Fréttablaðið - 13.01.2007, Blaðsíða 12

greinar@frettabladid.is
Ekkert blað?
550 5600
Fyrst þú ert að lesa þetta þá hefurðu
fengið Fréttablaðið. En til vonar
og vara skaltu klippa þetta símanúmer
út og hringja ef blaðið berst ekki.
- mest lesið
Rektor Háskóla Íslands og mennta-málaráðherra hafa undirritað samn-
ing um kennslu og rannsóknir við skólann
sem nær til 5 ára. Markmið samningsins
er að tryggja gæði kennslu og rannsókna
við háskólann og stuðla að metnaðarfullri
framþróun í starfsemi skólans. Eins og
kunnugt er kynnti rektor Háskóla Íslands
það markmið skólans á síðasta ári að
koma háskólanum í raðir bestu háskóla heims. Það
er vissulega metnaðarfullt markmið en það að setja
það fram hefur skapað mikilvæga umræðu um
stöðu skólans og háskólanna almennt hér á landi.
Í ályktun háskólaráðs þar sem samningnum er
fagnað segir: ,,Samningurinn markar tímamót fyrir
Háskóla Íslands og rennir traustum stoðum undir
framkvæmd þeirrar metnaðarfullu framtíðarstefnu
sem skólinn hefur markað. Með því er náð mikil-
vægum áfanga að því langtímamarkmiði Háskóla
Íslands að komast í hóp fremstu háskóla í heiminum
og þar með að styrkja samkeppnishæfni íslensks
samfélags til framtíðar.“
Á fjárlögum þessa árs voru framlög til Háskóla
Íslands hækkuð um 300 milljónir króna og var það
gert í tengslum við samninginn sem undir-
ritaður var á dögunum. Framlög til Háskól-
ans á Akureyri voru einnig hækkuð.
Athygli mína vakti við afgreiðslu fjárlaga
þessa árs að stjórnarandstaðan sat hjá í
mörgum mikilvægum málum og þar með
talið í þessum. Málefni háskólanna og þar
með talið HÍ hafa verið stjórnarandstöð-
unni tilefni til umræðna utan dagskrár
marg oft, tilefni til að leggja fram tugi fyr-
irspurna og tilefni til umræðna við upphaf
þingfunda. Þegar kom svo að því að standa
við stóru orðin og styðja við áframhald-
andi þróun Háskóla Íslands þá sat stjórnarandstað-
an hjá.
Ég fagna þessu skrefi sem stigið hefur verið við
áframhaldandi uppbyggingu háskólastigsins. Þar
hefur orðið bylting á undanförnum árum ef við
skoðum framboð náms, fjölda háskóla, fjölgun nem-
enda og framlög hins opinbera til háskólastigsins.
Við erum að fjárfesta í framtíð okkar með stórauk-
inni fjárfestingu í háskólastiginu og menntakerfinu
öllu og þar með í nýsköpun atvinnulífsins. Það er
lykillinn að áframhaldandi velmegun og uppbygg-
ingu þess velferðarsamfélags sem við viljum búa í.
Höfundur er þingmaður Framsóknarflokksins og
situr í menntamálanefnd Alþingis.
Án hjálpar stjórnarandstöðu
Mikill kosningaskjálfti virðist kominn í íslenska stjórn-
málaflokka og ýmsum brögðum
beitt til að marka sér sérstöðu.
Allt er þetta brölt óskaplega klass-
ískt og fyrirsjáanlegt sem er
miður því að ýmis tíðindi gætu
gerst í pólitíkinni á árinu 2007.
Þar á ég ekki við stjórnmálatíð-
indi sem eru vissulega merkileg í
sjálfu sér – eins og þau að nokkur
von er til þess að kjósendur nái
beinlínis að fella sitjandi ríkis-
stjórn í fyrsta sinn frá 1971. Það
væru stórtíðindi en þó ekki
merkari en hin sem blasa nú
þegar við, að í fyrsta sinn frá
lokum heimsstyrjaldarinnar
síðari hafa kjósendur möguleika á
að hafa áhrif á mótun nýrrar
stefnu í utanríkismálum þjóðar-
innar.
Það er ekki hægt að deila um
að sú utanríkisstefna sem fylgt
hefur verið undanfarna áratugi er
úr sér gengin. Hún hvíldi á nánu
samstarfi við Bandaríkin á sviði
utanríkismála sem hnitaðist um
herstöðina á Miðnesheiði.
Andstæðingum hersetunnar
fannst fylgifiskur hennar vera
ósjálfstæði í utanríkismálum en
stuðningsflokkar hennar litu á
hana sem „hornstein“ í utanríkis-
stefnu Íslendinga – eins og var
margítrekað í stjórnmálaályktun-
um þeirra flokka. Núna er þessi
hornsteinn horfinn og virðast
margir eiga erfitt með að fóta sig
við nýjar aðstæður.
Ein skýrasta birtingarmynd
hernaðarsamstarfsins á síðari
árum fólst í stuðningi Íslendinga
við árásir Bandaríkjanna og
margvíslegra bandamanna á ýmis
ríki – Júgóslavíu, Afganistan og
Írak – í öllum tilvikum án nokkurs
umboðs frá Sameinuðu þjóðunum.
Hún birtist hins vegar í ýmsu
öðru, til dæmis tregðu Íslendinga
til að styðja tillögur um kjarn-
orkuafvopnun á vettvangi
Sameinuðu þjóðanna. Þar hafa
Íslendingar tilheyrt þeim mikla
minnihluta ríkja sem styður
eindregið við bakið á tilraunum
núverandi kjarnorkuvelda til að
einoka gereyðingarvopn – þvert á
ákvæði Sáttmála um takmörkun
kjarnorkuvopna frá 1968.
Þessi stefna nýtur lítilla
vinsælda meðal almennings á
Íslandi ef marka má skoðana-
kannanir. Á hinn bóginn hafa
utanríkismál aldrei verið
kosningamál undanfarna áratugi
og þeirri skoðun hefur markvisst
verið haldið að fólkinu í landinu
að enginn möguleiki sé á að knýja
fram breytingar. Þessi deyfð náði
líklega hámarki þegar hin nýja
árásarstefna Bandaríkjanna hófst
fyrir alvöru með loftárásum á
Júgóslavíu 1999. Á því méli
ákváðu einu flokkarnir sem höfðu
haldið uppi andófi gegn ríkjandi
utanríkisstefnu, Alþýðubandalag-
ið og Kvennalistinn, að falla frá
sinni fyrri stefnu og taka upp
stuðning við NATO undir
merkjum Samfylkingarinnar. Á
þeim tíma var mikið rætt um
„breytt eðli“ hernaðarbandalags-
ins og reyndust það áhrínisorð, en
breytingarnar gengu hins vegar
þvert á væntingar þeirra
bjartsýnismanna sem bundu
vonir við þær. Sannast sagna
hefur aldrei verið meiri þörf á
andófi við bandaríska heims-
valdastefnu heldur en frá þeim
tíma – eftir að hin pólitíska
andstaða á Íslandi veiktist með
afgerandi hætti.
Andstaða við bandaríska
heimsvaldastefnu, og fylgisspekt
íslenskra stjórnvalda við hana, er
alls ekki úr sögunni á Íslandi. Hún
hefur þvert á móti skerpst – og
það meðal fylgismanna allra
flokka. Brotthvarf Bandaríkja-
hers frá Miðnesheiði kallar þar að
auki sjálfkrafa á endurmat
utanríkisstefnunnar. Mikilvæg-
asta forsenda hennar er horfin án
þess að íslensk stjórnvöld næðu
að hafa nein áhrif á þá þróun.
Ég geri mér hins vegar litlar
vonir um að núverandi stjórnar-
flokkar læri af reynslunni. Í
röðum þeirra finnst varla nokkur
maður sem áttar sig ekki á því að
stuðningsyfirlýsingin við árásina
á Írak 2003 var röng ákvörðun. Á
hinn bóginn virðast þeir heldur
ekki viljugir til að læra af
mistökunum. Málflutningur
stjórnarliða um að innrásin hafi
verið „rétt miðað við forsendur
þess tíma“ er ekki einungis
villandi heldur bendir hann
beinlínis til þess að þeir ætli sér
ekki að læra af mistökunum. Þá er
hætt við að þeir muni endurtaka
þau næst þegar tilefni gefst til.
Ætlum við Íslendingar þá að láta
sömu menn fleyta okkur aftur
sofandi að sama feigðarósinum?
Þess vegna er mikilvægt að
stjórnarandstöðuflokkarnir taki
sig nú saman og bjóði upp á
skýran valkost við þessa stefnu.
Það kallar vissulega á endurskoð-
un stefnumála hjá sumum þeirra.
En það er ljóst að bera þarf í
brestina ef stjórnarandstaðan vill
verða trúverðugur valkostur við
stjórnarflokkana og ein leið til
þess er að bjóða upp á sameigin-
legan valkost í utanríkismálum –
nýja stefnu sem tekur mið af
breyttum aðstæðum á Íslandi, en
ekki síður í alþjóðamálum.
Fangabúðirnar í Guantanamo hafa
nú starfað í fimm ár. Einhvern
tíma hlýtur mælirinn að verða
fullur hjá Íslendingum.
Utanríkismál á dagskráÁ
síðasta ári komu fjórir að meðaltali dag hvern á slysa-
og bráðamóttöku Landspítala - háskólasjúkrahúss
vegna áverka sem þeir höfðu hlotið af völdum ofbeldis.
Og á gamlárskvöld var met slegið á slysadeild þegar 64
komu þangað vegna ofbeldisáverka eða vegna einhvers
konar ofneyslu.
Um þriðjungur þessara ofbeldisverka á sér stað í miðbæ Reykja-
víkur um helgar sem þýðir að hver helgi skilar nálægt tíu fórnar-
lömbum ofbeldis úr miðbænum á slysadeild. Þetta er mikill fjöldi
af ungu fólki og jafnvel börnum, allt niður í tólf ára aldur, eins og
yngstu fórnarlömb ofbeldisáverka í miðbænum eru. Þar ríkir sem
sagt skálmöld um helgar.
Ófeigur Þorgeirsson, yfirlæknir á slysadeild, segir að drykkju-
tengdu áverkarnir séu „hömlulausir og andstyggilegir, nær ein-
ungis mjög slæmir höfuðáverkar, tannlos, nefbrot og höfuðkúpu-
brot“. Þetta er ófögur lýsing. Fórnarlömbin eru í mörgum tilvikum
blásaklaust fólk sem einungis er statt á vitlausum stað á vitlaus-
um tíma. Hins vegar bendir yfirlæknirinn á að bæði gerendur og
þolendur ofbeldisins séu að stærstum hluta sami hópur drengja á
aldrinum 15 til 24 ára.
Nýr lögreglustjóri höfuðborgarsvæðisins hefur boðað aukinn
sýnileika lögreglunnar og vissulega má binda vonir við að aukin
löggæsla geti dregið úr ofbeldi í miðbæ Reykjavíkur.
Sjálf meinsemdin er hins vegar flóknari en svo að hún verði
læknuð með aukinni löggæslu. Meinsemdin er fólgin í því að í sam-
félaginu elst upp fólk við aðstæður sem eru til þess fallnar að leiða
til þeirrar sjálfsmyndar og líðanar sem brýst fram í ofbeldi, upp-
eldisaðstæður sem enginn ætti að búa við.
Bragi Guðbrandsson sagði í samtali við Fréttablaðið í vikunni
að nokkrir grundvallarþættir í uppeldi yrðu að vera í lagi. Í fyrsta
lagi nefnir hann aga, þá umhyggju og ástúð, í þriðja lagi virðingu
og í fjórða lagi samræðu. Ólíklegt verður að teljast að þessi hópur
drengja sem læknirinn nefnir búi við þessa grundvallarþætti.
Þessum ungu mönnum verður að koma til hjálpar og rjúfa þann
vítahring sem þeir eru komnir í og það tafarlaust. Skaðinn er
þegar allt of stór.
Sömuleiðis verður að takast á við það agaleysi sem virðist smám
saman vera að verða inngróið í íslenska menningu. Þetta agaleysi
sem birtist í skólum og í umferðinni svo dæmi séu tekin en á upp-
tök sín í uppeldismenningunni.
Ofbeldi verður stöðugt grimmara og fjögur fórnarlömb á dag
er mikill tollur. Hafa ber í huga að fórnarlamb ofbeldis er ekki
einungis skrámað á skrokknum heldur einnig á sálinni og þau sár
standa iðulega opin löngu eftir að hin sjáanlegu mein eru gróin.
Skálmöld í miðbæ
Reykjavíkur
Um þriðjungur þessara ofbeldisverka á sér stað í
miðbæ Reykjavíkur um helgar sem þýðir að hver helgi
skilar nálægt tíu fórnarlömbum ofbeldis úr miðbæn-
um á slysadeild.