Tíminn - 09.03.1979, Side 7

Föstudagur 9. mars 1979
7
.. 1 ' -........... ............
Flestír bændur hafa aJltaf
verið á móti
kjarnfóðurskatti
ÍFrey no. 24 i desember 1978
skrifar Jónas Jónsson ritstjóri
langan leiBara. 1 upphafi er
hann sigurglaöur yfir að nú
muni loksins takast at» koma
hnappheldu k jarnfóöurskattsins
á bændur, þó honum viröist
þykja óþarfi aö honum fylgir
svokallaö kvótakerfi meö fram-
leiöslugjaldi. Þarna er ég aö
ræöa um frumvarp um breyt-
ingu á framleiösluráðslögunum
sem lagt var fyrir Alþingi fyrir
jólin.
Frumvarp þetta er byggt á
tillögum sjömannanefndar. 1
tillögum þessum er aö minu
mati varla hægt aö finna kvóta-
kerfi sem stefni beint aö minnk-
un framleiöslunnar. Þetta er
breytt fyrirkomulag á álagn-
ingu veröjöfnunargjalds til út-
jöfnunar vöntunar á af-
urðaveröi, þar sem allir bera
nokkuð, en stærri búin meira.
Getur veriö þess viröi, aö reyna
framleiöslugjaldið I þessu
skyni, en bjartsýni aö kalla þaö
kvótakerfi sem dragi örugglega
úr framleiöslunni.
Heföi sjömannanefnd veriö
alvara i tali um svæöaskipulag
og samdrátt, var upphafiö aö
þvi tillögur um skömmtun
kjamfóöurs i einhverri mynd og
áö bændur sunnan Skarðsheiöar
og austur i Mýrdal fækkuöu fé
um 7Ö-80 þúsuníTog Eyfiröingar
um 10-15 þúsund. Á móti kæmi
niöurfelling veröjöfnunargjalds
á mjólk á þessu svæöi og sam-
dráttur i mjólk I Húnavatns-
sýslu, Skagafiröi og Þingeyjar-
sýslu, sem fer mikið i útflutn-
ingsost þegar kúfurinn er of
stór. Þarna eru góö fjárlönd.
Á hvern hefur hallað?
Jónas talar um stööuga aukn-
ingu i landbúnaöarframleiöslu
frá 1971 sem menn hafi séö
stefna ióefiii, enlætur þessekki
getiöaöþessivöxtur var mestur
i sauöfénu. Vandi mjólkurfram-
leiöslunnar kemur fyrst aö ráöi
fram á árunum 1977 og 1978.
Dilkakjötinu er Framleiösluráö
búiö aö velta á undan sér þessi
ár, án þess aö nokkur af fram-
ámönnum bænda eöa ábyrgir
menn i rikisstjórn viöurkenndu
aö draga þyrfti saman fram-
leiösluna. Steingrimur Her-
mannsson er fyrsti ráöherr-
ann sem hefur haft einurð á
aö tala um offramleiöslu. Aörir
hafa fariö aö blaöra um ull og
gærur þegar aö þessu atriöi
kom. Þó viröist mér aö iönaöur
sem lltiö vill borga fyrir marg-
lofaö hráefni hjálpi okkur
bændum litið. Þaö væri verðugt
efii i f leiöara hj á Jónasi a ö r ekja
söguna af samningum bænda-
fulltrúa viö ullar- og gæruiönaö-
inn, oglofa okkur aö sjá á hvern
hefur hallaö.
Ef nú keyrir um þverbak meö
birgöasöfnun. Jónas reiknar út
aö smjörfjalliö sé um kr. 2
milljónir á framleiö-
anda. Erfitt mál. Þó er
mjólkin á I. verölagssvæöi rétt
fyrir þörf markaösins i janúar
1979. Þarna vantar frekar til-
færslu milli árstiöa en minnkun.
En mig langar til aö vita hvers-
vegna Jónas reiknar ekki út
hvaö viö eigum mikiö dilkakjöt
sem litiö fæst fyrir, þó auöveld-
ara sé aö losna viö þaö fyrir
smánarveröensmjöriö. Er ekki
1/3 afframleiðslunniþó nokkrar
milljónir? Þarna gægist fram
togstreitan milli hagsmuna
bænda ogiðnaöarins sem viröist
þjá suma okkar leiöandi menn.
Lögbundin kauplækkun
Jónas rekur sögu tillagna aö
kjarnfóöurskatti allt frá 1972.
Hann er sjálfsagt einn af höf-
undum þeirra. Hann segir svo:
„Heföifyrrveriötekiöá þessum
málum væri staöan ekki svo
erfiö sem raun ber vitni.”
Á þessutimabili 1972-’78 hefiir
okkur bændum aldrei verið boö-
iö upp á neitt annaö til bjargar
en kjarnfóöurskatt, og mér
finnst hæpiö aö fullyröa aö hann
heföi dregiö mikiö úr kjötfram-
leiÖ6lu. Þaö er svo meö kjarn-
fóðurskattinn, aö flestir starf-
andi bændur hafa alla tiö veriö
á móti honum og fært gild rök
fyrirskoöun sinni. Forustuliö og
starfsmenn bænda fengu þessa
hugmynd erlendis frá og hafa
hangiö i henni og blásiö á flestar
aðrar hugmyndir um þetta. Þó
hef ég engan heyrt rökstyöja
kjarnfóöurskatt meö ööru en aö
hann séþægilegur I framkvæmd
og gott aö hafa sjóö til aö leysa
ýmis vandræöi. Enginn ræöir
um aö hjá Efnahagsbanda-
laginu er þetta allt úr bönd-
unum, þrátt fyrir skatta og
sjóöi.
Viö bændur höfum aldrei séö
okkur hag i þvi aö afuröaveröi
sésvokallað náö meö peningum
sem teknir hafa veriö af okkur
fyrirfram meö kjarnfóöur-
skatti. Þar meö er falinvöntun á
af uröaveröi, og okkur er taliö til
skattskyldra tekna fé, sem var
tekiö af okkur á frumstigi fram-
Hörður
Sigurgrímsson
leiöslunnar og okkur viröist aö
þarna sé á feröinni lögbundin
kauplækkun. „Þeir fengu
grundvallarverö”, segja frétt-
irnar. Ef viö þurfum aö tapa
einhverju sjáum við og alþjóö
hvaö þaö er ef þaö kemur fram
sem vöntun á veröi meö töku
veröjöfnunargjalds sem beitt er
núna. Tryggt er meö þvi aö
tekiö er lágmarksgjald.
Ef skattáhugamennfá tækifæri
til aö safna I sjóö, binda fé fyrir-
fram, oggeta fariö aö nota fé úr
honum til aö sinna ýmsum sér-
málum byggöa og einstaklinga
— verkefnum Byggðasjóöa 1
flestum tilfellum — er hætt viö
aö krónunum fækki. Sem dæmi
má nefna aö Guömundur Ingi
Kristjánsson framleiðsluráös-
maöur lét I þaö skina I blaöa-
grein nýlega, aö hann teldi
siálfsagt að greiöa niöur flutn-
inga á kjarnfóöri til Vestfirö-
inga úr kjarnfóöurskattssjóön-
um.
Bændahallarliðið
neitar að hlusta
Ég held aö ekki stæöi á hug-
myndunum. Viö höfum slæma
reynslu af sköttum. Þeir eru
aldrei afnumdir, þó þeir eigi aö
vera timabundnir. I tali ráöa-
manna um kjarnfóöurskatt
hefur alltaf veriö þagaö vand-
lega um aö mjólkurfram-
leiöslan notar stóran hluta af
kjamfóörinu. Þvl fólstl eldri til-
lögum um skattinn mikil til-
færsla frá mjólkurframleiöslu
yfir á dilkakjötiö. Sjömanna-
nefnd gerir þó tilraun til aö laga
þetta.Þó viö höfum veriö á móti
kjarnfóöurskatti geta ráöamenn
ekki sagt meö réttu aö viö séum
neikvæöir og á móti öllu.
Á bændafundum liöinna ára
hafa komiö fram margar skyn-
samlegar hugmyndir frá okkur,
en bændahallarliöiö hefur ekki
hlustaö á þær. Ekki hefur þaö
gert tilraun til aö fleygja skatt-
inum fyrir borö og vinsa úr
þessum brotum tillögur sem viö
getum fellt okkur viö. Mál til
komiö aö gera þetta. Ég tel aö
ráöamennhafi fengiö „linuna”.
Viö erum vanir aö ráöa okkur
sjálfir hver á sinu búi og þaö
veröur farsælast aö viö ráöum
þessu eftir þvl sem hægt er.
Fyrst af öllu er aö okkar
framámenn byrji aö viöur-
kenna offramleiöluna af hrein-
skilni, ræöi hanaogdragi dckert
undan eöa blandi óskyldum
hagsmunum inn í.
Jónasi og fleiri starfemönn-
um bænda veröur tlörætt um
misvitra menn I bændastétt.
Fjarri er mér aö neita þvi aö
misvitrir erum viö. Gleggsta
dæmiö um þetta er aö viö skul-
um vera aö fást viö búskap eins
og aöstaöa okkar er 1 dag
samanboriö viö aörar stéttir.
Eftir vinnutimastyttinguna upp
úr 1970 er misræmiö milli vinnu
okkar og þorra þjóöarinnar svo
hróplegt aö engu tali tekur.
Þykir ekki fleirum bændum en
mér fulllangt gengiö aö ætlast
til aö við óskum eftir lögbund-
inni kauplækkun?
r

Þriðjudaginn 13. febrúar
varpar Höröur Sigurgrlmsson I
Holti fram þessari spurningu á
7. siöu Timans: „Hvers vegna
er kjarnfóöur dýrara á Vest-
fjöröum en annars staöar á
landinu?”
Þaö er sjálfsagt aö hugleiöa
meö honum þessa spurningu.
Ég ber nefnilega fulla virðingu
fyrir öllum þeim sem Höröur
kallar „hina djöflana”, svo
smekklegt sem þaö er.
Kristinn Snæland tók reyndar
af mér ómakiö aö verulegu
leyti. Hannsettifram gagnlegar
upplýsingar neöan undir grein
Haröar. Þaö var vel gert gagn-
vart lesendum, — Heröi ekki
slst.
Nú er ég ekki vel fróöur um
karnfóöurverö á landi hér, og er
ekki viss um aö þaö sé endilega
hærra á Vestfjöröum en alls
staöarannars á landinu. Og þaö
er fjarri þvl aö allir Vestfiröing-
ar búi viö sama verö, sé miöaö
viö kjarnfóöriö komið i heima-
geymslu.
A siöastliönu hausti fengu
vestfirsku kaupfélögin skip meö
kjarnfóöur beint frá útlöndum,
sem kallaö er, á sama hátt og
Kristinn lýsir og Höröur telur
sjálfsagt aö gera ef sæmilega er
staðiðaö innkaupum. Þaustóöu
sig þar.
tJtsöluverðið
Mér er sagt aö útsöluverö á
þessu kjarnfóöri hafi verið, og
er þá miöað viö svonefnda
B-fóöurblöndu:
A Isafiröi 87200 krónur tonniö
A Flateyri 87800 krónur tonnið
A Þingeyri 88540 krónur tonniö
Lítíl klausa um
kjamfóðurverð
Verö á A-blöndu var nokkru
hærra eöa sem nemur 80-148
krónum á 50 kg poka.
Þaö er rétt hjá Heröi aö vlöa
er stutt landleið úr kaupstað til
vestfirskra bænda, en ekki nær
þaö til allra. Frá Isafiröi heim
til þeirra vina minna, Engil-
berts á Mýri og Halldórs á
Laugalandi, er akvegurinn yfir
200 km. Þaö er löng kaupstaöar-
leið. Þarna gildir sjóleiöin enn.
Djúpbáturinn Fagranes flytur
kjarnfóöriö til bænda og gjaldiö
fyrir flutning og framskipum er
nú 5500 krónur á hvert tonn. Þá
er ísafjarðarkjarnfóöriö komiö
á 92700 krónur og sumir eiga
drjúgan spöl af bryggju heim til
sln.
1 verðlagsgrundvelli landbún-
aöarafuröa er kjarnfóöur metiö
á 81.64kr.hvertkg. Ekkiveitég
hvortþettastenstsem meöaltal,
en veröiöhjá Fóöurblöndu Sam-
bandsins mun nú vera frá 80640
og upp I 86460 kr., fyrir tonniö.
Lægsta veröiö á ósekkjaöri
B-blöndu en hæsta veröið á
A-blöndu i pokum. Sekkjaöa
varan er alltaf dýrari, bæöi
Huggun
fyrir Hörð
í Holti
vegna vinnu og pokaverösins,
þótt þeir séu úr bréfi.
Við höfum þá Halann!
Ég vona þaö meö Heröi I Holti
aö jafnaöarverö komi á gras-
köggla áöur en langt um llöur.
En ég er viss um aö þaö kemur
aldrei ef enginn beitir sér fyrir
þvl. Þaö eru ekki allir hrifnir af
þvi aö jafna lifskjör og aöstööu
landsmanna. Ogmargir ónotast
viö þá byggðastefnu, sem reynt
hefur veriö aö framkvæma hér
álandiá slöustu árum (segjum
frá 1971) og haft hefur mikil
sýnileg áhrif i mörgum
byggöarlögum.
Sú saga er sögö á Vestfjörö-
um, aö Geir Hallgrimsson, for-
maður Sjálfstæöisflokksins,
kæmi til Isafjaröar og ræddi
þjóðmálin á fundi. Sjómaöur
einn úr áheyrendahópnum fór
þá aö hreyfa þvi, aö nauösyn
bæri til aö jafna rafmagns-
kostnað landsmanna ásamt
húshitunarkostnaöi. Geir taldi
aö vlsu eölilegt aö sú krafa
kæmi fram, en benti á, aö mörg
sveitarfélög vildu njóta þeirra
auölinda, sem þau réöu yfir og
gætu fært sér i nyt meö tiltölu-
legalitlum kostnaöi. Þetta væri
sömuleiðis eölilegt viöhorf. Þá
sagöi sjómaöurinn: „Jæja,
hafiö þiö ykkar hitaveitur. Viö
höfum þá Halann”.
Ég tel aö landið á Vestfjörö-
um hafi marga góöa kosti. Þess
vegna eigi aö nytja þaö oghalda
viö þvl félagslega menningar-
llfi, sem þar er lifaö. En þjóöfé-
lagiö I heild eigi að leggja nokk-
uö af mörkum til aöstööujöfn-
unar, hvort sem um er aö ræöa
rafmagn, ollu eöa kjarnfóöur.
Þarna eru ekki ýkja margir
bændur. I Baröastrandar- og
Isafjarðarsýslum eru þeir innan
viö 300. Og fæstir þeirra myndu
kallaðir stórbændur i öörum
landshlutum.
Ég þakka þeim Heröi og
Kristni fyrir neöanmálsgrein-
arnar i Tlmanum 13. febrúar.
Þaö væri vel gertef Höröur vildi
stinga niöur penna i annaö sinn
og skýra frá þvl, hvaö erlenda
kjarnfóöriö kostar hann,komiö i
geymslu. En sé hann alveg
hættur aö nota þaö biö ég hann
aö segja frá reynslu sinni af
graskögglunum og veröinu á
þeim. Þaö munu vestfirskir
bændur lesa meö áhuga.