fréttamennsku
sölumennskunnar, stafar ein-
faldlega af þvf, aö hann hefur
verið í rlkisstjórn undanfarin
sjö ár og hefur þar farið meö
þau ráðuneyti sem mestur styr
hefur staöið um.
Þegar Framsókn tók viö
dómsmálum haföi þaö ráöu-
Kristján B.
Þórarinsson
neyti starfað einangraö, faliö
hulinshjálmi þagnarinnar af
Sjálfstæöismönnum sföustu
20-25 árin. Allt i einu kom þar
fram maöur sem vænta mátti
einhvers af. Þegar hann tók til
hendinni var ljóst aö Islending-
ar höföu dregist mörg ár aftur
úr og miklar umbætur þurfti aö
gera og þær voru gerðar en þá
kom líka fleira I ljós. Þaö var
hægt aö fá upplýsingar og þaö
voru haldnir blabamanna-
fundir, sem voru nær óþekkt
fyrirbrigði f tiö viðreisnar-
stjórnar Alþýðuflokks og Sjálf-
stæöisfiokks.
Eitthvaö þessu likt geröist I
utanrikis-, menntamála-, sam-
göngu- og landbúnaöarráöu-
neyti en þessi ráöuneyti hafa
Framsóknarmenn fariö meö.
Fólkið fékk
ferskar fréttir
Blaöafulltrúi sá sem Ólafur
Jóhannesson haföi i forsætis-
ráð'uneytinu, Hannes Jónsson I
tiö vinstri stjórnarinnar var
tengiliður miÚi fjölmiöla og
stjórnar.
Fólk og fjölmiölar fengu
ferskar fréttiraf þvl sem var aö
gerast þessa og þessa stundina.
Ég er til aö mynda sannfærður
um það aö slikur upplýsinga-
fulltrúi sem Hannes Jónsson var
heföi tryggt þaö meö starfi sinu
að fyrri stjórnarflokkarnir
heföu ekki tapað eins miklu
fylgi og r aun varö á nú I sumar.
En hitterljóstaö dagblöð eins
og Tlminn voru ekki undir þaö
búin aö taka þátt i fréttastrlöi,
einfaldlega vegna þess aö þau
voru tengiliöur áðurnefndra
upplýsingaþagnar. Ritstjórar
og ábyrgöarmenn blabanna
voru ýmist þingmenn eöa aö
ööru leyti starfsmenn stjórn-
málaf lokkanna bundnir af
þagnarskyldu við ráöuneytin.
Meö tilkomu siödegisblaöanna
er brotiö blaö og óháöir frétta-
skýrendur ná undirtökunum en
þaö verður aö segjast aö ekki
var I öilum tilvikum vandaö til
viö val fréttamanna.
Til dæmis vakti þaö furöu
margra er Sighvatur Björgvins-
son alþingismaður Alþýöu-
flokksins réðst aö Ólafi Jó-
hannessyni dómsmálaráöherra
og sakaöi hann um yfirhilming-
ar í morðmáli en þá voru stadd-
ir (liklega af tilviljun) I Alþingi
fréttamenn sjónvarpsins og
virtust engir nema kratar vita
hvaö til stóö.