Tíminn - 06.05.1979, Qupperneq 7

Sunnudagur 6. mai 1979.
7
ÞQRARINN ÞÓRARINSSON:
. /*■*■.&& z
f./t >
■ Ví:
Fl*h «
< * rn á
1 i • Z |
fn B <
■'3ftB i
f I-Vp \
Jf.vm i
ílf tí\ .#
r „JŒLAND
f ,*fteykjmtík /c
iUKfief ’ . ^ |
^.^ÉlÍ Jlín ' ^ rji r
FAEROE ÍSLÁK
s :fp.
' , "* í í f! t •'
.-308
■>*"; 7/5694;
-15420. /
i/f:>.
“r.1 ’ jí " >1^/ -&ÍU
Uppdráttur, sem sýnir Reykjaneshrygginn og hafsbotninn umhverfis island.
Deilumál, sem
varða ísland á
hafréttarráðstefmmni
> aRíim -•
J$l£S: ’
Bjartari horfur
um samkomulag
Fyrri hluta áttunda fundar
hafréttarráöstefnunnar, sem
haldinn var i Genf, lauk föstu-
daginn 27. f.m. eftir aö hafa
staðið yfir frá þvi 19. marz.
Siðari hluta fundarins verður
haidið áfram i New York i
sumar. Sá árangur náðist á
fyrri hluta áttunda fundarins,
að forseti ráðstefnunnar og for-
menn aðalnefndanna þriggja
munu leggja fram nýjan endur-
skoðaðan texta, sem verður til-
búinn fyrir siðari hluta fundar-
ins, sem kemur saman 1 New
York 19. júli i sumar.
Þessi nýi texti mun á ýmsum
sviðum fela i sér verulegar
breytingar frá þeim texta, sem
stuðzt hefur verið við undan-
farið. Breytingarnar munu
byggjast á beinu eða óbeinu
samkomulagi, sem náðst hefur
á fundum ráðstefiiunnar i fyrra
og á Genfarfundinum nú. Þessi
nýi texti mun bera þess vitni að
mikið hefur miðað I samkomu-
lagsátt á mörgum sviðum. Ekki
sizt þokaðist verulega I sam-
komulagsátt á Genfarfundinum
nú. Menn eru nú yfirleitt bjart-
sýnir á, að hafréttarráðstefnan
muni ná samkomulagi um
nýjan viðtækan hafréttarsátt-
mála ekki slðar en á næsta ári.
Hafréttarráðstefnan var upp-
haflega sett i New York 3.
desember 1973. HUn hélt stuttan
fund þá, en siðan hafa verið
haldnir sjö lengri fundir. Alls
hefur hún nú setið að störfum I
57vikur. Húnmun orðin lengsta
ráðstefna, sem haldin hefur
verið á vegum Sameinuðu þjóð-
anna. 1 rauninni er það ekkert
óeðlilegt, þegar litið er á hið
umfangsmikla verkefni hennar.
Takist henni að ná settu marki,
verður það mesti árangurinn,
sem til þessa hefur náðst á vett-
vangi Sameinuðu þjóðanna.
Gifurlegt verkefni
Vafalitið hefur engin alþjóða-
ráðstefna fjallað um viðtækari
setningu alþjóðalaga en haf-
réttarráðstefnan. Henni er ekki
aðeins ætlað að endurskoða öll
lög og venjur, sem gilt hafa
varðandi hafréttarmál til þessa.
Hún á að setja reglur um marg-
vislegný atriði, sem komið hafa
til sögunnar á siðari árum, t.d.
mengunarvarnir. Stækkun sú á
landhelgi, sem samkomulag
mun verða um, skapar marg-
visleg ný vandamál, t.d. varð-
andisiglingar um sund. Kaflinn
um efnahagslögsöguna verður
alveg nýr og yfirgripsmikill
þáttur i hinum væntanlegu haf-
réttarlögum. Siðast en ekki sizt
er syo hin sameiginlega hagnýt-
ing mannkynsins á auðæfum út-
hafsbotnsins. Þar þarf að setja
lög um nýja alþjóðastofnun,
sem mun fást við flóknari og
margþættariverkefnien nokkur
alþjóðastofnun önnur til þessa
dags. Þannig mætti áfram telja.
Þá flýtir það ekki fyrir, að nú
eru þátttökuþjóðir á ráðstefii-
unni um 160, en um 80 þjóðir
tóku þátt I hafréttarráðstefn-
unum 1958 og 1960.
Undirbúnings-
nefndin
Áður en hafréttarráðstefnan
tók til starfa hafði sérstök nefnd
unnið að undirbúningi hennar
um fimm ára skeið. Tildrögin
voru þau, að á allsherjarþingi
Sameinuðu þjóðanna 1967 flutti
fulltrúi Möltu tillögu þess efnis,
að auðæfi hafsbotnsins utan lög-
sögu strandrikja tilheyrði öllu
mannkyninu og skyldu þau nýtt
sameiginlega af þvi og
hagnaðurinn látinn renna til
efnaminni þjóða. Þetta mál
hlaut góðar undirtektir og var
sérstök nefnd kosin til að undir-
búa framgang þess. A næstu
allsherjarþingum var ákveðið
að auka verkefni nefndarinnar
og fela henni að fjalla um alla
þætti hafréttarmála. Jafnframt
var fjölgað þeim þjóðum, sem
tóku þátt i störfum hennar.
Ætlunin var að nefndin gerði
drög að sérstökum hafréttar-
sáttmála, en henni entist ekki
tfmi til þess. Hins vegar urðu
umræður þær, sem fram fóru i
nefndinni og tillögur þær, sem
þar komu fram frá ýmsum rikj-
um, mjög gagnlegur grund-
völlur til undirbúnings slikum
sáttmála, þótt ekki tækist að
vinna sameiginleg drög úr
þeim. Árið 1973 var svo komið,
að ekki þótti rétt að draga
lengur að kalla saman sérstaka
hafréttarráðstefnu og kom hún
þvi saman 3. desember 1973,
eins og áður segir.
Fundarsköpin
Þeirri reglu hafði verið fylgt i
undirbúningsnefndinni að láta
ekki koma til atkvæðagreiðslu
um einstök ágreiningsmál,
heldur reyna að ná um þau fullu
samkomulagi. 1 upphafi haf-
réttarráðstefnunnar voru henni
settfundarsköp, þar sem ákveð-
ið var að reyna tU þrautar að ná
samkomulagi um öll ágrein-
ingsefni og gripa ekki til at-
kvæðagreiðslu um þau fyrr en i
allra slðustu lög. Þetta hefúr að
sjálfsögðu gert og gerir störf
ráðstefnunnar miklu tafsamari
enella. Hins vegar erþetta auk-
in trygging fyrir þvi að fleiri
þjóðir gerist aðilar að hafréttar-
sáttmálanum en ella eftir að
hafréttarráðstefnan hefur
gengið frá honum. Margir al-
þjóðasáttmálar hafa ekki náð
gildi fýrr en seint og. um siðir
vegna þess, að ekki hafa fengizt
nógu margar þjóðir til að stað-
festa þá sökum ágreinings um
viss atriði þeirra.
Mikilvægur
árangur
Von er að menn spyrji hver sé
orðinn árangurinn af rúmlega
fimm ára starfi hafréttarráð-
stefnunnar. Óhætt er að segja,
að hann sé orðinn mikill. Mikil-
vægasti og sýnilegasti árangur-
inn er efnahagslögsagan. Störf
hafréttarráðstefnunnar hafi
flýtt þvi máli um áratugi og
vafasamt að það hefði komizt i
höfn án hennar. Nýr þáttur i
hafréttarmálum, sem fjallar
um varnir gegn mengun, er i
sjónmáli. Siðast, en ekki sizt,
styrkjast alltaf þær vonir, að
komið verði á fót nýrri alþjóöa-
stofnun, sem að mörgu leyti
mun hafa með höndum um-
fangsmeira verkefni en nokkur
alþjóðastofnun hingað til, en
þaöer að stjórna nýtingu á auð-
æfum hafsbotnsins utan efna-
hagslögsögu strandrikjanna.
Gróðinn af nýtingu þessara auð-
æfa á að renna tilhinna fátækari
þjóða og styrkja þær til fram-
fara og velmegunar.
Þá má segja, að samkomulag
sé fengið i grundvallaratriðum
um þau tvö stóru ágreiningsmál
sem hafréttarráðstefnurnar
1958 og 1960 náðu ekki sam-
komulagi um, en þau fjölluðu
um viðáttu landhelgi og fisk-
veiðilögsögu.Segja má, að sam-
komulag sé nú fengið um, að
landhelgin megi vera 12 milur
og fiskveiðilögsagan 200 mflur.
Þrir textar
Eins og áður segir, voru ekki
fyrir hendi nein drög að nýjum
hafréttarsáttmála þegar haf-
réttarráðstefnan hóf störf sin,
heldur sundurlausar tillögur úr
ýmsum áttum. A þriðja fúndi
ráðstefnunnar, sem var haldinn
i Genf vorið 1975, var ákveðiðað
fela formönnum aðalnefndanna
að gera sérstök drög eða texta
að hafréttarsáttmála og skyldi
hver þeirra fjalla um þau verk-
eftii, sem heyrðu undir nefnd
hans. Drög þessi skyldu leitast
við að túlka sem bezt þau við-
horf, sem virtust eiga al-
mennast fylgi. Þessu verkefni
luku nefndaformennirnir i mai
1975. Eftir aö þessi drög lágu
fyrir eða viöræðutexti (negotia-
ting text) varð mun auðveldara
að ræða þessi mál en áður.
Textinn frá 1975 reyndist sér-
staklega mikilvægur fyrir ís-
land, þvi að þar var að finna
ákvæði um 200 mflna efnahags-
lögsögu, og var útfærsia á fisk-
veiðilögsögu Islands i 200 milur
haustiö 1975 oft rökstudd með
tilvisun til umrædds texta.
Tvivegis siðan eða vorið 1976
og sumarið 1977 hafa forseti
ráðstefnunnar og nefndafor-
mennirnir látið fara frá sér nýja
endurskoðaða texta, sem hafa
byggzt á þvi að ágreiningsatriö-
um hefur heldur fækkaöog hægt
hefur verið að gera breytingar i
samræmi við það. Þá hefúr
verið unnið að þvi að færa text-
ana til betra lagamáls og úti-
loka endurtekningar.
Fjóröi textinn
Sá texti, sem forseti ráðstefn-
unnar og formenn aðalnefnd-
anna vinna nú að, verður sam-
kvæmt framansögðu fjórði text-
inn, sem ráðstefnan fær til með-
ferðar. Vafalaust verður hann
fullkomnastur þeirra og beztur
viöræðugrundvöllur. Fyrst um
sinn verður hann notaður sem
viðræðugrundvöllur, en slöar
gæti hann verið gerður að form-
legum textaeðafrumvarpi, sem
notað væri við atkvæðagreiðsl-
ur, ef til þeirra kæmi, en ekki er
ætlunin að gripa til þeirra fyrr
en i siðustu lög. Áður verður allt
reynt til að ná fullu samkomu-
lagi. Sennilega kemur þvi ekki
til atkvæðagreiðslu á fram-
haldsfundinum I New York i
sumar, heldur verður enn reynt
að ná samkomulagi. Náist það
ekki, er lfklegt að til atkvæða-
greiðslu komi á næsta ári.
Deilumál, sem
varða ísland
A fundinum nú snerust við-
ræður og umræður mest um
þrjú mál. Tvö þeirra skipta
verulegu máli fyrir Island.
1 fyrsta lagi var rætt um al-
þjóðlega hafsbotnssvæðið og
nýtingu þess. Talið er, að þar
hafi þokað verulega i samkomu-
lagsátt, þótt enn séu ýms
ágreiningsmál óleyst.
I öðru lagi var svo rætt mikið
um mörk efnahagslögsögu
strandrikja, þar sem er
skemmra en 400 milur á milli
þeirra. Þau riki, sem þar láta
mest taka til sin, skiptast i tvo
hópa. Annars vegar eru þau, f
sem vilja aðallega fýlgja mið-
linu, en hins vegar þau, sem
vilja láta sanngirni ráöa. Mál-
staður þeirra virðist eiga auknu
fylgi aðfagna. Þetta mál snertfr
m.a. mörkin milli tslands og
Jan Mayen, ef Jan Mayen fær
efnahagslögsöguréttindi. Hér
þurfa tslendingar þvi að vera
vel á verði.
1 þriðja lagi voru það svo
mörk landgrunnsréttinda
strandrikja utan 200 milna.
Þetta mál getur skipt tsland
miklu. M.a. kom það fram i
tillögu frá Rússum, að svipta
bæri niðursjávarhryggi slikum
réttindum. tsland hefði sam-
kvæmt þvi misst tilkall til
Reykjaneshryggsins utan 200
milna markanna. Þessu var
strax mótmælt af hálfu tslend-
inga og drógu Rússar þá tillögu
sina til baka, en bárufram aðra
tillögu, sem gekk skemmra og
þeir töldu að ekki næði til
Reykjaneshryggsins. Formaður
annarrar nefndar, sem þessi
mál heyra undir, bar i lokin
fram tillögu, þar sem báðum
þessum hugmyndum Rússa var
hafnað, en tók fram neðanmáls
að réttindi neðansjávarhryggja
þyrfti að skoða betur. Þetta mál
mun þvi koma til kasta fundar-
ins, sem haldinn verður I New
York I sumar. tslendingar þurfa
að vera hér vel á verði, þvi að
fleiri áhrifamiklir aðilar en
Rússar vilja skerða réttindi
neðansjávarhryggja. Island
hefúr hér lika að gæta mikilla
hagsmuna viðar en I sambandi
við Reykjaneshrygginn og mun
rætt um það síðar.
menn og málefni