Tíminn - 12.11.1978, Blaðsíða 2

22
il.l ‘ H!1 ‘tl’!1.
Sunnudagur 12. nóvember 1978
Skrauthólar á Kjalarnesi.
Þaö getur orftift gifurlega
hvasst hér, einkurn I austan-
átt, enda sagfti Tryggvi, aft
hib trausta grindverk, sem
blasir viö fyrir austurgafli
ibúftarhússins, heffti verift
smiftaö til þess aft verja bæ-
inn roki. Hér er rokift nefni-
lega raunverulegt ROK. Hér
myndi engum manni detta i
hug aö kalla hægiætisgolu
„dáiitift mikift rok,” eins og
stundum hcyrist sagt I henni
Reykjavik.
Timamynd GE
w
— Vannst þij aft þessu?
— Nei, ekki vift sjálfa útskipun-
ina, en hins vegar var ég oft þar
sem markaftur var haldinn.
— Og Bretinn hefur gefift svo
velfyrir hrossin aft sæmilegt væri
upp úr þessu aft hafa?
— Já, þetta var alveg sæmilegt,
einkum þegar þess er gætt, aft
litluhaföi verift kostaft til þessara
hrossa, þau voru látin ganga úti
eins mikift og hægt var. Þaft var
svo sjaldgæft aft tæki alveg fyrir
haga.aft ég man ekki eftir nema
tveim vetrum, þegar þaft gerftist.
Þaft var 1918 og 1920 en báftir þeir
vetur voru mjög harftir, annar
orftlagftur fyrir frosthörkur, hinn
fyrir snjóþyngsli. En þessi siftar-
taldi vetur kom nú reyndar ekki
svo mjög mikift vift mig, þvi aft þá
var ég á Hvitárbakkaskólanum,
en ekki fjármaöur.
— En áttu menn yfirleitt hey
handa svona mörgum gripum, til
dæmis þeir sem áttu sextíu hross,
efta kannski enn fleiri?
— Já þaft held ég aft hafi verift.
— Ég heyrfti talaö um felli en
kynntist honum ekki af eigin
raun.
— Á hvafta aldri voru þessi
hross sem sekl voru til útlanda?
— Þau voru á ymsum aldri,
yfirleitt alltaf ótamin og allt niftur
I tvævetur trppi, algengt var aft
selja þriggja vetra hross og svo
upp eftir aldrinum, eftir þvi sem
verkast vildi. A6 visu átti ekki aft
selja eldri hross en tlu vetra en
einhver misbrestur held ég aft
hafi orftift á þvl aft þeim reglum
væri fylgt.
— Heldur þú ekki aft ýmsum
hafi falliö þetta illa, aft selja þess-
ar vesalings skepnur úr landi til
þess aft láta sökkva þeim niftur i
kolanámur I útlöndum?
— Égheld aft yfirleitthafi menn
ekki gert sér glögga grein fyrir
því.hvaft bifti hestanna i hinum
nýju heimkynnum. Þaft var ekki
eins mikift um þetta vitaft þá og
seinna varö. Nú og svo hefur þörf-
in efta jafnvel neyftin rekift á eftir
mörgum. Menn uröu aft sjá sér og
sinum farborfta og þarna var þó
gjaldeyrir, sem kom I góftar þarf-
ir.
— Hvenær heldur þú aö hross
hafi siftast verift seld frá Norftur-
landi í erlendar kolanámur?
— Ég man þetta nú ekki ná-
kvæmlegaen þó munhrossasalan
hafa náftframyfir 1930og ^inhver
útflutningur hrossa átti sér staft
allt fram aöseinni heimsstyrjöld-
inni. Þegar ég kom hingaft suftur
var enn verift aft flytja út hesta
héftan af Suft-Vesturlandi,en þeir
fóru til Póllands. — Svo lá þessi
starfsemi auövitaft niftri öll
striftsárin þangaft til farift var aft
selja reifthesta úr landi eins og
gert er enn þann dag I dag.
Viðbrigðin voru mikil
— Kannski vift vlkjum þá aftur
aft sjálfum þér? Hófst þú búskap
hér fyrir sunnan efta varst þú
byrjaftur fyrir norftan?
— Ég kvæntist og byrjafti aft
búa i heimahögum mlnum, nánar
til tekift á Barkarstöftum 1 Mift-
firöi en heldur var sá búskapur
smár I sniftum. Ég haffti hluta úr
jörftinni á leigu og vann aft hluta á
búi bóndans sem leigfti mér
jarftarafnotin. Svo missti kona
mln heilsuna ,vift urftum aft leysa
upp heimilift.hún fór hingaft suftur
á s júkrahús og ég hélt llka suftur á
bóginn I atvinnuleit. Þetta var
árift 1929.
— Hvenær komst þú svo hingaft
aft Skrauthólum?
— Þaft var árift 1933 ogsiban hef
ég átt heima hér.
— Voru ekki mikil viftbrigöi aft
vera allt I einu farinn aft búa hér
undir hliftum Esjunnar?
— Jú, vlst voru viftbrigftin mikil
en einkennilegast fannst mér
snjóleysiö. Þó aft vitanlega komi
þaft fyrir aft hér sé snjór á jörft, þá
er hann hvorki mikill né liggur
lengi í einu. Þetta er ákaflega
óllkt þvi sem gerist á æsku-
stöftvum minum, þvi aö oft er
mikift vetrarrlki þar. Vfirleitt hef
ég kunnaft miklu verr vift sunn-
lenska veftráttu en norftlenska,
þótt sú sunnlenska sé mildari.
Þafter lika allt öftru vlsi undir bú
hér heldur en fyrir norftan.
Byggftin er svo miklu þéttari og
landrýmift minna. En þegar ég
kom hingaft suftur, var búskapur-
inn farinn ab byggjast mikift á
ræktun og siftan fór ræktunin
hraftvaxandi svo aft segja meft
hverju ári sem leift.
Annars er best ég segi þaft
strax, ab ég kom ekki hingaft aft
Skrauthólum sem bóndi heldur
gerftist ég ráftsmaftur hjá þeim
Guftrúnu Matthiasdóttur og
Frans Benediktssyni, sem ráku
veitingahúsift ölduna I Reykjavlk
en þau áttu Skrauthóla og ráku
búskap þar. Ég var ráftsmaftur
hjá þeim I hálft fjórfta ár. Þá
hættu þau aft búa en ég keypti af
þeim búift,tók jöröina á leigu, og
hélt áfram búskapnum hér.
— Var ekki erfitt fyrir þig aft
kaupa búiö, þar sem þú hafftir
rétt veriöbyrjafturá búskap fyrir
norftan en hafftir orftift aft hætta
vegna heilsuleysis konu þinnar?
— Jú, satt aft segja held ég aft
þetta sé erfiftasti fjárhagsbaggi
sem ég hef bundift mér um dag-
ana, þvi satt aö segja þá átti ég
ekki svo mikift sem túskildings-
virfti utan einn reifthest góftan en
hann var ekki falur fyrir peninga.
Fjárráft bænda og búaliös voru
ekki neitt sérstaklega glæsileg á
þvi herrans ári 1937 þegar ég réft-
ist í þessa framkvæmd.
„Hún var alveg blind frá
25 ára aldri og til ævi-
loka”
— En var þá einhver gruid-
völlur fyrir stofnun nýs heimilis
— hér sunnan fjalla?
— Já. Þegar kona mín veiktist
höfftum viö orftift aft láta börnin
frá okkur en nú var heilsa hennar
komin svo vel á veg aö vift gátum
tekift börnin til okkar og stofnaft
heimili hér. Sá ljóftur var þó á
ráfti okkar aft kona mln haffti
misst sjónina I veikindum slnum.
Húnvaralvegblindfrátuttugu og
fimm ára aldri og til æviloka. En
hún vann öll heimilisstörf meft
prýfti og þaft var til þess tekift hve
myndarleghúsmóftir hún var. Vift
eignuftumst tvö börn eftir aft
vift komum hingaft I Skrauthóla
og eldri börnin fóru fljótt aft
hjálpa hl vift búskapinn, svo þetta
blessaftist allt.
— Bjugguö þift svo lengi hér
sem leiguliftar?
— Vift vorum leiguliftar hér i sjö
ár og bústofninn var bæfti sauftfé
og kýr. Svo geröist þaft einn góftan
vefturdag aft eigandinn seldi
Skrauthóla án þess svo mikift sem
aftsegjamérfrá þvl aft I ráfti væri
aö selja jörftina, hvaft þá aft mér
væri boftift aft kaupa hana. Kaup-
andinn var sjómaftur I Reykjavlk.
Þaft var búift aft gera
kaupsamning og allt um garft
gengift þegar ég frétti þetta, þvi
aft þeim datt vist ekki I hug aft þaft
kæmi tilmálaaft ég treystimér til
aösinna þessu neitt, þvi aö jörftin
átti aft greiftast út I hönd. En ég
frétti þetta nú samt, og talafti vift
eigandann um málift. Mér var
sagt aft ég þyrfti aft svara þessu
strax.en þaft var nú samt hálfur
mánuftur til stefnu, svo ég hringdi
til eigandans og sagfti honum aft
ég notafti mérfrestinn. Þegar svo
þessi hálfi mánuftur var liftinn,
hringdi ég til jarftareigandans
öftru sinni og sagfti honum aö ég
gengi 1 kaupin. Og þaft varft. En
ég varft aft ganga aft öllu sem
samift var vift fyrri kaupandann
og þaft var meira aft segja ekki
gerftur neinn kaupsamningur vift
mig, heldur varö ég aft sam-
þykkja hvern stafkrók i upphaf-
lega samningnum.
— Hvenær var þetta?
— Þaft var árift 1944, og rétt er
aft taka þaö fram aft þessi kaup
urftu mér miklu léttari en aft
kaupa búift á slnum tima. Nú var
peningaveltan komin til sögunn-
ar, landbúnaftarafuröirhækkuftu i
verbi og óneitanlega liftkaöist um
alla hluti þegar kreppan var aft
baki þótt dýrtlftin sem þá tók vift
og hefur haldist fram á þennan
dag hafi ekki heldur orftift vinsæl.
— Þú hefur þá búift hér í fjóra
áratugi?
— Já, þaft voru fjörutíu og eitt
ár í vor sem leift. Nær allan þann
tima hef ég búift hér blönduöum
búskap. Ég var meft talsverftan
saubfjárbúskap framan af árum,
en nautgripir held ég aft hafi flest-
ir verift þrjátiu og þrir þar af tutt-
ugu og fjórar mjólkandi kýr.
,,Ég er vist kallaður sér-
vitur i þessum efnum...”
— Þú hlýtur llka aft hafa veriö
- V*
■ ssf fm
mikill hestamaftur, þar sem þú
fæddist og ólst upp I hinni miklu
hrossasýslu, Húnavatnssýslu?
— Já, þaftervist... ég hef alltaf
haft ákaflega mikift yndi af hest-
um, og var dálítiö byrjaftur á
hrossabúskap ábur en ég fór aft
norftan en samt hef ég aldrei átt
mörg hross, — og hér fyrir sunn-
an eru ekki nein skilyröi til þess.
— Þú sagftist áöan hafa átt einn
góftan reiöhest, þegar þú keyptir
búift I Skrauthólum fyrir áratug-
um. Þú hefur þá liklega aldrei
verift án þess aft eiga aft minnsta
kosti einn gæfting?
— Já þaft er rétt, ég hef alla
mina ævi alltaf átt reifthest og oft
nokkra I senn. Ég gerfti llka tals-
vert aft þvl aft temja hesta hér
fyrr á árum. Þaft fannst mér
ámaflega gaman enda hafa hest-
ar alltaf verift mitt aftaláhuga-
mál.
— Er nokkur leift aft gera sér
grein fyrir þvi hvafta hest þú hef-
ur átt bestan, þegar alls er gætt?
— (Ég veit aft kostir hesta eins og
kostir manna eru oft litt efta ekki
sambærilegir).
— Já, þaft er alveg rétt hjá þér.
hestar eru meft svo margvlslegu
móti aö oft er erfitt efta ógerlegt
aft segja hver sé 1 raun og veru
bestur. En mesti fjörhestur sem
ég hef eignast er jarpur gæftingur
sem ég átti einu sinni. Hann var
ættaöur frá Hindisvlk — upphaf-
lega frá séra Sigurfti Norland,
þótt ég keypti hann reyndar ekki
af honum.
— Hrossastofn þinn hér á
Kjalarnesinu er auftvitaft ættaftur
aft norftan?
— Já, hross min eru öll þaftan.
Éghef ræktaö hesta mlna og alift
þá upp sjálfur en eiginlega aldrei
keypt reifthest af öftrum, nema
þennan jarpa sem ég var aft
minnast á.
— Hefur þú þáekkiáttsamstarf
vift hrossaræktarstöftvar?
— Nei þaö er lítift — ég er víst
kallaftur sérvitur I þessum efn-
um.
— Ert þú samt ekki hættur aft
temja núna, þar sem þú ert
oröinn áttræftur?
— Jú, alveghættur. Égbilaftist i
baki þegar ég var sjötugur, — og
enda fyrr, —og upp frá þvigat ég
litíft sinnt tamningum þvl égþoldi
ekki sviptingar baldinna trippa.
— Attu samt ekki enn gæfting?
— Jú, ég á tvær hryssur, báftar
góftar. Onnur er reyndar komin til
ára sinna tuttugu og sjö vetra
gömul enda á hún aö falla ihaust.
Hún var reifthrossiö mitt alveg
frá þvl aft hún var fulltamin og
þangab til ég hætti ab koma á
hestbak.
— Ertu alveg hættur aft bregfta
þér á bak?
— Já, eiginlega. Ég vil heldur
láta þaft ógert en ab sitja góftan
hest eins og gamalmenni.
,,En ég hef ekki heldur
verið einn að verki”.
— Þift búift i fallegu Ibúftarhúsi
hér. Ertu nýbúinn aft byggja upp
á jörftinni?
— Viftfluttúmst I þetta hús árift
1968. Ég hef byggt, — efta öllu
heldur látift byggja — öll þau hús
sem nú eru hér I Skrauthólum.
— Og örskammt niftur undan
bænum breiftir sjórinn úr sér —
spegilfagur núna i sólskininu.
Hefur þú aldrei brugftift þér á flot
tíl þess aft afla I softift?
— Nei, þaö hef ég aldrei gert.
Ég hef aldrei fengist vift sjó-
mennsku aft því undan skildu aft
ég reri eina vertift suftur i Vogum,
þegar ég var ungur maftur. En ég
var alltaf mjög sjóveikur og
sjóaftist aldrei, svo ég ákvaft aft
leggja þab ekki á mig aft stunda
sjó og hef staftift vift þaft.
— Þaft er vist liftift aft lokum
þessaspjallsokkar, en aft siftustu
langar mig aft spyrja þig hvort þú
sért ánægöur meft lifift eins og þaft
varft, þegar þú litur um öxl, átt-
ræftur aft aldri.
— Jú, ég er ekkert aft kvarta.
Égheld aft mérhafi gengiftþolan-
lega aft leysa þau viftfangsefni
sem lifiöhefur úthlutaft mér en ég
hef ekki heldur verift einn aft
verki. Ég varft aft visu fyrir þvi
mótlæti aö missafyrri konu mlna
Guftrúnu Sigurftardóttur eftir far-
sæla sambúft en slftari kona min
Sigrlftur Arnfinnsdóttir, hefur
ekki siftur verift mér styrkur til
allra góftra hluta og börn min
sömuleiftis. Auftvitaö getur aig-
inn lifaft i áttatiu ár, án þess aft
eitthvaft blási á móti en þegar
maftur nýtur sinna nánustu I jafn-
rikum mæli og ég hef gert þá er
ekki ástæfta til aft kvarta. —vs
Tveir góftir vinir, — Tryggvi og Vaskur. Maftur, hestur og
hundur hafa löngum orftift samferfta um þetta land, I
biíftu og strfbu. Þann félagsskap eigum vift ekki aft rjúfa, þó
aft aidir renni og tlmar breytist. Timamynd GE